Səxavət Soltanlı: “Təhsil Nazirliyi nə etmək lazım olduğunu bilmir, yoxlanmamış ideyalarla təhsili daha da çətin vəziyyətə salır” Müsavat Partiyası başqanının müavini Səxavət Soltanlı Təhsil Nazirliyinin son qərarlarını kəskin tənqid edib. Onun sözlərinə görə, nazirlik hansısa addımlar atmaq istəsə də, nə etməli olduğunu dəqiq bilmədiyi üçün “ağlasığmaz və analiz olunmamış” ideyalarla çıxış edir. Soltanlı bildirib ki, müəllimləri səhərdən axşama qədər məktəbdə saxlayan sistem həm onları fiziki, həm də mənəvi olaraq tükəndirir: “Təhsil Naziri müəllimi məktəbə qapatmaqla, onu yorub əldən salmaqla olan-qalan təhsili də məhv etməsə, görünür, düzələnə oxşamır,” – deyə o, vurğulayıb. Onun sözlərinə görə, aylıq cəmi 40 manat verilən sinif rəhbərliyi məsələsi indi bütün müəllimlərin üzərinə yüklənmək istəyir. Soltanlı hesab edir ki, əgər nazirlik sinif rəhbərliyini gücləndirmək istəyirsə, əvvəlcə bu vəzifəyə ciddi məvacib ayrılmalı, sinif rəhbərləri şagirdlərlə, valideynlərlə və fənn müəllimləri ilə koordinasiyalı şəkildə işləyə bilməlidirlər. O, həmçinin məktəblərin real şəraitinə toxunub: “Otaq çatışmazlığı üzündən bir sinifə 35–40 şagird yığan nazirlik dərsdən sonra hansı otaqlarda müəllim və valideynlərə şərait yaradacaq? Bölünməli olan şagird qruplarını bölməyib büdcəyə qənaət edən nazirlik indi birdən-birə nədən comərd olub?” Səxavət Soltanlı iddia edir ki, bu qərarların tətbiqi təhsilin keyfiyyətini daha da aşağı salacaq: “Əgər Təhsil Nazirliyinin dediyi kimi olarsa, bir aydan sonra təhsilin indiki pis vəziyyəti daha da pisləşəcək.” O, nazirliyi sinif rəhbərlərinin maaşını və məsuliyyətini artırmağa çağırıb, müəllimlərin, şagirdlərin və valideynlərin yersiz yüklənməsinə qarşı çıxıb. Soltanlıya görə, problemi həll etməyin yolu geniş ictimai müzakirələrdən keçir: “Təhsildə çıxış yolu sadə deyil. Geniş ictimai müzakirə açılmalıdır. Problemsiz müzakirə olmadan çıxış yolu tapılmır.”

Müsavat Partiyası başqanının müavini işğaldan azad edilmiş ərazilərdə bərpa prosesinin ləng getdiyini deyir.  Müsavat Partiyası başqanının müavini Razim Əmiraslanlı işğaldan azad edilmiş ərazilərə əhalinin köçürülməsi prosesinin gözləniləndən daha yavaş getdiyini bildirib. O, qeyd edib ki, bir müddət əvvəl bu ərazilərə 15 minə yaxın əhalinin köçürüldüyünü açıqlamışdı, lakin bəzi şəxslər bu məlumatı təkzib edərək artıq 50 mindən çox insanın qayıtdığını iddia edirdilər. “Bir məqamı qeyd etməliyəm: orada çalışanlar və müvəqqəti ezam olunanlar başqa, daimi məskunlaşan köçkünlər isə tamamilə başqa kateqoriyadır. Bu günlərdə Prezident İlham Əliyev Cəbrayıl rayonunun Horovlu kəndinin açılışında çıxışı zamanı bildirdi ki, bu günə qədər 20 minə yaxın məcburi köçkün azad edilmiş ərazilərdə məskunlaşıb. Son 2 ayda bir neçə yüz ailə Ağdərə, Xocalı, Xocavənd və Kəlbəcərə köçürülüb,” – Razim Əmiraslanlı deyib. Onun sözlərinə görə, azad olunmuş rayonlarda infrastruktur layihələri davam etsə də, beş il ərzində cəmi 20 min nəfərin köçürülməsi çox az göstəricidir:  “Mən özüm də bu ərazilərə bir neçə dəfə səfər etmişəm. Yollar, körpülər, tunellər salınır, kommunikasiya və infrastruktur layihələri həyata keçirilir, şəhər və kəndlər bərpa olunur, torpaqlar minadan təmizlənir. Amma etiraf etməliyik ki, bu göstərici ümumi mənzərəni ürəkaçan etmir.” “Bəzi layihələr bir ildən çox gecikir” Müsavat funksioneri bildirib ki, “Böyük Qayıdış”ın I Dövlət Proqramına əsasən Cəbrayıl rayonunun Horovlu və Şükürbəyli qəsəbələri 2024-cü ilin ikinci yarısında tam istifadəyə verilməli idi, lakin işlər bir ildən çox gecikib: “Hazırda Şükürbəyli kəndində tikinti hələ də davam edir. Cəbrayıl şəhərində ümumilikdə 15 min nəfərin məskunlaşması nəzərdə tutulur, amma bu günə qədər yalnız 2 min nəfər yerləşdirilib. Qalan 13 min nəfərin 2040-cı ilədək mərhələli şəkildə köçürülməsi planlaşdırılır.” “Maliyyə çatışmazlığı bərpa işlərini ləngidir” Razim Əmiraslanlının sözlərinə görə, layihələrin gecikməsinin əsas səbəblərindən biri vəsait çatışmazlığıdır:  “Ölkədə maliyyə vəziyyəti getdikcə ağırlaşır. Dövlət büdcəsinin müzakirələri zamanı da bu açıq şəkildə hiss olunur. Büdcəyə daxilolmalar azalır, xüsusilə də neftin ucuzlaşması və digər iqtisadi problemlər dövlət gəlirlərinə ciddi təsir göstərir. Bu da, təbii ki, azad edilmiş ərazilərdəki bərpa-quruculuq işlərinin tempini zəiflədir.” “Monopoliya aradan qaldırılmalıdır” Müsavat Partiyası sədrinin müavini hesab edir ki, bu sahədə ən ciddi problemlərdən biri monopoliyadır.  “Dövlət vəsaiti bir neçə iri şirkətin əlində cəmlənib. Bütün tikinti şirkətlərinə bərabər imkanlar yaradılmalıdır. Dövlət vəsaiti daha geniş dairəyə yönəldilməli, vətəndaşlara da evlərinin bərpası üçün maliyyə dəstəyi göstərilməlidir. Layihələr dövlət nəzarəti altında təqdim olunmalı, vətəndaşların öz hesablarına ev tikmələrinə şərait yaradılmalıdır. Özəl sektorun və vətəndaş təşəbbüslərinin bu prosesə qoşulması işlərin sürətlənməsinə səbəb ola bilər.” “Bu templə köç prosesi on illərlə çəkəcək” Razim Əmiraslanlı xəbərdarlıq edib ki, indiki temp davam edərsə, məcburi köçkünlərin tam məskunlaşması on illərlə uzana bilər:  “Beş ildən bir 20 min nəfərin köçürülməsi tempi ilə getsək, 800 minə yaxın məcburi köçkünün tam məskunlaşması on illərlə çəkəcək. O vaxta qədər isə bu insanların hamısının öz doğma torpaqlarına qayıda bilib-bilməyəcəyini, ancaq Allah bilər.”

Fərəc Kərimli: “Ramiz Mehdiyev mövzusu cəmiyyətə düzgün təqdim olunmadı” Müsavat Partiyası başqanının müavini Fərəc Kərimli Ramiz Mehdiyevlə bağlı son proseslərə münasibət bildirib. Fərəc Kərimlinin sözlərinə görə, hakimiyyət Ramiz Mehdiyevlə bağlı elan etdiyi ittihamlar barədə cəmiyyətə vaxtında və aydın məlumat verməyib. Bu isə Mehdiyevin illər boyu mediada və siyasətdə formalaşdırdığı şəbəkənin əlinə fürsət verib:  “Hakimiyyət Mehdiyevlə bağlı informasiyanı düzgün idarə edə bilmədi. Nəticədə Mehdiyevin şəbəkəsi mövzunu o qədər ucuzlaşdırdı ki, indi faktlar təqdim olunsa belə, insanlar buna inanmaqda çətinlik çəkir. Əgər doğrudan da istintaq aparılır və hakimiyyət ciddi addımlar atmaq niyyətindədirsə, Mehdiyevin qurduğu troll mediasının bu mövzunu lağ obyektinə çevirməsinə də diqqət yetirilməli idi.” Müsavat rəsmisi qeyd edib ki, Ramiz Mehdiyevlə bağlı ilk xəbərlər yayılanda ictimaiyyət məsələni ciddi qəbul edirdi. Lakin Mehdiyevin memarı olduğu troll şəbəkə feyk məlumatlar və manipulyativ paylaşımlar vasitəsilə elə bir mühit formalaşdırdı ki, indi çoxları “bu da bir oyundur” düşüncəsinə qapılıb. “Qısası, Mehdiyevin şəbəkəsi ona son xidmətini də ustalıqla göstərdi,” – deyə Fərəc Kərimli vurğulayıb. Xatırladaq ki, Səbail Rayon Məhkəməsinin qərarı ilə Ramiz Mehdiyev barəsində 4 aylıq ev dustaqlığı qətimkan tədbiri seçilib. O, dövlət hakimiyyətini ələ keçirməyə yönələn əməllər (CM-nin 278.1-ci maddəsi), dövlətə xəyanət (CM-nin 274-cü maddəsi) və cinayət yolu ilə əldə edilmiş əmlakı leqallaşdırma (CM-nin 193-1.3.2-ci maddəsi) ittihamları ilə istintaqa cəlb olunub. Ev dustaqlığı qərarının məqsədi onun istintaqa təsir imkanlarını məhdudlaşdırmaq və cəmiyyətdən qismən təcrid olunmasını təmin etməkdir.

Müsavat Partiyası Məclisinin sədri Arif Hacılı Zaqatala və ətraf rayonlarda mövcud sosial-iqtisadi vəziyyətlə bağlı fikirlərini bölüşüb. O, bildirib ki, ölkədə təmir olunmamış yeganə magistral yol hələ ötən əsrin 60-cı illərində salınmış Şəki–Zaqatala yoludur.  “Maqistral olmaqdan əlavə, bu yolun üzərində irili-xırdalı çoxsaylı kəndlər, həmçinin Əliabad qəsəbəsi yerləşir. Xüsusilə 2012-ci il zəlzələsindən sonra yol çox bərbad vəziyyətə düşüb”, – deyə Arif Hacılı qeyd edib. Müsavat Məclisinin sədrinin sözlərinə görə, Alazan (Qanıxçay) vadisi boyunca yerləşən kəndlərin çoxuna hələ də qaz xətti çəkilməyib, minlərlə insan qışın gəlişini narahatlıqla gözləyir.  “Zaqatala şəhərində yol infrastrukturu düzgün qurulmadığından, mərkəzi küçələrdə avtomobil sıxlığı və tıxaclar yaranır. Yolsuzluq, işsizlik, rüşvət və korrupsiya da bölgə əhalisini ciddi narahat edir”, – Hacılı əlavə edib. O vurğulayıb ki, son 15 ildə Zaqatalada hər hansı inkişaf müşahidə olunmur. Rayonun abadlıq işləri park və meydanlarda ot örtüyünün daşla əvəz olunması ilə məhdudlaşır:  “Rayonda yeni istehsal müəssisələri tikilmir, gənclər üçün iş yerləri açılmır. Əhalinin əsas məşğuliyyəti çayxana və kafe fəaliyyəti ilə məhdudlaşıb.” Siyasətçi qeyd edib ki, icra başçıları həbs edilən Qax və Balakən rayonlarının problemləri ilə müqayisədə, Zaqatala rayonunun problemləri daha ciddi və daha dərindir. Sozcu.az 

Mart ayından etibarən Azərbaycanda heyvanlar arasında dabaq xəstəliyi geniş yayılaraq ciddi itkilərə səbəb olub. Son 7-8 ay ərzində fərdi təsərrüfatlarda çoxlu sayda heyvanların tələf olması və xəstəliyin sürətlə yayılması nəticəsində vətəndaşlara külli miqdarda maddi ziyan dəyib. Virusun aktivləşməsi əsasən havaların istiləşməsi dövrünə təsadüf edir və bu zaman daha sürətlə yayılır. Əvvəlki illərlə müqayisədə bu il dabaq virusu o qədər geniş yayıldı ki, insanlar arasında gedən söhbətlərdə bunun süni şəkildə yaradıldığını və arxasında hansısa məqsədlərin ola biləcəyini iddia edən fikirlər dolaşmağa başladı. Bunun nə dərəcədə doğru olması barədə məlumatlı olmadığımı desəm də, müşahidələrimə əsasən qeyd edə bilərəm ki, hər il ildə iki dəfə olmaqla Dövlət Baytarlıq Xidmətinin yerli şöbələri tərəfindən vaksinasiya və peyvəndləmə tədbirləri həyata keçirilir. Peyvəndləmə Dövlət Baytarlıq Xidmətinin reyestrinə düşmüş təsərrüfat sahiblərinə sahə baytarı tərəfindən təklif edilir və məlumatlandırılır. Çox təəssüf ki, bu virusun ciddiyyətini nəzərə almayan bəzi təsərrüfat sahibləri çox hallarda peyvəndləmə prosesindən kənarda qalırlar. İnsanlar əvvəlki illərdə bu xəstəliyin bu dərəcədə tüğyan etdiyini müşahidə etmədiyindən onu ciddi qəbul etməyiblər. Bununla yanaşı, “çiçək” və “qarayara” kimi daha təhlükəli virusların qarşısını almaq məqsədilə də peyvəndləmə prosesi həyata keçirilir. Hər üç peyvəndləmə prosesi dövlət tərəfindən qarşılanır və pulsuzdur. Dərmanlar dövlət tərəfindən təmin edilir. Təsərrüfat sahibləri vaxtında, xüsusilə yaz aylarında məsuliyyətli davranmalı, öz təsərrüfatlarında vaksinasiyaların həyata keçirilməsini təmin etməlidirlər. Sahə baytarının əlaqə nömrəsini götürməli, təsərrüfatındakı heyvanların sayı, iri- və ya xırdabuynuzlu olması barədə məlumat verməlidirlər. Mart ayında dabaq və qarayara, sentyabr ayında isə çiçək virusuna qarşı vaksinasiya aparılmalıdır. Təsərrüfat sahiblərinin üzərinə düşən əsas vəzifə məsuliyyətli olmaq, bu xəstəliklərin ciddiyyətini nəzərə almaq və sahə baytarlarından vaxtında vaksinasiya tələb etməkdir. Dabaq virusunun öz heyvanlarında başladığını müşahidə edən təsərrüfat sahibi ilk anda müalicə-profilaktika tədbirlərinə başlamalıdır. Əgər vaksinasiya aparılmayıbsa, virus çox asanlıqla bütün heyvanlara yayılacaq. Hətta dezinfeksiya prosesi keçirilsə belə. Bu virus heyvanlarda daxili temperaturun artmasına səbəb olur, nəticədə ağız, ayaq dırnaqları və iribuynuzlu heyvanların döş hissəsində yaralar əmələ gəlir. İsti havalarda isə vəziyyət daha da ağırlaşır. Müşahidələrimə əsasən deyə bilərəm ki, xəstəliyi müşahidə edən təsərrüfat sahibi ilk anda iribuynuzlu heyvanlara “Bicillin-5”, xırdabuynuzlu heyvanlara isə “Bicillin-3” vurmalıdır. Proses bir neçə gün davam etdirilməlidir. Heyvanın ağzında yaranmış yaraların sağalması üçün səhər-axşam suya qarışdırılmış “zəy”lə yuyulmalıdır. Həmçinin benzin, marqans və sidikdən də istifadə olunur. Benzin və sidik ayaqlarda, zəy və su qarışığı isə ağız yaralarında daha effektlidir. Proses zamanı heyvanların təmiz havada saxlanması, qapalı şəraitdə olmaması, quru yem və otdan uzaq tutulması vacibdir. Çünki bunlar ağızdakı yaraların sağalmasına mane olur. Müalicə dövründə heyvanlara daha yumşaq qidalar verilməlidir. Nəticə olaraq, təsərrüfat sahibləri məsuliyyətli davranmalı, xəstəliklərin ciddiliyini nəzərə almalı və vaksinasiya prosesinə laqeyd yanaşmalıdır.   Məqalənin müəllifi: Ceyhun Nəbi, Sozcu.az saytının redaktoru

Mart ayından başlayaraq Azərbaycanda heyvanlar arasında dabaq xəstəliyi tüğyan edir. Son 7-8 ay ərzində fərdi təsərrüfatlarda çoxlu sayda heyvanların tələfatına səbəb olmuş virus insanlara külli miqdarda ziyan vurmuşdu. Bu virusun aktivləşməsi havaların istiləşməsi dövrünə təsadüf edir və sürətlə yayılır. Qabaqkı illərlə müqayisədə bu virus o qədər çox yayıldı ki, insanlar arasında gedən söhbətlərdə bunun süni şəkildə yaradıldığını, arxasında hansısa məqsədlərin olması ilə bağlı fikirlər dolaşmağa başladı. Bunun nə dərəcədə doğru olması haqqında məlumatlı olmadığımdan bir şərh vermək istəmirəm, amma öz müşahidələrimə əsasən deyim ki, hər il ildə iki dəfə olmaq şərti ilə Dövlət Baytarlıq Xidmətinin yerli şöbələri tərəfindən vaksinasiya və peyvəndləmə tədbirləri həyata keçirilir. Peyvəndləmə Dövlət Baytarlıq Xidmətinin reyestrinə düşmüş təsərrüfat sahiblərinə sahə baytarı tərəfindən təklif edilir və məlumatlandırılır. Çox təəssüf ki, bu virusun ciddiyyətini nəzərə almayan təsərrüfat sahibləri çox məqamda bu peyvəndləmə prosesindən kənarda qalırlar. İnsanlar qabaqkı illərdə bu xəstəliyin bu dərəcədə tüğyan etdiyini müşahidə etmədiyindən ciddi hesab etməyiblər.   Həmçinin bununla yanaşı "çiçək", "qarayara" kimi daha təhlükəli virusların qarşısını almaq məqsədi ilə peyvəndləmə prosesi həyata keçirilir. Hər 3 peyvəndləmə prosesi dövlət tərəfindən qarşılanır və pulsuzdur. Dərmanlar dövlət tərəfindən təmin edilir. Təsərrüfat sahibləri vaxtı-vaxtında, xüsusi ilə yaz aylarında məsuliyyətli davranmalı, öz fərdi təsərrüfatlarında vaksinasiyaların həyata keçirilməsini təmin etməlidir. Sahə baytarının əlaqə nömrəsini götürməli, təsərrüfatındakı heyvanların sayı, iribuynuzlu və ya xırdabuynuzlu olması haqqında məlumatlandırılmalıdır. Mart ayında "dabaq" virusun ilə bağlı vaksinasiya, həmçinin "qarayara", sentyabr ayında "çiçək" virusu ilə bağlı vaksinasiyanı sahə baytarından tələb etməlidir.  Təsərrüfat sahiblərinin üzərinə düşən vəzifə birinci dərəcədə məsuliyyətli olmaq, bu xəstəliklərin ciddiyyətini nəzərə almaq və sahə baytarlarından vaxtı-vaxtında vaksinasiya tələb etməkdir.  Dabaq virusunun öz heyvanlarında başladığını müşahidə edən təsərrüfat sahibi ilk anda müalicə-profilaktika tədbirlərinə başlamalıdır. Dabaq virusu əgər vaksinasiya olunmayıb aktivləşdisə bütün heyvanlar buna yoluxacaq. Hətta dezinfeksiya prosesi keçirilsə belə. Bu virus heyvanlarda daxili temperaturun artmasına səbəb olur. Bu səbəbdən heyvanların ağız, ayaq dırnaqları, iribuynuzlu heyvanların döş hissəsində yaraların əmələ gəlməsinə səbəb olur. İsti havada isə dahada dəhşətli hal alır. Təsərrüfat sahibləri bu virusun təsirini azaltmaq üçün öz fərdi müalicə metodlarını tətbiq edirlər. Müşahidələrimə əsasən deyə bilərəm ki, xəstəliyi müşahidə edən təsərrüfat sahibi ilk anda iribuynuzlu heyvanlara Bicillin 5, xırdabuynuzlu heyvanlara isə Bicillin 3 vurmalıdır. Prosesi bir neçə gün davam etdirməldir. Heyvanın ağzında yaranmış yaranın qapanması üçün səhər-axşam suya qarışdırılmış "ZƏY"lə yuyulmalıdır. Həmçinin benzin, marqans və sidikdən istifadə olunur. Benzin və sidik ayaqlarında istifadə oluna bilər, ağzında zəy və su qarışığı daha effektlidir. Proses zamanı çalışılmalıdır heyvan təmiz havada gəzsin(qapalı vəziyyətdə olmamalıdır), quru yem və quru otdan uzaq tutulmalıdır. Bunlar heyvanın ağız hissəsində yaranmış yaraların sağalmasına maneə olur. Müalicə prosesi dövrünə daha yumşaq qidalarla təmin edilməlidir. Ceyhun Nəbi

KTC-də seçkilərdə Ersin Tatar məğlub oldu — Türkiyə siyasətinə etiraz səsi kimi dəyərləndirilir Politoloq Şahin Cəfərlinin analizi Bu gün Quzey Kıbrıs Türk Cümhuriyyətində (KKTC) keçirilən prezident seçkilərində Türkiyə hökumətinin açıq dəstəyini qazanan indiki prezident Ersin Tatar böyük fərqlə məğlub olub. İlkin məlumata görə, müxalifət lideri, Cümhuriyyətçi Türk Partiyasının (CTP) sədri Tufan Erhürman 62,76% səs toplayaraq ilk turda qalib gəlib, Ersin Tatar isə cəmi 35,80% səs əldə edib. Politoloq Şahin Cəfərlinin sözlərinə görə, Tatarın sarsıdıcı məğlubiyyəti iki əsas səbəblə bağlıdır: birincisi, onun uğursuz idarəçiliyi, ikincisi isə Türkiyənin Kıbrısın daxili işlərinə kobud müdaxilələrindən və yerli xalqa qarşı hörmətsiz münasibətdən doğan narazılıqdır. Cəfərli qeyd edir ki, Ersin Tatar özünü Kıbrıs türk xalqının lideri kimi deyil, Türkiyədəki “Cumhur İttifaqı”nın – AKP və MHP-nin nümayəndəsi kimi aparıb. Onun prezidentliyi dövründə Kıbrıs mafiyanın, çirkli pulların və qumarxanaların mərkəzinə çevrilib, Tatar isə buna qarşı mübarizə apara bilməyib. Politoloq xüsusilə Halil Falyalı qalmaqalını xatırladır və bildirir ki, bu, Türkiyə ilə bağlı yüksək səviyyəli əlaqələri üzə çıxarmışdı. Maraqlıdır ki, Tatar müstəqillik tərəfdarı, rəqibi Erhürman isə federativ həllin – yəni yunanlar və türklərin bərabər hüquqlu olduğu vahid dövlətin tərəfdarı kimi çıxış edib. Bu səbəbdən Tatar və onu dəstəkləyən çevrələr Erhürmanı “xain” kimi təqdim etməyə çalışsalar da, Kıbrıs türkləri bu təbliğata inanmadı. Şahin Cəfərli xatırladır ki, 2004-cü ildə keçirilən Annan planı referendumunda türklər federasiyaya “bəli”, rumlar isə “xeyr” demişdi. Həmin dövrdə Türkiyə hökuməti də planı dəstəkləmişdi. Tatarın o qədər “toksik” fiqura çevrildiyini qeyd edən politoloq bildirir ki, Kıbrıs türklərinin iki əfsanəvi lideri — Rauf Denktaş və doktor Fazıl Küçükün ailələri belə bu dəfə Erhürmanı dəstəkləmişdi. Cəfərlinin fikrincə, Erhürmanın seçilməsi dərhal federasiyanın qurulacağı anlamına gəlmir. Çünki, bir tərəfdən rumların və Yunanıstanın federasiya anlayışı türkləri bərabərhüquqlu tərəf kimi deyil, azlıq statusunda görür, digər tərəfdən isə KKTC-nin xarici siyasət, maliyyə və təhlükəsizlik məsələlərində Türkiyədən asılılığı Erhürmana məhdud manevr imkanı buraxır. Mənbə: Politoloq Şahin Cəfərlinin analitik şərhi Hazırladı: Sozcu.az

Azərbaycanda torpaq islahatı keçirilib.  Bu islahata görə hər kənd sakininin  həyətyanı sahə və torpaq payı almaq hüququ var.  Qarabağ işğal olunduğu üçün bu islahatdan faydalanmaq köçkün düşən 700 mindən çox Qarabağ əhalisinə və onların törəmələrinə nəsib olmadı.  Qarabağ işğaldan azad ediləndən sonra ilk növbədə bu islahatın sürətlə yerli əhaliyə aid olunmasını, üstəlik uzun illər köçkün həyatından əziyyət çəkmiş bu insanlara əlavə üstünlüklər verilməsini təklif etdik.  Ərazilərimizin azad edilməsindən 5 il keçir.  Qarabağlılar bu günə qədər torpaq islahatında almalı olduqları halal payı almayıb, ata-baba yurdlarına isə yalnız portaldan icazə almaqla, kənardan tamaşa etmək hüququ ilə gedə bilir.  Onların yurdları əsasən birinci Qarabağ müharibəsindən özləri yayınan, ikinci Qarabağ müharibəsindən isə övladlarını yayındıranlar, Qarabağı ilk dəfə 44 günıük müharibədən sonra görənlər tərəfindən mənimsənilib.  Yerli əhaliyə bu “sahibkarların” təsərrüfatlarında, obyektlərində işləmək, öz ata torpaqlarını onlardan icarəyə götürmək təklif olunur.  Qarabağ Azərbaycandır! - deyirdik.  Gerçəkdə belə də oldu.  İndi də deyiyik:  Qarabağ hakim zümrənin deyil,  QARABAĞ AZƏRBAYCANINDIR❗️ Arif  Hacılı, Müsavat Partiyası Məclisinin sədri. 

 Rusiya-Ukrayna müharibəsinin Üçüncü dünya müharibəsinə səbəb olub-olmayacağı sualına tam dəqiq cavab vermək mümkün olmasa da, bu riski qiymətləndirmək üçün aşağıdakı əsas amilləri nəzərdən keçirmək lazımdır: 1. Müharibənin xarakteri və genişlənmə potensialı Müharibə lokal münaqişə kimi başlayıb və hələ də əsasən Rusiya və Ukrayna arasında davam edir. Lakin NATO ölkələrinin Ukraynaya verdiyi dəstək (silah, maliyyə, təlimatçılar və s.) bu münaqişəni böyük güclərin dolayı qarşıdurması halına gətirib. Əgər Rusiya ilə NATO ölkələri arasında birbaşa hərbi toqquşma baş verərsə, bu, vəziyyəti kəskin şəkildə dəyişə və daha genişmiqyaslı müharibəyə yol aça bilər. 2. Nüvə silahı riski Rusiya nüvə dövlətidir və münaqişədə “taktiki nüvə silahı”nın istifadəsi ilə hədələdiyi hallar olub. Əgər belə bir silah istifadə edilərsə, bu, NATO və ABŞ-ın daha ciddi şəkildə müdaxiləsinə səbəb ola bilər və beynəlxalq gərginlik kəskin şəkildə artar. Bu isə Üçüncü dünya müharibəsi riskini reallaşdıra bilər. 3. Qərbin ehtiyatlı siyasəti ABŞ və Avropa ölkələri Rusiya ilə birbaşa qarşıdurmadan qaçmağa çalışır. Silah yardımları və sanksiyalar olsa da, Qərb dövlətləri açıq şəkildə Rusiya ilə müharibəyə girmək istəmir. Bu da münaqişənin nəzarət altında saxlanılmasına kömək edir və riskləri azaldır. 4. Çin və digər ölkələrin mövqeyi Çin bu müharibədə neytral görünməyə çalışır, lakin Qərblə qarşı-qarşıya gəlmək istəmir. Çin və Hindistan kimi ölkələrin münaqişəyə birbaşa qarışmaması dünya miqyasında hərbi toqquşma ehtimalını azaldır. Nəticə: ➡️ Hazırkı vəziyyətdə Rusiya-Ukrayna müharibəsi Üçüncü dünya müharibəsinə çevrilməyib və birbaşa səbəb olması ehtimalı hələlik aşağıdır. Amma: NATO və Rusiya arasında birbaşa toqquşma, Nüvə silahlarının istifadəsi və Konfliktin digər regionlara yayılması kimi hallar baş verərsə, bu, dünya miqyasında böyük bir hərbi münaqişəyə – hətta Üçüncü dünya müharibəsinə – gətirib çıxara bilər. İndi üçün beynəlxalq səviyyədə risklərin idarə olunması və diplomatik yolların açıq qalması çox vacibdir.

Azərbaycanın sabiq xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarov rəsmi Bakı ilə “şimal qonşumuz” arasında böhran ilə bağlı sensasion açıqlama yayıb.  O qeyd edib ki, hamı bu böhranın AZAL-ın təyyarəsinin qəzaya uğramasından sonra başladığını düşünür. “İndi bir çox şərhçilər “1 nömrəli” təyyarədə GPS-in müvəqqəti bağlanmasının da böhranın səbəblərindən biri olduğuna işarə edir” -deyə, Zülfüqarov özünün feysbuk hesabında yazıb.  Qeyd edək ki, ötən ilin sonunda “Turan” agentliyi 25 dekabr 2024-cü il tarixində, AZAL-ın sərnişin təyyarəsi vurulan gün, həmin vaxt öz təyyarəsi ilə Rusiya səmasında olan Azərbaycanın dövlət başçının təyyarəsinin də GPS siqnalının söndürüldüyü barədə məlumat yaymışdı. “Turan” sonradan həmin məlumatı təkzib etdi. Agentliyin konkret səbəb göstərmədən bağlanmasını da bəzi şərhçilər bu məlumatla əlaqələndirmişdilər.  Tofiq Zülfüqarovun bu paylaşımı İlham Əliyevin təyyarəsinin Rusiya səmasında РЭБ hücumuna məruz qalması haqda məlumatın həqiqiliyinə sübhə yeri qoymur. Çünki, o, yaxın şəxs olaraq İlham Əliyevin icazəsi olmadan belə bir məlumat yaya bilməzdi.  Tofiq Zülfüqarov daha irəliyə gedərək, hər iki hadisənin Rusiya rezidenti Vladimir Putinin “qeyri-tolerantlığından” qaynaqlandığına işarə edib: “Bu hadisələrin əsas tətikçisi nə ola bilərdi? Niyə V.Putin və ya ona bənzəyən bir şəxs birdən-birə çox “qeyri-tolerant” oldu?” Daha sonra Zülfüqarov Qarabağ münaqişəsində Rusiyanın rolundan və separatçıların indi Bakıda keçirilən məhkəməsində bütün cinayətlərin rəsmi sübuta yetməsindən yazıb.  “Təqsirləndirilən şəxslərin ifadələri münaqişənin iki əsas səbəbi kimi göstərilən – “separatizm” və “millətlərin öz müqəddəratını təyinetmə hüququ” tezislərini darmadağın etdi. Aydındır ki, təqsirləndirilən şəxslər İrəvandan maaş və göstərişlər alıblar, lakin hətta orada da onları açıq şəkildə Rusiya xüsusi xidmət orqanlarının agentləri adlandırırlar və Vardanyan həm də Rusiya və digər siyasi elitanın maliyyə sirlərinin ən böyük daşıyıcısıdır. Bu cür məlumatların Azərbaycanda cəmləşməsi ölkəmizi müstəqil və potensial olaraq düşmən üçün çox təhlükəli edir…. Hətta “Qarabağ işi” ilə bağlı Rusiya və Qərbin xüsusi strukturlarının “qarşılıqlı əlaqəsi” ilə bağlı dolayı informasiya da dünya ictimaiyyətinə açıqlana bilər” – deyə, Zülfüqarov vurğulayıb.  Tofiq Zülfüqarovun sonrakı sözlərindən anlaşılır ki, Putin İlham Əliyevdən Bakıda həbsdə olan Ruben Vardanyanın və digər erməni  separatçılarını azad etməsini istəyib və sözü yerə düşəndən sonra bu hadisələr baş verib: “Düzünü desək, biz artıq çox şeyi təxmin edirdik və bilirdik, amma bizim təxminlərimiz bir şeydir, şahid ifadələri, qeydə alınmış ifadələr və ya məhkəmə hökmü tamam başqa şeydir. Rusiya Federasiyasının nümayəndələri “Qərb tərəfdaşlarından” fərqli olaraq, “leytenant Şmidtin uşaqları”nın azadlığa buraxılmasına çağırış etmədilər, lakin bu, onların bağlı qapılar arxasında bunu etmədikləri anlamına gəlmir. Düşünürəm ki, son və bəlkə də gələcək hadisələrin əsas səbəbi budur…” Basta

Rusiyanın Moskvada keçirilən 9 May paradında başı qarışması və 3 günlük atəşkəs elanından yararlanan Ukrayna Rusiyanın ən vacib strateji obyektlərinə dron hücumları edir. Bunu həm də çəkinmədən, Rusiyanın sonradan cavab vermə ehtimalını saya almadan edir, xeyli ziyan vurur.  Ukraynaya bu əsası və bu arxayınçılığı verən nə və kimdir? Birisi haqq-ədalətdir. Həm Rusiyanın Ukraynaya qarşı haqsız işğalçı müharibəsi, həm də Kremlin keyfi və istəyən vaxt, "atəşkəs edək, bayram eliyirəm" deməsidir. İlk "dayanoldurum" tüfənglər vardı bir atımlıq, düşmənə çığırırdılar ki, "ayə atma, dayan qoy patronumu doldurum!". Putin keçib indi, Ukrayna ilə "dayandolduruma". İkincisi, Ukraynanın bu dəfə, arxayın hücumları arxasında təbii ki, çox güclü qüvvə dayanır, əks halda Kiyev bu məqamda addıma çətin getsin. Bu qüvvə isə, təbii ki, Trampın Ukraynaya ciddi və güclü üstüörtülü ABŞ dəstəyidir. Görünür ki, Tramp Putinin uzantılı oyunundan bezib, artıq. Sozcu.az-ın xəbərinə görə, bunu ekspert İlqar Altay özünün feysbuk səhifəsində yazıb. 

Repetitorluq fəaliyyəti, yəni şagirdlərin və tələbələrin fərdi və ya qrup şəklində əlavə dərs alması müxtəlif ölkələrdə fərqli səviyyələrdə yayılmışdır. Bu fəaliyyətin yayılma səviyyəsi ölkənin təhsil sisteminin keyfiyyəti, ali təhsil müəssisələrinə qəbul prosesləri və cəmiyyətin təhsil ənənələri kimi amillərdən asılı olaraq dəyişir. Azərbaycanda repetitorluq fəaliyyəti müstəqillik illərində ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrinə qəbul imtahanı qaydalarında ciddi dəyişiklik prosesində yaranmağa başladı. Səbəb çox sadə idi. Dəyişiklikdən əvvəl qəbul imtahanı zamanı baş verən kütləvi korrupsiya hallarının müşayiəti ilə gedən qəbul imtahanları zamanı hər şey “təbii axarı” ilə gedirdi. İndi isə fərqli bir vəziyyət yaranmışdı.    Dəyişiklik isə özü ilə qaydalar gətirdi. Ədalətli və şəffaf imtahan prosesi güclü abitutiyentlərin qələbəsi ilə nəticələnirdi. Həm də elə abituriyentlərin ki, dəyişiklikdən əvvəl ali məktəbə qəbulu ağlına gətirə bilməzdi. Eyni zamanda yeni qaydalarla imtahan vermək müəyyən çətiliklər yaratdı: həm şagirdlər, həm də müəllimlər arasında. Şagirdlər tez bir zamanda uyğunlaşa bilsələr də, xeyli müəllim testdən baş çıxara bilmirdi. Əvvəl müxtəlif yollarla ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrinə qəbul olan yetirmələri ilə fəxr edən xeyli müəllim çaş-baş vəziyyətdə test üsulunu qınamağa başladı.   İndi yeni zaman yeni tip müəllimlər də yetişdirdi. Tədricən bu müəllimlər işgüzar müəllimlərə çevrildilər və oldular REPETİTOR. Get-gedə “qonşudan qalma geri” prinsipi çoxlarını repetitora çevirdi. Amma repetitor bazarı rəqabət mühiti də yaratdı. Onlar növlərə bölündülər: bunker müəllimi, kurs müəllimi, savadlı və peşəkar müəllim və “yanıma gəlməsən, belini qıraram” müəllimləri. Növlərə bölünmüş repetitorlar öz ranqlarına uyğun qiymətlər də təyin etməyə başladılar. Əvvəlki korrupsiya halları indi başqa formada valideynlərin narazılığna səbəb olmağa başladı. Artıq bu narazılıq kütləvi hal alıb.    Əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi repetitorluq bir çox inkişaf etmiş ölkələrdə də mövcuddur. Amma bizdə olan kimi çox söz-söhbətə səbəb olmur. Ölkədə təhsil sistemini “vurmaq” üçün ən tutarlı faktlardan biri sayılır. Təhsil sisteminin çöküşünə səbəb olan sabiqlər də əlinə fürsət düşən kimi hücuma keçir və bir neçə fakt sadaladıqdan sonra repetitorluq fəaliyyətinin geniş yayılmasının səbəbini yarıtmaz fəaliyyətdə görürlər.   Bəli, təhsil sisteminin ciddi islahatlara ehtiyacı var. İslahat isə həmin an nəticə verməyə bilir. Çünki təhsil sistemi elə bir qurumdur ki, orada edilən dəyişiklik öz nəticəsini müəyyən prosesdən sonra göstərir.   Bəs repetitorluq fəaliyyətinin neqativlərini yox etmək üçün hansı addımlar atılmalıdır? Bu zaman ilk addım dünya təcrübəsini nəzərdən keçirmək lazım gəlir. Bəzi ölkələrdə bu fəaliyyət qanunlarla tənzimlənir. Fikrimizcə, bu, kompleks tədbirlər nəticəsində mümkündür. Atılacaq ilk addım sinifdə dərslərin keyfiyyətini artırmaq olmalıdır. Dərsin keyfiyyəti isə peşəkar və daim yenilənən müəllim tərəfindən təmin oluna bilər. Dərsin  keyfiyyətinə nəzarəti təşkil etmək, mentorluq sistemini təkmilləşdirmək də dərsin keyfiyyətini şərtləndirən amillərdəndir. Növbəti addım tədris prosesi ilə buraxılış imtahanları arasındakı məzmun və forma fərqlərini, bəzi hallarda ziddiyyətləri aradan qaldırmaq olmalıdır. Bu fərq və ya ziddiyyət ETN və DİM tərəfindən birgə aradan qaldırılmalıdır. Ən vacib olan isə repetitorluq fəaliyyətinin qanunla tənzimlənməsidir. Məsələn, müəllimin öz şagirdinə repetitorluq etməsi xüsusi razılıqla olmalıdır. Doğrudur, bu, bəzən neqativ hallara da yol aça bilər. Belə olduqda rəhbərlik, valideyn, müəllim və şagird konsensusu nəzərə alına bilər.  Repetitorluq fəaliyyətinin vergi orqanlarında qeydiyyatı, DİM və MİQ ekspertlərinə bu fəaliyyətlə məşğul olmalarına müəyyən hədd qoyulması da vacib addımlardan ola bilər. Hidayət Allahverdi,  Müsavat Partiyası Təhsil Komiyyasının sədri

 Kolumbiyalı siyasətçi və jurnalist Luis Qalan Sarmiento ilə 80-ci illərdə ortaya çıxan "sarı müxalifət" anlayışı, həm hakimiyyəti, həm də ənənəvi müxalifəti tənqid edən kəsimə verilən ad idi. Qalan Sarmientonun yaratdığı "Yeni Liberalizm" hərəkatının rəngləri qırmızı rəng olsada, Sarmientonun fikrinə görə hakimiyyət yaşıl, ənənəvi müxalifət qırmızı, onlar isə "sarı" kəsimi təmsil edirdi. "Sarı müxalifət" anlayışında "sarı" rəngdən istifadə olunması səbəblərindən biri isə sarı rəngin işıqforda olan yaşıl və qırmızı rənglərin arasında yerləşməsidir. Bu da onların nə hakimiyyətdən, nə də ənənəvi müxalifətdən asılı olmadığını göstərirdi. Təbii ki, sarı rəngin seçilməsində Kolumbiya bayrağınında rolu az deyildi. Sarmientonun yaratdığı bu 3-cü yol ideyası insanlar tərəfindən böyük marağa səbəb oldu və 1990-cı ildə keçirilən anket sorğularına görə 60% civarında səs qazanması ehtimal olunan "Yeni Liberalizm" hərəkatının lideri Luis Qalan Sarmiento, Pablo Escobar rəhbərliyində ki, "Exdraditables" tərəfindən öldürüldü. Azərbaycan kimi avtoritar rejimlərin hökm sürdüyü ölkələrdə "sarı müxalifət" funksiyasını həmişə vətəndaş cəmiyyəti yerinə yetirir. Bu da rejimi qorxudur və nəticədə total repressiyalar başlayır. Son 1,2 il ərzində mediaya, ümumiyyətlə vətəndaş cəmiyyətinə qarşı repressiyaların kökündə də məhz bu amillər dayanır. Abzas Media, Toplum Tv, Meydan Tv kimi platformalara, Kanal 11, Kanal 13, Xural Tv kimi hakimiyyətin nüfuz edə bilmədiyi internet televiziyalarının fəaliyyətinin məhdudlaşdırılması da əslində ölkə də alternativsiz despotizmin yaradılması fəaliyyətidir. Ps: Türkiyədə ki sarı müxalifətlə səhv salmayın, orda bu termin, hökumət nəzarətində olan müxalifəti anlamına gəlir. Həsən Türksoy 

Orta məktəblərdə oğlanların kişi kimi formalaşması üçün xüsusi dərnəklər olmalıdır! Son illərdə cəmiyyətimizdə oğlan uşaqlarının və gənclərin kişi kimi yetişməsində ciddi boşluqların olduğu hiss olunur. Əksər ailələrdə atalar gün boyu işdə olduğu üçün övladlarının tərbiyəsi əsasən anaların üzərinə düşür. Bundan əlavə, oğlan uşaqları bağçaya gedəndə qadın tərbiyəçilərlə, məktəbə gedəndə isə əsasən qadın müəllimlərlə qarşılaşırlar. Məktəb rəhbərliyinin də əksəriyyətinin qadın olması bu tendensiyanı daha da gücləndirir. Bu o deməkdir ki, oğlan uşaqları kişi nümunəsi görmədən böyüyür və nəticədə, kişilik xarakterlərini formalaşdıra bilmir. Kişilik nədir və niyə vacibdir? Burada söhbət sadəcə cinsiyyətdən getmir. Kişilik dedikdə, məsuliyyətli olmaq, güclü iradəyə sahib olmaq, əxlaq prinsiplərinə bağlı qalmaq, öz ailəsini, cəmiyyətini qorumaq və daim inkişaf etmək qabiliyyəti nəzərdə tutulur. Keçmişdə kişilər bu keyfiyyətləri atalarından, babalarından və yaşlı kişilərdən öyrənirdilər. İndi isə oğlan uşaqlarının çoxu belə nümunələrdən məhrumdur. Bu boşluğu doldurmaq üçün məktəblərdə xüsusi dərnəklər və təlim proqramları yaradılmalıdır. Orta məktəblərdə "kişilik dərnəyi" təşkil olunmalıdır Bu dərnəklərdə təcrübəli müəllimlər və həyat təcrübəsi olan kişilər tərəfindən oğlanlara aşağıdakı mövzular öyrədilə bilər: ✅ Məsuliyyət və liderlik – Oğlan uşaqları kiçik yaşlarından məsuliyyət daşımalı, verdiyi sözə sahib çıxmağı və liderlik etməyi öyrənməlidir. ✅ Fiziki və psixoloji dözümlülük – Çətinliklər qarşısında sınmamaq, problemlərlə üzləşəndə onları həll etmək bacarığı formalaşdırılmalıdır. ✅ Qarşı cinsə hörmət – Həm qadınlara, həm də digər insanlara qarşı hörmətli və ədalətli davranmağın əhəmiyyəti izah olunmalıdır. ✅ Ailə və cəmiyyət qarşısında öhdəliklər – Ailənin dayağı olmaq, vətəni qorumaq və cəmiyyətə faydalı olmaq kimi dəyərlər aşılanmalıdır. ✅ Fiziki hazırlıq və intizam – İdman, nizam-intizam, sağlam həyat tərzi və döyüş sənətləri ilə bağlı əsas biliklər verilməlidir. Gələcəyimiz təhlükədədir! Bu gün cəmiyyətimizdə oğlan uşaqlarının zəif iradəli, məsuliyyətsiz və həyatdan qorxan fərdlərə çevrildiyini görməkdəyik. Bu vəziyyət davam edərsə, 5-10 ildən sonra cəmiyyətimizin dayaqları sarsıla bilər. Çünki kişi gücü, məsuliyyəti və liderliyi olmadan sağlam cəmiyyət qurmaq mümkün deyil. Bu məsələnin həlli üçün təcili tədbirlər görülməlidir! Orta ümumtəhsil məktəblərində xüsusi dərnəklər təşkil olunmalı, kişi müəllimlər və nümunəvi şəxsiyyətlər bu proqramlara cəlb edilməlidir. Əks halda, gələcək nəsillərimiz kişi xarakterindən uzaq böyüyəcək və cəmiyyətin inkişafı üçün ciddi problemlər yaranacaqdır. Məhəmməd Həşimov, Şəmkir rayon Şiştəpə kənd Qalib Allahverdiyev adına tam ümumtəhsil orta məktəbin gənclərin çağırışaqədərki hazırlığı rəhbəri və fiziki tərbiyə müəllimi.

Belə görünür ki, Rusiyanın Ukrayna ərazilərini işğalı ilə başlanan yeni dünya düzəninin formalaşması prosesi Trampın prezidentliyi dövründə daha da sürətlənəcək.  ABŞ prezidentinin Çin, İran, qismən də Rusiya əleyhinə açıqlamalarından  sonra NATO da müttəfiqləri olan və demokratik dünyanı təmsil edən Kanada, Danimarka kimi ölkələri də hədəfə alması, Suriyada baş verənlər, İran-Türkiyə münasibətlərində yaranan gərginlik və digər geopolitik gəlişmələr yaxın dövrlərdə dünya düzənində mühüm dəyişikliklərin daha sürətlə davam edəcəyini göstərir.  Bu dəyişikliklər bizim də maraq dairəmizdəki yaxın şərq regionundan, birbaşa qonşuluğumuzda olan və ya sərhədlərimizə yaxın ölkələrdən də yan keçməyəcək.  Məhəmmədəmin bəyin təbirincə desək, dünya qəribə dəyişəcək.  İndi dövlət və millət olaraq əsas hədəfimiz bu toqquşmalar və dəyişiliklər dönəmindən uğurla çıxmaq olmalıdır.  Azərbaycan-Ermənistan münaqişəsini tarixin arxivinə göndərmək, bu ölkə ilə lazımsız və perspektivsiz rəqabət şəraitindən çıxmaq,  tariximizin bu səhifəsini qatlamaq,  1946-cı ildən sonra ilk dəfə Güney Azərbaycanda yaşayan 40 milyonadək xalqımızın öz müqəddəratını təyin etməsi istiqamətində mühüm irəliləyişinə uğurlu şəraitin  yaranacağını da nəzərə alaraq Azərbaycanın yeni dünya düzənində  daha təsirli və cəlbedici dövlət kimi yer tutması üçün həm daxili, həm də xarici siyasət vizionunda əsaslı dəyişikliklər zamanı çoxdan çatıb. Yazı Müsavat Partiyası Məclisinin sədri Arif Hacılının feysbuk səhifəsindən götürülüb. 

1919-cu il 2 dekabr tarixində indiki Konstitusiya məhkəməsinin binasında Türk Ədəmi-Mərkəziyyəti Müsavat'ın ikinci qurultayı öz işinə başlamışdı. Qurultay dekabr ayının 12-nə qədər davam etmişdi. Bu partiya tarixində iqtidarda olduğu ilk qurultay idi. Həmin zaman hökümətə partiyanı təmsil edən Nəsib bəy Yusifbəyli rəhbərlik edirdi. Kanuni–əvvəlin 2-si saət 7-də Türk Ədəmi-Mərkəziyyət “Musavat” firqəsinin 2-ci qurultayı açılmışdır. Hələ saət 5-dən qabaq nümayəndələr və tamaşaçılar toplanırlardı. Hamı qurultayın açılmasını ayrıca bir maraq və intizar ilə gözliyordu. Saət 7 tamamda böyük salon və xanımlar lojası nümayəndə və tamaşaçılarla dolu ikən rəisi-vükəla Yusifbəyli Nəsib bəy və Rəsulzadə Məhəmməd Əmin cənabları şiddətli və sürəkli alqışlar altında salona daxil oluyorlar. Salon milli və dövləti bayraqlarla bəzənmiş, Hürriyyət, Ədalət, Üxüvvət tələbedici zəhmətkeşlərin hüquq və azadlığının müdafiə təmini istəyici bir çox lövhələrlə bəzənmişdir. Rəsulzadə Məhəmməd Əmin-Mərkəzi Komitə rəisi sifətilə gurultulu alqışlar altında müstədi–sədarətə keçərək qurultayı şu nitqi–iftitahilə açıyor: – Yoldaşlar! Azərbaycan türk bayrağını ilk dəfə qaldırmaq şərəfi ilə məsud olan Türk Ədəmi-Mərkəziyyət “Musavat” firqəsinin ikinci qurultayının müstəqil Azərbaycan paytaxtında açılması ilə Sizi təbrik və kəndimi bəxtiyar ədd ediyorum (uzun alqış). Bədə Turanın qızıl alma əfsanəsi və türklügün qurtuluşu fəqərəsini nəql edərək diyor ki, bu surətlə qızıl alma əfsanəsinin türk millətində yuxcalarda uzaqlarda pünhan amalı olduğunu və islamlıq həsbilə bədəlmövt olduqdan sonra dirilib cənnət həyatı keçməgə etimadımız olduğunu nəzərə aldıqda yüz illərdən bəri imtidad edən istibdad dövrünün bizim üçün siyasi bir ölüm və istiqlalımızı bir qızıl alma kibi tələqqi etdikdə haman kərə qafdan ibarət rus istibdadından yol tapıb da bu alma əlimizə irişəcək olduğumuzu ümidlə gözliyorduq və bu gün 2-ci qurultayın müstəqil cümhuriyyətli türk paytaxtında açılması başlarımız üzərində 3 boyalı Türk İslam Xəlq Cümhuriyyəti bayrağının ehtizaz etməsi haman qızıl alma və bədəlmövtün əfsanə degil, birər həqiqət olduğunu isbat edər. Sonra istibdad və inqilab zamanındaki hökumətlərin bizə qarşı rəftarından bəhslə diyor ki: əvət, istiqlal degil, muxtariyyat tələb etməmizə qarşı vətənimizi xarabazara döndərməklə təhdid ediyordular. Fəqət ancaq böyük arzular bəslədigimiz Məclisi Məbusan açmaq istədigimiz “İsmailiyyə”yə bir neçə sair binalarımızı yandıra bildilər. Fəqət əfəndilər binaları, daşları yaqmaq bildisə də, qızıl alma və bəst bədəülmövt həqiqətini yox edəmmədilər. Əfəndilər! Bizim amalımız yalnız muxtariyyat və cümhuriyyət olmuyub, burası türk milli amal silsiləsinin ancaq bir həlqəsini təşkil edər. Biz dünyanın milli əsaslar üzrə qurulacaq olduğunu, bütün millətlərin ancaq milli istiqlal və cümhuriyyət ilə məsud yaşaya biləcəginə iman ediriz. Bu sıradan olaraq türk millətinin də tamamilə müstəqil və hüquqi-ixtiyarına nail olmasını istəriz. Bizim etiqadımıza görə bəşəriyyət ancaq müstəqil millətlərin kəndi arzuları ilə birləşib böyük bir federasyon qurmaq ilə xoşbəxt yaşaya bilər. Şimdi biz kəndi hürriyyət və istiqlalımızı qazandıq. Fəqət bununla mütərəddid olmamalı, o hürriyyət və istiqlalı saxlamaya çalışmalıyız. Bu ümumazərbaycanlıların vəzifəsidir. Fəqət Azərbaycan şüarını ilk dəfə meydana atıb Azərbaycan bayrağını ilk dəfə qaldırmış bir firqə olmaq hesabilə bu vəzifə hamıdan ziyadə biz musavatçıların öhdəsinə düşür. Bən burada vəzifə olaraq qüvveyi-əskəriyyəyi təhkim edəlim demərəm. Zira nə qədər fəsih və təbii nitq söylərsəm, o əsgərlərin qəhrəmananə yürüşləri qədər fəsahətlə anlatamaram. Bən bunu deyəcəyəm ki, biz musavatçılarda yalnız firqə fikir və əməli degil, bir də vətən və istiqlal amalı da var. Binaənileyh bən sizi ittihad və ittifaqla səflərinizi sıxlaşdıraraq bir kərə qaldırmış olduğumuz bayrağı daima hamının başı üzərində ehtizaz etdirmək və onu müdafiə etmək əzmində olduğunuzu hamıya göstərməgə dəvət ediyoram (alqış). Həsən bəy Ağayev-sürəkli alqışlar altında öz adından və Məclisi-Məbusan rəisi sifətilə məclis namindən qurultayı təbrik ediyor və “Musavat”ın bu vəqtədək qazandığı müvəffəqiyyəti onun amal və şuarlarının bütün türk milləti fikir və amalına uyğun olmasına isnad verərək iləridə müvəffəqiyyətlər diliyor. Yusifbəyli Nəsibbəy – (sürəkli alqışlar içərisində kürsi-xitabətə gəliyor. Hazırun ayağa qalxaraq uzun müddət alqışlıyor) 1917 sənəsində ümumqafqasiya qurultayı əsnasında Azərbaycan muxtariyyatından belə bəhs edilməsindən qorxulduğunu və şimdi 2 il yarım sonra 3 rəngli bayrağını heç qorxmadan (alqış) dünyaya elan etdigini qeydlə diyor ki:  – Azərbaycan amalı yalnız “Musavat”ındır demək yanlışdır. Bu ümumi bir amal və arzu idi. Ancaq onu ilk dəfə “Musavat” üzə çıxardı. Kül örtülü bir od idi, “Musavat” üfürüb alovlandırdı. Şimdi bu odu yandırdıq. Fəqət buna güvənərək rahət oturmamalıdır. Bu hürriyyət və istiqlalı şimdi təhkim etmək lazımdır. Biliyorsunuz ki, bu saət yenə Azərbaycan amalı təhlükə altındadır. Bu təhlükə məlumunuzdur ki, ən artıq şimaldandır. Və bir günlük degil, bəlkə uzun müddətlər çəkə bilər. Binaənileyh qazandığınız istiqlalı əldə saxlamaq üçün daima təhlükə qarşısına hazırlanmalısınız. Saniyən sizin böyük vəzifənizdən birisi də kəndinizi bütün dünyaya tanıtdırmaqdır. Bunun üçün də hər yerdə qeyrətlə çalışmalı, hətta hökumət içərisindəki nümayəndələrinizə yol göstərməlisiniz. Bir də “Musavat” demokratik bir firqə olduğu üçün yalnız Azərbaycan degil, ümummillətlərin həqq və hüququnun təmin edilməsini istər. Bunun təfərrüatını, əlbəttə, müzakirə və müvafiq qərarlar qəbul edərsiniz. Ancaq əzcümlə ümum millətlərlə hüsni-münasibat əmələ gətirmək, xüsusən qonşu millətlərlə münasibətimizi yaxşılaşdıraraq gələcəkdə bəlkə ümumi bir Qafqasiya vətəni də təşkil etməgə çalışmalıdır (alqış). Qardaşlar! “Musavat”ın yaxın proqramı ilə bərabər əqsayi-amalı da vardır. Buna da irişmək üçün yollar düşünməlisiniz. Biz azərbaycanlı olmaqla bərabər məəliftixar türk və müsəlmanıq. Şübhəsiz böylə olunca müəyyən fikir və amallarımız da var. İştə bu xüsusları da düşünmək, müəyyən qərarlar çıxarmaq lazım gəliyor. Bir də biliyorsunuz ki, bizim çox bədxahlarımız da var ki, hər yol ilə hürriyyət və istiqlalımıza zərər yetirməklə çalışıyorlar. Əzcümlə şaiə nəşr ediyorlar ki, azərbaycanlılar müstəqil bir millət kibi yaşamaq istəmiyib başqa bir dövlətə mülhəq olmaq istiyorlar. Fəqət bu doğru degildir. Azərbaycan müstəqildir və müstəqil olacaqdır. Biz istəriz Azərbaycan ilə bərabər Osmanlı, Türküstan, Qırğızıstan, Başqırdıstan müstəqil olsunlar və bunların arasında bir rabitə olsun (alqış). Biz həmişə demişik, bütün aləmi-islamı bir mərkəzdən idarə etmək baştutmaz bir xəyaldır. Həmçinin bütün türk aləmini bir mərkəzdən idarə etmək çox müşküldür. Ona görə də adımızı ədəmi-mərkəzçi qoymuşuz. Qoy bunu bədxahlarımız da əməlimizdə görsünlər və yanıldıqlarını kəndiləri etiraf etsinlər. Şimdi hökumət naminə sizi təbrik edərək ümidvar oluyorum ki, millət sayəsində fələyin köməgilə bayrağımızı yüksək saxlaya biləcəgiz (şiddətli alqış). Əfəndilər! İstiqlalımız uğrunda mücahidə edib Bakı alınanda şəhid düşmüş türk qardaşlarımızın ruhuna salam və ehtiram olmaq üzrə ayağa qalxmağınızı təklif ediyoram. (Hamı qalxır). Şimdi mart hadisəsi qurbanlarının tərhim-ruhu üçün ayağa durmağınızı rica edirəm. (Hamı qalxır). Məhəmmədxan Sədulazadə-alqışlar altında İran naminə qurultayı təbriklə Musavatın istiqlal uğrundakı zəhmət və xidmətlərini qeyd ediyor və sui-təhfim nəticəsi olaraq bu vəqtədək iranlıların Azərbaycandan şübhələndiklərini etiraf etməklə bərabər şu vəqtədək Musavatın fəaliyyətini təqiblə təhsin və təqdis etdiklərini göstəriyor və diyor ki: – İnanırız ki, ümummillətlərin hüsni-münasibati və İran ilə ittifaq və qardaşlıq hüsulu ilə istiqlalınızı təhkim edərsiniz (gurultulu alqış). Ümidvaram ki, qardaş və dindaşların köməgi ilə bir dəfə qaldırmış olduğunuz bayraq həmişə yüksək olar. Məlikaslanov Xudadad bəy-alqışlar altında qurultayı təbriklə diyor ki, buraya çıxıb təbrik etməkdən məqsudim və məclis hüzurunda bəyan etmək idi ki, əgər Musavat nümayəndələri olmasaydı, Azərbaycan bu hala gəlməzdi. Fətəlixan Xoyski-gurultulu alqış içərisində qurultayı təbriklə diyor ki: – Bən müxtəlif səbəblərə görə heç bir firqəyə girməmişəm. Amma hamısı ilə çalışmışam. Ona görə də hər firqənin fəaliyyətini bitərəfanə təhqiq edə bilmişəm. Bən bu gün qurultay hüzurunda təsdiq etməliyəm ki, millət uğrunda, Azərbaycan yolunda Musavatın xidməti ifrat dərəcədir. Bu da fəzlə millətçilikdən degil, ondandır ki, həmişə vətən və millət mənafeini firqə mənafeindən yuxarı tutub əvvəl öz millət və vətəninin mənfəətini axtarmışdır, sonra firqəsinin. Şimdi vətən yenə təhlükədədir. Ümidvaram yenə və həmişə vətən mənafeini firqədən uca tutarsınız. Əli Səbri Qasımov-Cənubi-qərbi azərbaycanlılar naminə təbriklə 3 ildən bəri qan axıtdıqlarını və faciələrinin nəhayətini gördüklərini qeydlə qaranlıq yollarına firqədən işıq gözlədiklərini bəyan ediyor. Sonra Kiçikxanov – parlaman Əhrar fraksiyonu, Malxazyan – parlaman erməni heyəti; Hacıbəyli Üzeyir bəy mətbuat; Bəhrəm bəy Axundov – qarabağlılar; həm vilayətlər ittifaqı; Mustafa Mahmudov – mərkəzi müəllimlər bürosu; Rza Zaki – teatro heyəti; Ağazadə Məhəmməd – tələbələr ittifaqı; Məhəmmədzadə Mirzəbala – “Bəsirət”, Əli Yusif – Yaşıl Qələm Cəmiyyəti tərəfindən və bir çox natiqlər fəhlə, köylü və müxtəlif təşkilat naminə təbrik ediyorlar. “Azərbaycan” qəzeti, 4 dekabr 1919, № 337  kanuni-əvvəl –dekabr bədəlmövt-öləndən sonra məşhərdə dirilmə 2-ci iclas Kanuni-əvvəlin 3-ü səhər saət 11-də qurultayın 2-ci iclası Rüstəmbəyli Şəfibəyin sədarətilə açılıyor. Mərkəzi Komitə və fraksiyanın birinci qurultaydan bəriki müddətdə fəaliyyəti həqqində məruzədə bulunuyor. Məruzəçi əfəndi firqənin bu son müddətdəki fəaliyyətini 5 dövrə ayıraraq ətraflı məlumat veriyor. Birinci dövr olmaq üzrə birinci qurultaydan elani-istiqlal zamanınadək Seym dövrünü götürüyor: bu dövrdə firqə mərkəzi böyük bir faciə keçirmişdir-diyor. Çünki bütün sabiq Rusiya və Qafqasiyayı çulğamış anarşi Azərbaycana da siraət ediyor, Bakıda bolşevizm xürucu başlanaraq get-gedə dairəsini artırıyor. Millət fəryad və istimdad ediyor; teleqraflar yağdırıyor. Bu tərəfdən də Seym daxilindəki böyük firqələrdən bir kömək göstərilmiyor. Digər tərəfdən də birdən-birə Seymdən çıxaraq fəna nətayiçinin məsuliyyətini götürmək mümkün olmuyor. Digər tərəfdən də millət özü Seymin bu fəaliyyətsizligini kəndi nümayəndələrinə isnad verərək soğuqluğa başlıyor. İkinci dövr: Zaqafqasiyanın Rusiyadan ayrılması ilə başlanaraq elani-istiqlal və türklərin dəvəti zamanıni təsvir ediyor. Firqəmizin ən böyük müşkülatı da buradan başlıyor. Bir tərəfdən başqa-başqa firqələr “Musavat”ı Türkiyənin ajanı kibi göstərərək ittiham ediyorlar ki, Musavat Zaqafqasiyayı Rusiyadan ayırıb Türkiyəyə mülhəq etmək və Zaqafqasiya demokratiyasını türk istibdadi əlinə verməgə çalışıyor, digər tərəfdən də öz Azərbaycanımızda bəzi adamlar, qruplar millətin ağır halından, dar günün vəziyyətindən istifadə edərək “musavatçılar türklərin Qafqasiyaya gəlmələrinə razı olmuyor, onları qoymuyorlar” –deyə firqəyi cəmaətin nəzərindən salıyorlar. Firqə böyük bir böhran içərisində qalır. Fəqət özünü itirmiyib işində dəvam ediyor. Nəhayət, gürcülərin ittifaqdan çıxması üzərinə bütün müsəlman firqələr nümayəndələri müttəhidən Azərbaycan istiqlalını elan ediyorlar. Fəqət yeni bir faciə Milli Şuramız özgələrin paytaxtında, paytaxtımız düşmən əlində istirdadi üçün lazım olan qüvvəmiz də yoxdur. Binaənileyhə, türk qardaşlarımızın yardımına müraciət etmək lazım gəliyor, Türkiyəyə müraciət ediliyor. Kömək alınıyor. Firqə və fraksiya həyatının 3-cü dövri burada başlanıyor. Adətən bir dövri-inhitat, bir dövri-infisal açılıyor. Türk komandanlığının Gəncəyə vürüdindən Zaqafqasiyadan qayıtmasınadək firqənin çalışmasına imkan olmuyor. Hətta Bakı alınandan sonra firqəmiz yarı “Türk ocağı” kibi sırf ictimai bir təşkilat qurmaya təşəbbüs ediyor. Buna da min dürlü əngəl çıxıyor. Siyasi məsələdən bəhs etmək mən olunuyor. Bu surətlə üçüncü dövr firqə fəaliyyətinin demək olar ki, dayandırılması və təşkilatın yatmasından ibarət olub qalıyor. Nəhayət, parlaman açılıyor. Firqə həyatı tazələniyor. Birinci qədəmdə “Musavat” firqəsi millət arasındaki fikirlərin yanlış olması, o vəqtədək görmüş olduğu işlərin həpsini həqq bilib məsuliyyətini də etiraf etdigini bir kərə nümayiş etdirmək qəsdilə, həm də bundan böylə artıq Musavat firqəsinin sözdən işə keçib tədricən proqramına əməl etmək fikrinə düşdügünü aydın göstərmək üçün o vəqtədək müttəfiqən çalışmaqda olduğu bitərəflərdən ayrılır və sırf “Musavat” fraksiyası açıyor. Bundan sonra Musavatın firqə məsləki uğrunda mübarizə və məsaisi təzkar edilərək nəhayət, əksəriyyəti-mütləqəyə malik olmadığı halda, bir dövlət firqəsi mahiyyəti aldığını, hökumət uğrunda nə surətlə çalışdığını, parlaman həyatında nə qədər müşkülatə uğradığını təsvir ediyor. Məruzə iki saətdən ziyadə vəqt apararaq bundan sonra 3 saətlik tənəffüs elan ediliyor.  Saət 7 radələrində iclas açılaraq məruzə ətrafında müzakirələr başlanıyor. Gecə saət 12-yədək imtidad edən müzakirat əsnasında bütün natiqlər firqənin xarici və siyasi məsələlərdə tutmuş olduğu xətti-hərəkəti təsvib və təqdir ediyorlar. Fəqət daxili işlər barəsində natiqlər iki qismə ayrılıyorlar. Birinci qism natiqlər: (Xəlil İbrahim, Məhəmmədzadə Mirzəbala, Cabbarzadə Cəfər, Axundzadə Cavad, Məhəmmədzadə Əbdülvahab, Seyid Həsən Münsif və sairləri) xarici və siyasi məsələlərdə firqə mərkəzindən və fraksiyanın fəaliyyətini təqdirlə daxili, xüsusən təşkilat məsələsindəki işlərini tənqid ediyorlar, daha doğrusu az hesab ediyorlar. Digər qism isə (Rəsulzadə Məhəmmədəli, Kazımzadə Abbasqulu, Mürsəlzadə Piri və qeyriləri) bütün fəaliyyəti təqdir ediyorlar. Məruzəçi bu natiqlərə ətraflı cavab verərək axırda məclisə iki təklif varid olaraq, nəhayət, birləşdirilərək 6 adam səs verməmək üzrə 6 səs əleyhinə əksəriyyət ara ilə şu formul qəbul olunur: Türk Ədəmi-Mərkəziyyət firqəsi “Musavat”ın ikinci qurultayı Mərkəzi Komitə və fraksiya sədri Məhəmməd Əmin Rəsulzadə həzrətlərinin firqə mərkəzi idarəsi və parlaman fraksiyonunun fəaliyyəti həqqində olan 3 kanuni-əvvəldəki məruzəsini dinləyib, gərək Mərkəzi Komitə, gərəksə parlamanın Musavat fraksiyası üzvlərinə göstərdikləri fədakarlıq, əzm və səbat üçün ürəkdən razılıq edib tutduqları hər bir işdə məmləkət mənfəətini hər bir şeydən yüksək gördüklərinə təşəkkür ediyor. İstiqlalımız uğrunda bu qədər fədakarlıq göstərən yoldaşlarımızdan qurultay amalımızın yolunda və təşkilat işlərində daha çox çalışmalarını arzu ediyor. “Azərbaycan” qəzeti, 5 dekabr 1919, № 338 Sözcü.az

Əziz Şərifin `Molla Nəsrəddin`in 30 illiyi ilə bağlı `Literaturnıy Azərbaycan`da çap etdirdiyi məqalə çox baxımdan diqqətəlayiq mənbədir. O yazıda mühüm həqiqətlər var. Hətta `Molla Nəsrəddin` jurnalında gedən yazıların gerçək müəlliflərini öyrənmək üçün xeyli ipucu var məqalədə.  Qəlbini bolşevizmə təslim etmişlərdən olan müəllif, yazısına çox qiymətli bir yekun vurmuşdur. O, jurnalın və Məmmədquluzadənin fəaliyyətinə öz ideoloji və xroniki  şərhini verdikdən sonra yazır: `Yeni şərtlər(sovet rejimi-M.V) yeni yanaşma, yeni məzmun, yeni güc istəyirdi. Lakin özünün parlaq istedadına baxmayaraq Məmmədquluzadə hakimiyyətə gəlmiş fəhlə sinfinin gözləntilərini doğrulda bilmədi. Nəticədə `Molla Nəsrəddin` jurnalının adı dəyişdirilib `Allahsız` qoyuldu. Beləcə, türk mədəniyyətində olan  ilk satirik jurnalın varlığı sona yetdi` Mirzə Cəlilin həm şəxsiyyət, həm də ədib olaraq faciəsi məhz Əziz Şərifin yazdığı  bu məqamdadır: fəhlə hökumətinin gözləntiləri və ya ədibin bolşevizmdən gözləntiləri.  Mirzə, dostu Nərimanova, bolşevizmə, ədalətli dəyişikliyə inanmış, aldanmışdı. Bu, elə bir aldanış idi ki... Aldanmaq sözünü min qat aldanmaqla yükləsən belə Mirzə Cəlilin müsibətini ifadə etməz. Mirzə öz bolşevizm gözləntilərində faciəli şəkildə aldanmışdı. Mirzə zənn etmişdi ki, bolşevizm yalnız onun nifrət etdiyi zadəgan sinfini məhv edəcək, sıra ona gəlməyəcək.  Mirzə yanılmışdı. Sıra təkcə ona, `Molla Nəsrəddin`ə deyil, Mirzənin övladlarına da, nəsilbənəslinə də gəldi... Mirzə Cəlil Nərimanovun israrlı təkidi ilə Təbrizdən döndükdən sonra gördüklərindən dəhşətə gəlmiş, başına gələnlərdən sarsılmışdı. Təbrizdə xan kefində yaşayan, istədiyini yazan, yeri gələndə hikkəsini yeridən Mirzə Cəlil, Bakıda bir parça çörəyə möhtac qalmış, amansız bolşevik senzorlar hülqumuna çökmüşdü. Həmidə Xanımın varı, dövləti, mülkiyyəti, hətta evi əlindən alınmış, böyük ailə çarəsiz  bir yoxsulluğa düşmüşdü. Mirzənin ağlına gəlməyən başına gəlmişdi.  Böyük ədibin  bütün fikirləri, bildikləri, etdikləri, güvəndikləri... yerlə yeksan olmuşdu. Əslində, Mirzə Təbrizdən geri qayıtmaq istəmirdi. Nərimanovun təkidləri - teleqramları onu yerindən edə bilməzdi. Çünkü 1920-ci ilin may üsyanında bolşeviklərin törətdikləri qətliamı öz gözləri ilə görmüşdü. Şahid olmuşdu ki, bolşeviklər Gəncədən üzü Qarabağa, ta Araza kimi  tək-tək öldürmədilər, kənd-kənd yandırdılar, yox etdilər, qocalara, uşaqlara, bələkdəki çağalara belə aman vermədilər. Təbrizdə isə `Molla Nəsrəddin`in bazarı tutmuşdu, jurnal sevilmişdi.  Hətta hökumətin yasağı ilə jurnalın çıxmadığı gün Təbriz bazarı üsyan etmiş, baqqallar, tüccarlar `Molla` çıxmasa, biz də çıxmayacağıq` deyib dükanları qapatmışdlar.  Şəhər valisi geri çəkilməyə məcbur olmuşdu.  Mirzə Cəlili Həmidə Xanımın inadı Təbrizdən Bakıya dönməyə vadar etdi. Həmidə Xanım, günlərlə sürən mübahisələrin yekununda  `sən getməsən də mən gedəcəm` dedi. Bu isə başqa bir yazının mövzusudur... Qeyd: adı çəkilən məqaləni mənə göndərdiyi üçün professor Cəmil Həsənliyə təşəkkür edirəm. Mehriban Vəzir, yazıçı-publisist 

 Sozcu.az saytı Kulis.az-a istinadən yazıçı-publisist Mehriban Vəzirin tərcümə etdiyi   Həmidə Xanım Cavanşirin çap olunmayan məktubunu təqdim edir. Həmidə Xanım yazır: "İlk Türk satirik jurnalı "Molla Nəsrəddin"in 30 illiyi münasibəti ilə Əziz Şərifin yazdığı və "Literaturnıy Azerbaycan" dərgisinin 7-8-ci nömrələrində dərc etdirdiyi məqalədə rəhmətlik Məmmədquluzadənin xatirəsini incidən bir səhv vardır. Əziz Şərif jurnalın 1910-cu ildəki durumunu, nəşrinin beşinci ilini təsvir edir və 53-cü səhifədə yazır ki, guya Məmmədquluzadə “zəngin dul qadınla sərfəli nikaha girdikdən sonra” jurnaldan soyumuşdu və s. bu kimi fikirlər… Mən mərhumun dul xanımı olaraq Mirzə Cəlilin xatirəsini müdafiə etməyi özümə borc bilirəm və rəhmətliyin tərcümeyi halına qeyri-müəyyənlik gətirən bu ədalətsiz fikrə etiraz edirəm. Mirzə Cəlil Şərifin yazdığı kimi 1910-cu ildə deyil, 1907-ci il, iyunun 15-də ailə qurub. Şərif elə həmin 53-cü səhifədə, yuxarıda yazır: "Təkcə Rusiyada deyil, eləcə də İranda, Türkiyədə, Misirdə, daha sonra Hindistanda böyük şöhrət tapmış jurnalın üçüncü və dördüncü illəri "Molla Nəsrəddin"in çiçəklənmə dövrü idi." Müəllifin bu sözləri öz qeydlərini kökündən təkzib edir, belə ki, o, jurnalın 1908-1909-cu illərini çiçəklənmə dövrü hesab edir, sonra da deyir ki, zəngin dul qadınla sərfəli izdivac onu jurnaldan soyutdu. Bu fikirlər açıq görünən ziddiyətlərlə doludur. Mərhum ərimi yaxşı tanıyanlar təsdiq edər ki, o, evlilikdə fayda güdməyi bacaran və bundan ötrü öz sevimli övladı saydığı jurnalı atacaq bir adam deyildi. 1907-ci ildə bizim diyarda qorxunc çəyirtkə hücumu oldu, aclıq, vəba və erməni-türk qırğınlarının gətirdiyi digər fəlakətlər Qarabağı bürüdü. Həmin dövrdə Məmmədquluzadənin Tiflisə köçmək ideyası mənə cazibəli göründü. Mən onun təklifi ilə razılaşıb Qarabağdakı bütün təsərrüfat işlərimi ləğv etdim. Biz Mirzə Cəlilin Tiflisdəki Davıdov 24 ünvanlı evinə köçdük. O vaxt Mirzə Cəlilin jurnal işləri çox gözəl gedirdi. Onun himayəsində büyük bir ailə vardı. Mən və mənim birinci ərimdən olan iki övladım da onun hesabına dolanırdıq. Mirzə Cəlilin 1910-cu ildə bütün gücünü jurnala verə bilməməsinin və nisbətən uzaqlaşmasının səbəbi aşağıdaklarla izah olunur: M.Cəlilin rəhmətlik qardaşı - məşhur İran inqilabçısı (o, yazıçı Ordubadinin "Dumanlı Təbriz" əsərində xatırlanır) Mirzə Ələkbər İrəvan türməsində yatırdı. 1910-cu ilin avqustunda M.Cəlil belə bir bildiriş aldı ki, qardaşı İrəvan vilayət məhkəməsində mühakimə ediləcək və onu edam cəzası, ən yaxşı halda isə katorqa gözləyir. Bu xəbər onu sarsıtdı və xəstə saldı. Jurnalı yoldaşına tapşırıb məsləhət və kömək istəmək üçün mənim yanıma gəlməli oldu. Mən ona məsləhət gördüm ki, təcili İrəvana getsin. İşi iki ən yaxşı vəkilə versin (münsif vəkil Məlik-Ağamalov) və bu işi gələn ilə qədər təxirə saldırmağa çalışsın. Biz pul tapdıq və Mirzə Cəlil İrəvana yola düşdü. Beləliklə, o, qardaşının mühakimə işinin 1911-ci ilin mayına qədər təxirə salınmasına nail oldu. Lakin Mirzə Cəlil evə xəstə qayıtdı, o, işias (Oturaq sinirinin nevriti - red) olmuşdu. Üç aya yaxın xəstə yatdı, yalnız dekabrın axırına bir az yaxşılaşdı və jurnalın nəşri üçün Tiflisə yola düşdü. 1911-ci ildə isə əvvəlcə rəhmətlik şair Sabir xəstələndi, sonra may ayında mən azarladım (qan zəhərlənməsi və iki ciddi əməliyyat keçirdim), düz beş ay ölüm-dirim yatağında qaldım. Həm mənim, həm iki körpə övladımızın, həm də bu böyük ailənin bütün qayğıları Mirzə Cəlilin çiyninə yüklənmişdi. 1911-ci ilin mayında qardaşını azad etdirmək üçün ikinci dəfə İrəvana məhkəməyə getməyi Mirzə Cəlili tamamilə əldən salmışdı, o, jurnalın işlərindən müvəqqəti olaraq uzaq düşmüşdü. Nəzərə almaq lazımdır ki, "Molla Nəsrəddin" jurnalı nəşrinin ikinci, üçüncü, dördüncü illərində yüksək din xadimlərini, dini, alimənsəb zümrəni, kapitalistləri və bu kimi digərlərini tənqid edir, sataşırdı. Bu üzdən hər tərəfdən jurnalı boykot etdilər və xarici ölkələrə - İrana və Türkiyəyə göndərməyi yasaqladılar. Jurnalın tirajı elə bir həddə endi ki, hətta xərci borcunu ödəmədi. M. Cəlil borca girməyə məcbur oldu. Bu səbəbdən mən büyük ailəmizi dolandırmaq üçün kəndə qayıdıb təsərrüfat işlərimi davam etdirməli oldum. Ömər Faiqin jurnaldan qazancı yox idi, ailəsini saxlamaq üçün pul qazanmalı idi. Bu səbəbdən müvəqqəti olaraq jurnaldan uzaqlaşıb kənd təsərrüfatı ilə məşğul olmağa başladı. Lakin tez-tez M.Cəlillə məktublaşır, yazı üçün ona mövzu verirdi. Bu hadisələrin bütün təfərrüatı haqqında mən öz xatirələrimdə yazmışam. Həmin xatirələri, M.Cəlilin mənə yazdığı məktubları ilə birlikdə "Azfan"a (Elmlər Akademiyası Azərbaycan filialı) vermişəm. O məktublarda Mirzə Cəlil jurnalın həmin illərdə düşdüyü ağır maddi vəziyyəti ətraflı təsvir edir. Həmidə X. Məmmədquluzadə Noyabr, 1936 ________ - Əlbəttə, 1936-cı ildə, repressiyaların ağır vaxtında Əziz Şərifin Mirzə Cəlilə qarşı belə bir ittiham irəli sürməsi, "zəngin dul qadınla sərfəli izdivac edib, jurnalı unutdun" deməsi, 5 il əvvəl ölmüş Mirzə Cəlil üçün deyil, daha çox Həmidə xanım və övladları üçün təhlükəli idi. - Həmidə xanımın bu məktubunu redaksiya çap etmədi. - Məktub ilk dəfə çap olunur. - Demək olar ki, Mirzə Cəlilin əlinin altında böyümüş Əziz Şərifin ustadına bu münasibəti çox maraqlıdır. fotoları Tural Hüseyn rəngləyib

"Qadın bədənini biznes predmetinə çevirmək, hər-hansı maraqlar üçün istifadə etmək birbaşa gender bərabərliyinin pozulmasıdır, hər şey bir yana, qanunvericiliyə ziddir. Siyasətin bir parçası etmək isə ikiqat yanlışdır.  Ölkəyə COP29 üçün gələnlərin şərəfinə "baxın biz də muasirik", mesajı vermək adına qadın bədənini çılpaq formada nümayiş etdirmək həm də iyrənclikdir. Ki, feminizmin soyunmaq deyil. Biz bu cəmiyyəti də bilirik, qadın bədəninə, geyiminə, quşamina münasibəti də".  Sozcu.az xəbər verir ki, bunu Müsavat Partiyası Məclisinin Gender Komissiyasına sədri Könül Alı özünün feysbuk hesabında Bakıda nümayiş etdirilən lüt qadın heykəli haqqında yazıb: "Kontentə gələndə.... -Soyunmaq nə dəbdir, nə müasirlik, nə də azadlıq göstəricisi. İnsan öz bədəninin yeganə sahibidir və soyunaraq yox, geyinərək onu qoruyur. Kimsə də açıq -saçıq geyinirsə bu onun şəxsi seçimidir, bütün qadınların yox.  -Nəysəki bunu da üzünüzə gözünüzə bulaşdırdınız". Xatırladaq ki,  Noyabrın 1-dən Bakıda tanınmış italiyalı monumental heykəltaraş Lorenso Kuinnin (Lorenzo Quinn) sərgisi təqdim olunur.  Bakıda nümayiş edilən "lüt qadın"  heykəli  “Təbiətdə tarazlıq” (Equilibrium in Nature) ekspozisiyasının məqsədinin ictimaiyyətin diqqətini bir daha ekoloji məsələlərə yönəltmək olduğu bildirilir. Heykəllər arasında “Təbiətin gücü” (Force of Nature) adlı əsər xüsusilə diqqət çəkir. Yer kürəsini tutub saxlamağa çalışan qadın heykəlinin çılpaq təsvir olunması cəmiyyətdə müzakirələrə səbəb olub. “Təbiətin” gücü adlı əsəri 2 versiyada yaradıb. Heykəlin “paltarlı” olan versiyası heykəli “The Force of Nature II” adlanır. Əsərin hər iki versiyası dünyanın müxtəlif ölkələrində nümayiş olunub.  Maraqlıdır ki, ölkəmizə heykəlin "paltarlı" olan versiyasına yox, məhz "çılpaq" versiyasının gətirilməsi kimin ağlının məhsuludur və bununla nə mesaj verməyə çalışırlar? Real olan budur ki, cəmiyyət bu heykəli xoş qarşılamır. 

Kamala Harris Prezident olacaqsa Ukrayna-Rusiya müharibəsinin aqibəti necə olacaq? Strateji baxış. İlk növbədə bu müharibədə Rusiyanın səsləndirdiyi tələbləri və strateji hədəfləri xatırlayaq. 1) NATO-nun 1997-ci ildəki sərhədlərinə qayıtması(Litva, Latviya, Estoniya və Polşanın NATO-dan çıxarılması). 2) Ukraynanın neytral statusu və NATO-ya qoşulmaması barədə zəmanətin verilməsi. 3) Sanksiyaların ləğv edilməsi. 4) Rus dilinin və Donbasın statusunun Konstitusiyada əks olunması. 5) Ukraynanın demilitarizasiyası. 6) Hakimiyyətin dəyişdirilməsi. İndi gəlin təhlil edək, Rusiyanın Ukraynaya hücumu strateji hədəflərə necə təsir etdi. 1) Rusiyanın Ukraynaya hücumu nəticəsində NATO nəinki 1997-ci ilin sərhədlərinə qayıtmadı, daha da genişləndi(+Finlandiya+İsveç). 2) Rusiyanın Ukraynaya hücumu nəticəsində Ukraynanın NATO və Aİ-yə yolu qısaldı və kəskin sürətləndi. 3) Sanksiyalar məsələsini heç şərh etməyə də ehtiyac yoxdur. Deyəcəksiniz ki, Rusiya sanksiyalardan yan keçməyə öyrənib və qismən haqlı olacaqsınız. Prosesin 1-ci mərhələsində(Baydenin prezidentliyi) sanksiyaların tətbiqi mexanizmi qurulurdu, amma sanksiyaların riayət olunmasına mexanizmində yetərli boşluqlar var idi. Hal-hazırda bunun üzərində iş gedir. Mahiyyət isə ondan ibarətdir ki, Rusiya sanksiyaların ləğvini istəyirdi, nəticə də isə? Bilirsiniz. 4) İstər məişətdə, istərsə də dövlət səviyyəsində rus dili önəmini tamamilə itirməkdədir. 5) Ukrayna NATO-nun hərbi infrastrukturuna inteqrasiya etməkdədir(aviasiya və HHM daxil), bundan əlavə Ukrayna ərazisində artıq nəhəng hərbi sənaye kompleksi qurulur və Ukrayna çox ciddi silah istehsalı potensialına malik olacaq. 6) Putinin Ukraynada hakimiyyətin dəyişdirilməsi arzusu da ürəyində qaldı. Rusiyanın strateji hədəflərini və onlara çatıb çatmamağını xatırlatdıq, indi gələ Harrisin potensial qələbəsi təqdirdə müharibənin proqnozlaşdırılan gedişatına. *ABŞ-ın Ukraynaya dəstəyi zərrə qədər də azalmayacaq və ABŞ Rusiya ilə qlobal qarşıdurmanı nəinki davam etdirəcək(bunu Harrisin komandasında kimlərin yer almasını təhlil edərək görə bilərik, komandanın əsas üzvləri Rusiyaya patoloji nifrət edən adamlardır), hətta kəskin aqressivləşmək niyyətindədir. * Tam əminliklə deyirəm ki, demokratlar hətta Konqresin hər 2 palatasını uduzsalar belə, Harris Ukraynaya yardımı Konqresə qəbul etdirə biləcək, başqa sözlərlə keçən dəfəki rəzalət artıq yaşanmayacaq(bunun səbəbləri var, bu barədə ayrıca danışacağıq). * Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, Harrisin komandası Rusiyanın sanksiyalardan yayınmaq mexanizmlərini məhv edilməsi üzrə işləyəcək. Bu, müharibədə ən vacib məsələlərdə biridir. Ona görə ki yaxınlarda Rusiyada faiz dərəcəsi 21%-ə qədər artıb, iqtisadiyyat ilk çatları verməyə başlayıb. İnflyasiya artır, hərbi xərcləri qarşılamaq üçün pullar çap olunur, iqtisadiyyat "quruyur". * Bir çox hərbi ekspertlər deyirlər ki, 2025-ci ildə Rusiyanı hərbi texniki rezervləri kritik minimuma çatacaq. * Son aylar ərzində Rusiya sürünərək irəliləyir. Rusiya propaqandası ABŞ-da seçkilər öncəsi bu sürünməyi şişirtməyə və informasiya dalğası yaratmağa çalışır. Reallıq isə bilirsiniz nədən ibarətdir? Bu sürətlə təkcə Donbas vilayətini tamamilə nəzarətə götürmək üçün rusiyalılara 2 il lazım olacaq. 2 il! Təsəvvür edirsiniz?  Putin hərbi-texniki baxımından, canlı qüvvədə itkilərin baxımından və iqtisadi zərər baxımından dözməyə hazırdırmı? Hazırdırmı sualı bir yana, dözə biləcəkmi? Və burda söhbət təkcə Donbas vilayətinin işğalından gedir. Müharibəyə strateji baxış, tamamilə fərqli mənzərə ortaya qoyur, emosiyassız və pafossuz.  Bizdə olan məlumata görə, Putin təsəvvür etmədiyiniz qədər fantastik məbləğdə pulları Trampın kampaniyasına yatırıb, sizcə niyə? Harrisin seçilməsi avtoritarlar üçün maksimal gücdə zəlzələ olacaq. Kamran Cəfərov, siyasi şərhçi 

"İZ" müsahibə layihəsinin qonağı Azərbaycan Cümhuriyyətinin qurucularından biri, iki dönəm hökümət kabinəsinə rəhbərlik etmiş Nəsib bəy Yusifbəylinin nəvəsi Şahika xanım Kürdəmirdir.  Şahika xanım, sizinlə "İZ" müsahibə layihəsində görüşməkdən şərəf duyuruq. İsmayıl bəy Qaspıralının, Nəsib bəy Yusifbəyli və türk-müsəlman qadın hərəkatının öncüsü Şəfiqə Xanım Qaspıralının varisi olaraq sizdən məlumat almaq bizim üçün böyük şərəfdir. İnanırıq ki, sizinlə söhbətdən milli tariximizin böyük bir hissəsini təşkil edən babalarınız və nənələriniz haqqında çox vacib məlumatlar əldə edəcəyik. — Əvvəlcə özünüzü təqdim etməyinizi istərdik? Harada doğulmusunuz, təhsiliniz? Bütün "İZ" oxucularına salam və sevgilərimi göndərərək başlamaq istəyirəm. Mən Ankarada tərkibi 4 nəfərdən ibarət olan ailədə doğulmuşam. Atam Niyazi 1964, anam Nəzakət 1978, qardaşım Nəsib 2015-ci ildə rəhmətə gediblər. Təhsilimə Türk Təhsil Dərnəyi Ankara Kollecində başlayaraq məzun olmuşam. Ankara Hüquq fakultəsini bitirib, vəkillik peşəsinə başlamışam. — Şahika adı Şəfiqə xanımla bağlı bir addırmı? Sizə nənənizin adını veriblər? Tam adım Şahika Elmas Kürdəmirdir. Bu adı mənə rəhmətlik anam və atam birlikdə veriblər.  —Soyadınız “Kürdəmirdir”, bu ad haradan gəlir? Soyadımız olan "Kürdəmir" babam Nəsib bəy Yusifbəylidən nənəm Şəfiqə xanım Qaspıralının son xəbər aldığı yerdən, Azərbaycanın Kürdəmir bölgəsindən götürülüb.  —Türk dünyasına böyük xidmətlər göstərmiş ailə böyüklərinizin millətimiz üçün xidmətləri nələrdi? Hər zaman varlığı ilə qürur duyduğum atalarımın Türk dünyasına xidmətləri düşünürəm ki, hamımıza məlumdur. Babam Nəsib bəy Yusifbəyli nə qədər qısa ömürlü olsada, o günün şərtlərində, özünə inanan dostları ilə qurduğu cümhuriyyətlə türk dünyasında gerçək anlamda bir sıçrayış etmişdir. Ölkənin müstəqilliyini hədəfləmiş vətənpərvər, siyasət adamı və gerçək bir aydın olaraq bir çox ölkəyə örnək ola biləcək işlər həyata keçirmişdi. Hər kəsin bərabər hüquqlara sahib olmasını özüdə bir vəkil olaraq müdafiə etmiş, məhkəmələrin müstəqil olmasını, türk dilinin genişlənməsini hədəfləmişdi. Digər bir deyişlə Azərbaycanın müstəqilliyini hədəfləmiş bir vətənsevərdir. Dövri olaraq Təhsil, Maliyyə, Daxili İşlər və Baş nazir vəzifələrini həyata keçirmiş bir siyasət adamıdır. Digər böyük babam İsmayıl bəy Qaspıralı isə nənəm Şəfiqə xanım Qaspıralının atası olub, pedaqoq, yazar, naşir, məfkurə sahibi kırımlı düşüncə adamı idi.  Gerçək bir türk böyüklərindən olan Qaspıralı türkçülük və yeniləşmə hərəkatına öncüllük etmiş böyük bir şəxsiyyətdir. "Dildə, işdə, fikirdə birlik" şüarı ilə nə qədər uzaqgörən və əhəmiyyətli irəliləyişlər əldə etmək istəyini bildirmişdir. Qurduğu "Tərcüman" qəzeti ilə Kırım türklərini bir məfkurə ətrafında birləşdirməyə böyük səy göstərmiş, qadın haqqlarının təmin olunmasına çalışmış və qızı Şəfiqə xanımı bu ideallara uyğun olaraq cəmiyyətə örnək olaraq yetişdirmişdir.  Fərqli ləhcələrdə danışan türk millətini bir dil ətrafında birləşdirməyə çox səy göstərmişdi.  Ümumiləşdirmiş olsaq türkçülük və yeniləşmə hərəkatını özünə prinsip müəyyən etmiş Atatürklə də sıx-sıx təmasda olan bir türk böyüyü olduğu görülməkdədir.  —Türk millətinin böyük övladı və qadın öncüsü Şəfiqə xanım Qaspıralını görmüsünüzmü? Xatirələrinizdə nələr qaldı? Nənəm rəhmətlik Şəfiqə xanım Qaspıralı ile yaz tətillərində görüşə bilirdim. O İstanbulda qızının yanında yaşamaqda idi. Biz isə rəhmətlik atamın işi ilə bağlı Ankarada yaşayırdıq və həmin zamanlarda şəhərlərarası səyahət maddi səbəblərdən tez-tez olmurdu.  Onunla hər görüşümüzdə Türkiyədəki siyasi sağ-sol qarşıdurmasını vurğulayaraq, bunu edənlərin nə qədər yanlış yolda olduqlarını deyər, diqqətli olmağımızı bildirərdi.  O zaman bolşeviklərin Rusiyada hakimiyyətə gəlməsinin də analoji hərəkətlərin nəticəsi olduğunu, istədikləri nizam-intizam qurulanda ilk növbədə bu əməlləri törədənlərin aradan götürüldüyünü bildirirdi. Hər zaman çox qəşəng, diqqətli və təmiz geyinən Şəfiqə xanımın bu baxımdan mənə nümunə olduğunu deyə bilərəm. Yadımdadır, həmişə məhdud büdcəsi ilə aldığı kiçik hədiyyələrin məni çox sevindirdiyini xatırlayıram. Türkiyəyə gəldikdən sonra təhsilinə, biliyinə baxmayaraq iş tapa bilmədiyi, iki övladını təqaüdlə oxutmağı, həyatın digər çətinlikləri, rəhmətlik Nəsib bəyin acısı, yaşadığı faciə, rəhmətlik atamın çox gənc yaşlarında vəfat etməsi və saysız-hesabsız sağlamlıq problemlərindən heç vaxt gülümsəmədiyini və həmişə kədərli bir ifadəsi olduğunu xatırlayıram. Rəhmətlik atamın 54 yaşında vəfat etməsi ilə yıxıldığını, həyat bağlarının qopduğunu və sağlamlığının da geridönülməz şəkildə pozulduğunu görmüşdüm.  Xatırladığım digər bir məqam da Azərbaycandan özü kimi uşaqları ilə gələn, adlarını xatırlamadığım çoxlu ziyarətçilərin əskik olmadığı idi.  Nənəm çox işgüzar bir insan idi, davamlı olaraq yazır, oxuyur və bibimin uşaqlarının yetişdirilməsinə yardımçı olurdu.  89 yaşına qədər davam edən və çox kədərli həyatı 1975-ci ildə bitdi... Bu vəsilə ilə bir daha ruhu şad, məkanı cənnət olsun ! —Uşaqlığınızda Azərbaycandan gələn siyasi mühacirlərdən kimləri görmüsünüz? Atanızla birlikdə Azərbaycan Milliyyətçilər Dərnəyini, “Türk izi” jurnalını, “Mücahid”i təsis ediblər. Atanız Niyazi bəy həmin jurnallarda məqalələr yazırdı. Bu haqda nə demək istərdiniz? Rəhmətlik atamı 10 yaşında itirdiyim üçün başda "Türk izi" dərgisi olmaqla müxtəlif dərgilərdəki yazılarını görərdim, amma içini o zamanlar anlamırdım. Rəhmətlik atamın evimizə gələn mühacir dostları olardı. Amma mən ya qonaqların yanında olmazdım, yada ki, dərslərimlə məşğul olar və ya istirahət edərdim.  Xatırladıqlarımdan Mirzə Göygöl(bibimin həyat yoldaşı) yaxınımız idi. Çingiz Göygöl və ailəsi ilə tez-tez görüşdüyümüzü xatırlayıram.  Birdə yaddaşımda Ziyad Əbuziyya( tanınmış Seramika ustası - Alev Əbuziyyanın atası) qalmışdır. Ancaq bunu bildirməliyəm ki, atam rəhmətə gedəndən sonra gəlib-gedən olduğunu xatırlamıram. Rəhmətlik atam Ankaradakı Azərbaycan Dərnəyinin və Kırım Dərnəyinin qurucularından idi. Ancaq vəzifəsi ilə bağlı(Futbol Federasiyası Xarici Əlaqələr Şöbəsinin müdiri idi) tez-tez xaricdə olduğundan dərnəklərə kənardan maddi dəstək və fikri olaraq dəstək verməklə fəaliyyətini davam etdirmişdi. —Babanız Nəsib bəy Yusifbəyli Azərbaycan Cümhuriyyətinin qurucularından biri və iki müddət baş nazir olmuş mühüm şəxsiyyətdir. O, millətsevər olmaqla yanaşı, həm də böyük demokratdır. O, bütün həyatını Azərbaycanın gələcəyinə sərf edib. Onun şəhid olması ilə bağlı nə demək istərdiniz? Azərbaycanda onun xidmətləri yaxşı təbliğ olunurmu? Babam Nəsib bəy Yusifbəylinin gənc yaşında ölümü çox faciəlidir. Belə ki, cinayət gizli olaraq qalmış, həmçinin cəsədi tapılmamışdır. Deyilmişdir ki, bolşeviklər həyata keçirib və ya ermənilər edib və yaxud yanında daşıdığı qiymətli əşyaları almaq məqsədi ilə quldurlar edib... Bunlar hamısı şayiələrdir. Gerçəyi heç kim araşdırmamış, üstü örtülüb getmişdir.  Bu qədər böyük ölkə sevdalısı dövlət adamının kədərli sonunun olması məncə anlaşılan və qəbuledilən deyil. Təəssüf ki, gerçək budur. Rəhmət oxumaqdan başqa nə edə bilərik ki...!!! Nəsib bəy Yusifbəylinin öz ölkəsinə xidmətləri dursun kənara, adının belə rəsmi dairələrdə, tarix kitablarında yer almadığını görmək, az qala yox sayılmağa çalışıldığına şahid olmaq da mənim üçün ayrı bir üzüntü mənbəyidir.  Belə ki, Azərbaycana ziyarətim zamanı onun xidmətlərinin tanıtımına şahid olmadım. Ümid edirəm və arzulayıram ki, indi vəziyyət dəyişmiş, anılan olmuşdur.  —Şəfiqə xanım Qaspıralı türk qadınları haqqında nə düşünürdü və nələr etmək istəyirdi? Rəhmətlik nənəm Şəfiqə xanım Qaspıralı Kırım parlamentində divan üzvü, iki dönəm də millət vəkili olmuş, zamanının çox üstündə yetişdirilmiş aydın bir türk qadını idi. Özü İsmayıl bəy Qaspıralının nəşr etdirdiyi ilk türk qadın dərgisi "Aləmi-Nisvanı" çapa hazırlamışdı. Şəfiqə xanım qadınların seçmək və seçilmək hüquqlarına sahib olduğu Kırım Xalq Cümhuriyyətində keçirilmiş parlament seçkilərində seçilmiş 5 qadın millət vəkilindən biri olmuşdur.  Şəfiqə xanım Qaspıralı türk qadın hərəkatında önəmli bir rol oynamış, qadınların təhsil, iş, incəsənət, siyasət sahələrində daha aktiv olmaları üçün çalışmışdır.  Nənəm bu istiqamətdə mənimdə ən yaxşı formada və hər tərəfli formalaşmağımı, piano, balet, xarici dil və ciddi bir məslək sahibi olmağımı vurğulamışdır.  Beləliklə babam Nəsib bəy kimi vəkil olmağımla çox qürurlandığını söyləyərək təqdir etmişdir. Məni çox duyğulandıran bir məqamda uşaqları ilə qatara minib Türkiyəyə gələrkən çantasına uşaqların geyimləri və qalan bütün ailə şəkillərini qoymuş olmasıdır. Düşünün ki, o qədər varlı bir insan, Türkiyəyə sadəcə bunları gətirmişdir.  Əminəm ki, yurdunda daha çox qala bilsəydi, çox qadının önə çıxa bilməsinə örnək ola bilərdi. –Atanız Niyazi bəy Nəzakət xanım Arıklı ilə ailə həyatı qurub. Nəzakət xanımı və onun mənsub olduğu Arıklı ailəsini daha yaxından tanımaq istərdik ? Rəhmətlik atam Niyazi Kürdəmir, anam rəhmətlik Nəzakət Arıklı ilə 1944-cü ildə İstanbulda evlənmişdir. Rəhmətlik anamın atası Əli Arıklı da Qafqazdan köçmüş bir ailənin övladı idi. Anamgil 6 uşaq idilər. 4 qız, iki oğlan.  Başda dayım Qəhrəman Arıklı İstanbulda tanınmış bir iş adamı idi, qardaşlar onun himayəsində bir-birinə bağlı idilər.  Taleyin təzahürü ana tərəfimdə sadəcə anamın, mən və rəhmətlik qardaşım Nəsib olmaqla iki övladı, dayımında Tuncer, Gündüz, Ercan(tanınmış yayıncı) adlı 3 övladı var idi.  Bu bu adlarını sadaladığım ailə üzvülərinin təəssüf ki, çox gənc yaşda olmaqla həyata vəda etmişlər. Bu vəsilə ilə hamısını rəhmətlə anıram... —Siz bir dəfə Gəncədə olmusunuz. Babanızın və atanızın doğulduğu evdə. Yenidən Azərbaycanda, Gəncədə olmaq istərdinizmi? 2004-cü ildə Kırım(Baxçasaray) və Yalta, 2005-ci ildə Bakı və Gəncəyə gəldim.  Babam Nəsib bəyin evindəki o evdə atamda doğulmuş, çox duyğulu saatlar yaşadığımı xatırlayıram. Çox ağladım, hüzünləndim...!!! Atamla keçən bütün 10 illik uşaqlığım boyunca doğulduğu evlə, böyüdüldüyü İsmayıl bəy Qaspıralının təvazökar evlərindəki xatirələrini dinləməklə keçmişdir. Bu dinlədiyim uşaqlıq xatirələri sanki canlandı... Gəncədə eyni duyğu ağırlığı ilə keçmişdir. Axan çayların səsi, havadakı ətirli ağac iyisi mənə hüzn və xoşbəxtliyi birgə yaşatdığını xatırlayıram.  Təkrar bu şəhərləri ziyarət etməyi çox istəyirəm. —Öz ideyaları və xidmətləri ilə türk millətini şöhrətləndirən İsmayıl bəy Qaspıralının varisi kimi “İZ” oxucularına nə məsləhət görərdiniz? "İZ" jurnalı inanıram ki, bir çox azərbaycanlı kimi mənidə dərindən təsirləndirən, zamanında atamında fikirlərinin yer aldığı önəmli bir nəşrdi. Son olaraq "İZ" oxuyucuları birlik-bərabərlik duyğularını heç itirmədən yollarına davam etməlidirlər. Sözlərimi bitirərkən böyük türk düşünürü İsmayıl bəy Qaspıralının ölümsüzləşmiş şüarını bir daha təkrar etmək istəyirəm - "Dildə, işdə, fikirdə birlik". Bu vəsilə ilə sənə, jurnal heyətinə sevgi və salamlarımı sunar, işlərinizdə uğurlar arzulayıram. Müsahibə üçün təşəkkür edirəm Şahika xanım! Müsahibəni aldı: Cümhuriyyət Siyasi Düşüncə Mərkəzinin sədri - Ceyhun Nəbi

"Bakıda mülk almayın! O cümlədən gələcəkdə daha baha satmaq məqsədilə. Əvvəla, uzunmüddətli perspektivdə qiymətlər düşəcək. Ekologiyası bərbaddır, xəstəlik məkanıdır. İnfrastrukturu ondan da bərbaddır: hələlik dövlətin bir az pulu var deyə total korrupsiyaya baxmayaraq bir təhər problemlər yola verilir, amma yekunda elə günə düşəcək ki, yaşanası məkan olmayacaq, 90-cı illərin işıq, su və s. problemi bunun qarşısında heç nə kimi görünəcək". Sozcu.az xəbər verir ki, bunu iqtisadçı ekspert Əkrəm Həsənov deyib: "Ən əsası isə, bizdə mülkiyyət hüququna təminat yoxdur. Hər an əlinizdən alına bilər (məhkəmələr də buna qanuni don geyindirəcək). Gələcəkdə isə mütləq alınacaq! Çünki görünən odur ki, bizdə kapitalizm eksperimenti uğursuz oldu: çox dar dairədəki insanların xeyrinə oldu, onlar saysız-hesabsız əmlaka sahib oldu, əksəriyyət isə get-gedə daha da kasıblaşır. Buna görə də əvvəl-axır bu və ya digər şəkildə milliləşmə (özəl mülkiyyətin dövlətə keçməsi) və hər kəsə sahib ola biləcəyi daşınmaz əmlak həcminə məhdudiyyətin tətbiqi qaçılmazdır..."

Bələdiyyə seçkilərinin bu günə qədər təyin edilməməsi Seçki Məcəlləsinə ziddir.  "Növbəti bələdiyyə seçkiləri ən geci oktyabr ayının 24 dək təyin edilməli idi" . Sozcu.az xəbər verir ki, bunu Müsavat Partiyasının Məclisinin sədri Arif Hacılı özünün feysbuk səhifəsində yazıb. Arif Hacılı qeyd edib ki, mövcud bələdiyyələrin səlahiyyətləri bu ilin dekabr ayının 23-də başa çatır: "Seçki Məcəlləsinə görə hər 5 ildən bir keçirilməli olan bələdiyyə seçkiləri seçkilərə 60 gün qalmış Mərkəzi  Seçki Komissiyası tərəfindın təyin edilir.  Onsuz da seçkiləri xalqa aidiyyatı olmayan, formal bir prosedura çevirmək istəyən Azərbaycan hakimiyyəti nəinki zaman-zaman mürtəceləşdirdiyi qanunlara əməl etmir, üstəlik bu qanunların kobud surətdə pozulmasının səbəbləri barədə cəmiyyətə izahat verməyi belə lazım bilmir".

Seçkilərə 15 gün qalır. Bu yazını, üzdə və pərdə arxasında baş verən hadisələrin mühümlüyü və özəlliyi baxımından xüsusilə qeyd etmək istəyirəm. İlon Maskdan başlayaq. İlon Mask və Tramp yeni "mexanizm" icad ediblər. "America PAC"(siyasi aktivlik komitəsi) adlı təşkilat var, bu təşkilat üzərindən Donald Trampın seçki kampaniyası maliyyələşir. Bir neçə gün qabaq "America PAC" öz saytında onlayn-petisiya dərc edib və vətəndaşları bu petisiyanı imzalamağa çağırıb. Petisiya ABŞ Konstitusiyasına "Birinci düzəliş"(bildiyimiz, fundamental insan haqları prinsipləri. Mask hesab edir ki dem-lar söz azadlığına hücum çəkirlər deyə, "Birinci düzəlişi" önə çəkir, əslində isə gülməlidir)və "İkinci düzəliş"inə(silahların azad istifadəsi) dəstək məqsədilə yaradılıb. "Amerika PAC" bədii peticiyanı dərc edəndən dərhal sonra, İlon Mask bəyan etdi ki, hər gün petisiyanı imzalayan təsadüfi 1 nsana 1 miyon dollar verəcək.  Siz soruşacaqsınız, bəs Tramp və Trampa dəstək, bu petisiyanın və Maskın gündəlik 1 milyon mükafatının harasındadır? Yəni Trampın bura nə aidiyyatı var? ABŞ-da federal qanun insanların səs verməsi və ya səs verməsi üçün qeydiyyatdan keçməsinə görə pul ödənişlərini qadağan edir, bu qanunun pozuntusuna görə həbs cəzası nəzərdə tutulur. Bununla belə, Maskın təşəbbüsü, səsvermədə iştirak etmək və ya səs vermək üçün qeydiyyatdan keçmək deyil, petisiya imzalamağa çağırmaqdır. Bəs niyə? Əsas məsələ ondadır ki, petisiyanı imzalamaq üçün insan öz şəxsi məlumatlarını sayta daxil etməlidir, sonra isə, bu məlumatlar Trampın seçki qərargahına göndərilir, qərargah isə öz növbəsində təbliğatı(zənglər, məktublar və s) həmin insanlara hədəfləyir. Qeyd edək ki, petisiya məsələsi sırf "bənövşəyi" ştatlar üçün nəzərdə tutulub, mahiyyəti başa düşdünüz. İlon Maskın təşəbbüsünün məqsədini aydınlaşdırdıq, bu məsələyə qayıdacağıq, indi isə keçək əsas məqamlara. "Polymarket" seçkilər üzrə əsas bukmeker şirkətlərindən biridir, nəhəngdir. Hal-hazırda "Polymarket"də çox qeyri-adi və ilk baxışdan bizim üçün dəhşətli hadisələr baş verir. Nə baş verir? "Polymarket" qələbə ehtimallarını belə verir: Tramp-61%; Harris-39%. "Bənövşəyi" ştatlarda qələbə ehtimalları(sorğuların nəticələrilə qarışdırmayın, qələbə ehtimalı %-i başqa, sorğuların nəticələri %-ləri başqa) : Miçiqanda Tramp-55%, Harris-45%. Pensilvaniya Tramp-59%, Harris-41%. Nevada Tramp-55%, Harris-45%. Şimali Karolina Tramp-65%, Harris-35%. Corcia Tramp-69%, Harris-31%. Viskonsin Tramp-56%, Harris-44%. Arizona Tramp-70%, Harris-30%. Necə deyərlər toyumuz mübarək, 7 "bənövşəyi" ştatdan 7-sini uduzuruq, ən azı "Polymarket" belə göstərir. Bu həqiqətənmi elədir? Əslində gerçəkdən çox qorxulu mənzərədir və hal-hazırda demək olar ki, hər yerdə eyni məlumatlarla rastlaşacaqsınız-"Tramp öndədir", "Tramp irəliləyir", "Bukmekerlər Trampı favorit sayır" və s. Narahatedici deyilmi? İndi isə sizə verəcəyim məlumatlarda açıq mənbələrə istinad edə bilməyəcəm, amma əmin olun ki, mənbələrin etibarlılığı şübhə doğurmur. Etibarlı mənbələr xəbər verir ki, Trampın seçkilər qərargahı sorğuların gerçək nəticələrini gizlədir, açıqlanan nəticələr isə hamısı resp-lərin kurasiyasında olan seçki monitorinqi mərkəzləri vasitəsilə olur və saxtadır. Məqsəd isə, "Tramp böyük fərqlə irəlidədir" mifi yaratmaqdır. Deməli "Polymarket"in əsas investoru Piter Til İlon Maskın çox yaxın dostudur, Cey Di Vensin əsas sponsorudur. Deyilənə görə Mask və Piter Til arasında danışıqlar olub, Mask Piter Tildən xahiş edib ki, "Polymarket" süni şəkildə Trampın qələbə ehtimalları göstəricilərini kəskin artırsın(əmsalları endirsin) və başqa bukmeker nəhəngləri(misal üçün "Kalshi") eyni dərəcədə olmasa da, əmsalları eyni istiqamətdə dəyişməyə məcbur olacaq(Trampın lehinə). Bunu dolayısı yolla sübut da edə bilərik. ABŞ-da bəzi ştatlarda erkən səsvermə artıq başlayıb. Erkən seçkilərdə iştirakçılıq faizi, indikator rolunu oynayır, niyə? Erkən səsvermədə adətən böyük şəhərlərin və mərkəzlərin sakinləri iştirak edir, böyük şəhərlər isə demokratların elektoratıdır. Başqa sözlərlə, erkən seçkilərdə nə qədər çox adam səs verirsə, dem-lara o qədər yaxşıdır, deməli iştirakçılıq faizi yüksək olacaq, deməli böyük şəhərlərin əhalisi evdə oturmayacaq. İndi baxın nə baş verib. Corciyada erkən seçkilər başlayıb və ilk gündə rekord sayda adam səs verib, keçən ildəkindən 2.2 dəfə çox. Corciya "bənövşəyi" ştatdır və belə nəticə əmsallara təsir etməliydi, demokratların lehinə. Həmin gün isə əks proses gördük, Trampın qələbə ehtimalı göstəricilərini kəskin artırdılar, kim? Piter Til("Polymarket"). Məntiqsizlikdir, açıq görünür ki, müdaxilə var. Yox, mən demirəm ki, "dağıda-dağıda gedirik", "bütün bənövşəyi ştatlarda irəlidəyik" və s. Elə deyil , çox çox gərgin savaş gedir, hər "bənövşəyi" ştatda. Amma resp-lərin hər yerdə yayımladığı kimi də deyil. Və ümumiyyətlə heç kim deməyib ki, asan olacaq, siyasət böyük savaşdır və bu savaşı qazana bilənlərlər irəli çıxmalıdırlar. Demokratlar bunu bacarırlar, bacaracaqlar. Mən buna inanıram. Kamran Cəfərov, politoloq