"ABŞ-ın köhnə, amma hələ də ölümcül raketləri Ukrayna savaşında oyun qaydalarını dəyişə bilər..."
ABŞ prezidenti Donald Trampın Ukraynaya uzaqmənzilli "Tomahawk" qırıcı qanadlı raketlərinin verilməsi barədə istəklər və işarələr son günlərin əsas beynəlxalq gündəmi olub.
Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə "The Times" nəşri yazıb.
Nəşr qeyd edir ki, Trampın bu məsələni prezident Vladimir Zelenski ilə yaxın günlərdə müzakirə edəcəyi bildirilir. Həm Vaşinqtondakı görüş, həm də Trampın açıqlamaları dünya siyasətində gərginliyi artırıb.
"Tomahawk" nədir və nə üçün önəmlidir?
"Tomahawk" ABŞ-ın uzaqmənzilli qanadlı raketlərindən biridir: onlar aşağı hündürlükdə uçub hədəfi dəqiq vura bilir, son modifikasiyalarda zirehə nüfuz edən başlıq və yüzlərlə kilometr mənzil əldə olunub. Bu raketlər dərin strateji zərbələr üçün uyğundur - komanda-mərkəzləri, yüksək dəyərli hərbi infrastrukturlar və mühüm sənaye obyektləri hədəf ola bilər. Buna görə də onların kütləvi çatdırılması qarşı tərəfin hava müdafiə şəbəkəsini "çəkməyə" məcbur edə və əməliyyat imkanlarını xeyli genişləndirə bilər.
Təhdid, hədiyyə, yoxsa manevr?
Tramp mətbuat qarşısında Zelenski ilə görüşdə "Tomahawk" mövzusunu müzakirə edəcəyini, ABŞ-in böyük ehtiyatı olduğunu bildirib və mövzunu həm təzyiq, həm də danışıqlar aləti kimi səciyyələndirib. Nüfuzlu nəşrlər yazır ki, Tramp bu vasitəni həm Putinə təzyiq vasitəsi kimi, həm də NATO və Avropa müttəfiqlərinə "hərəkətə keçin" siqnalı olaraq istifadə etmək istəyir. Bununla belə, rəsmi qərar verilincə nə qədər raketin təqdim olunacağı və hansı şərtlərlə veriləcəyi suallar açıq qalır.
Ukraynanın real imkanları: atəşə hazırdırmı?
Məqalələr və ekspert rəyləri göstərir ki, "Tomahawk"ların istifadə olunması üçün yalnız raketlərin özü kifayət deyil, onların işə düşməsi üçün uyğun sistemlər, təhlükəsiz saxlanma və əməliyyat dəstəyi tələb olunur. Həmçinin bəziləri vurğulayır ki, Ukraynada dəniz və ya yerüstü müvafiq platformalar məhduddur. ABŞ-ın bəzi sistemləri (məsələn, "Typhon" tipli qurğular) və ya ABŞ əməliyyat dəstəyi lazım ola bilər ki, bu da Vaşinqtonun Rusiyaya daha yaxın qarşıdurmaya girməsi riski deməkdir.
Effektivlik üçün nə qədər raket lazımdır?
Ukraynalı rəsmilər və ekspertlər hesab edir ki, simvolik sayda raket yetərli olmayacaq - əhəmiyyətli təsir üçün yüzlərlə raketin lazım olacağı vurğulanır. Məsələn, bəzi rəy sahibləri hesab edir ki, təsirli əməliyyatlar üçün ayda doza-doza, ümumilikdə isə iki yüzə yaxın raketdən danışmaq lazımdır. Daha məhdud say isə yalnız məhdud, simvolik təsir göstərə bilər. Bu isə maddi və logistika baxımından ciddi çağırışlar doğurur.
Moskva və digər reaksiyalar
Kreml və Rusiyanın yaxın dairələri "Tomahawk" tədarükünün vəziyyəti "yeni mərhələ" sayacağı barədə xəbərdarlıq edir və mümkün eskalasiyanın gətirə biləcəyi təhlükələri qeyd edirlər. Həmçinin Belarus rəhbərliyi və bəzi rusiyapərəst rəsmilər belə tədarüklərin gərginliyi kəskin artıracağını və cavab tədbirlərinə yol aça biləcəyini bildiriblər. Bu tip xəbərdarlıqlar transatlantik siyasətdə risk hesablamalarını daha da mürəkkəbləşdirir.
Nə dəyişə bilər - strateji nəticələr
- Müharibə dinamikası: Əgər böyük sayda "Tomahawk" Ukraynaya ötürülərsə, bu Rusiyanın dərin arxa zolaqlarına təzyiq tətbiq etməyə imkan verə və yerli hava müdafiəsini yoraraq taktiki üstünlük verə bilər.
- Eskalasiya riski: Eyni zamanda belə bir addım Moskva ilə birbaşa qarşıdurma riskini artırar və Rusiyanın cavab reaksiyasını sərtləşdirə bilər.
- Beynəlxalq koordinasiya: Trampın yanaşması NATO ölkələrini və Avropanı daha fəal maliyyələşdirici-tədarükçü roluna təhrik edə bilər, habelə, bu cür addımların miqyası ABŞ ehtiyatları, istehsal tempi və müttəfiq öhdəlikləri ilə məhdudlaşır.
"Tomahawk"ların Ukraynaya verilməsi barədə debat təkcə raketlərdən ibarət deyil, bu, strateji seçim, logistika, beynəlxalq siyasət və eskalasiya riski ilə bağlı mürəkkəb siyasət paketidir. Hər bir addımın həm qısa müddətli döyüş meydanı təsiri, həm də uzun müddətli siyasi nəticələri var. Vaşinqtonun qərarı, həmçinin Avropa müttəfiqlərinin reaksiyası və Moskvanın cavab strategiyası bu məsələni gələcək həftələrin ən kritik geosiyasi mövzularından birinə çevirəcək.
