İqdisadiyyat

Bu ilin 11 ayında bankların kredit portfeli 1% vә ya 281.7 mln. manat artaraq 29 milyard 685.5 mln. manat təşkil edib. Sozcu.az Teleqraf-a istinadla xəbər verir ki, kredit portfelinin 53.2%-ni (15,804.8 mln. manat) biznes kreditlәri, 31.4%-ni (9,318.8 mln. manat) istehlak kreditlәri, 15.4%-ni (4,561.9 mln. manat) ipoteka kreditlәri təşkil edib. Kredit portfelində vaxtı keçmiş kreditlərin məbləği 557,6 milyon manat (1,8%) təşkil edib. Bu ilin əvvəlinə nisbətən 24,2%, son 1 ildə isə 12,3% artım deməkdir.

REAL Partiyasının sədri, iqtisadçı Natiq Cəfərli yaxın həftələrdə Venesuela məsələsinin ABŞ tərəfindən ya hərbi, ya da diplomatik yolla həll olunacağını bildirib. Onun sözlərinə görə, ABŞ artıq Venesuelada fəaliyyət göstərən “Chevron” şirkəti vasitəsilə ölkənin neft aktivlərinə nəzarəti gücləndirir. Venesuela Nefti və ABŞ-ın Strategiyası Cəfərli qeyd edib ki, sanksiyalar və ABŞ-la münasibətlərin gərginliyi səbəbindən Venesuela hazırda gündəlik təxminən 1 mln. barel neft hasil edir. Qısa müddətə proqnoz: Hasilat 2,5–3 mln. barelə, orta müddətdə isə 5 mln. barel/gün səviyyəsinə yüksələ bilər. Venesuela nefti “ağır” növə aiddir və ABŞ-da uzun illər bu neft növünü emal edə bilən zavodlar fəaliyyət göstərir. Hazırda həmin zavodlar Kanada neftini emal edir, amma Venesueladan da neft almağa hazırdırlar. Proqnoz: ABŞ Venesuela neftinə tam nəzarət edərsə, qlobal neftin qiyməti gələn il 50–55 $/barel səviyyəsinə düşə bilər. ABŞ Seçkiləri və Qlobal Siyasət Ara seçkilər: ABŞ-da ucuz benzin seçicilər üçün əsas məsələdir; qiymət aşağı olarsa, hakim partiya üstünlük qazanır və inflyasiya azalır. Qlobal siyasət: Ucuz neft Rusiyaya problem, Çinə isə üstünlük təmin edir. Monro doktrinası: ABŞ-ın yenilənmiş doktrinası çərçivəsində həm Çin, həm Rusiya Venesuelaya müdaxilə edə bilməyəcək. Azərbaycan üçün Gözlənilən Risklər Natiq Cəfərli vurğulayıb ki, ucuzlaşan neft Azərbaycana mənfi təsir göstərə bilər: Hasilat artıq düşür və OPEC kvotasını tam doldurmaq mümkün deyil. Neftin qiymətinin 50 $/barel səviyyəsinə düşməsi büdcə gəlirlərini azaldacaq və dövlətin vətəndaşa əlavə yükünü artıra bilər. Bu, makroiqtisadi göstəriciləri pisləşdirə və iqtisadi tənəzzül riskini artırar. Nəticə: Dövlət və biznes strateji planlar hazırlamalı və iqtisadi aktivliyi qorumaq üçün tədbirlər görməlidir.

Paytaxt Bakıda bəzi market və köşklərdə siqaret satışı məhdudlaşdırılıb. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə supermarketlərin kassirlərinə xəbərdarlıq edilib. Belə ki, müştərilərə eyni siqaretdən bir paket, israr ediləcəyi təqdirdə maksimum iki paket satmaq tapşırılıb. Bu addımın atılması şirkətlərin satışı dayandırması ilə əlaqələndirilib. Problemin yanvarın 6-dək davam edəcəyi gözlənilir. Onu da qeyd edək ki, qıtlıq səbəbindən paytaxtın bir sıra köşklərində siqaretlər vitrinlərdən yığışdırılıb və qiymətlər kəskin artırılıb. Belə ki, 4.80 manata təklif olunan “Sobranie” siqaretinin qiyməti bu gündən etibarən 5.50 manata yüksəlib. Digər siqaretlərin də qiymətində 15-20 faiz artım var. Üstəlik, həmsöhbət olduğumuz satıcılar qiymətin daha da yüksələcəyini qeyd ediblər.  Qeyd edək ki, məsələ ilə bağlı hələlik rəsmi açıqlama yoxdu. (Bizim.Media)

Gələn ildən qadınların pensiya yaşı artırılır. Sozcu.az “mətbuat.az”a istinadla xəbər verir ki, 2026-cı ilin 1 iyul tarixindən etibarən qadınlar üçün pensiya yaşı 6 ay artırılacaq. Qanunvericiliyə əsasən, həmin tarixdən qadınların pensiya yaşı 64 il 6 aydan 65 yaşa qaldırılacaq. Bu artım prosesin sonuncu mərhələsi hesab olunur və bundan sonra qadınlar üçün pensiya yaşı 65 yaş səviyyəsində sabit qalacaq. Qeyd edək ki, “Əmək pensiyaları haqqında” qanuna əsasən, pensiya yaşı 2017-ci il iyulun 1-dən başlayaraq mərhələli şəkildə artırılıb.

İşə gecikməyə görə işçinin maaşından vəsait tutulmasının qanunvericiliyə uyğun olub-olmaması məsələsi tez-tez müzakirə edilir. Maraqlıdır, işə gecikməyə görə işçinin maaşından tutula bilərmi? Mövzu ilə bağlı Konkret.az-a açıqlama verən hüquqşünas Ramil Süleymanov bildirib ki, işçinin işə gecikməsi halında ilk növbədə ona xəbərdarlıq edilməlidir. Onun sözlərinə görə, növbəti mərhələdə işçiyə töhmət verilə bilər. Hüquqşünas qeyd edib ki, işçiyə gecikməyə görə hər hansı cərimənin tətbiq edilməsi və ya maaşından tutulma yalnız müəyyən şərtlər daxilində mümkündür: “Əgər işçiyə gecikməyə görə cərimə verilməsi və ya hər hansı formada cərimə ödənişinin tələb olunması müəssisə rəhbərliyi ilə həmkarlar ittifaqı arasında bağlanmış kollektiv sazişdə öz əksini tapıbsa, bu halda cərimənin tətbiqi mümkündür”. Ramil Süleymanov vurğulayıb ki, belə bir kollektiv saziş mövcud olmadığı təqdirdə işçiyə cərimə yazılması qanunsuzdur: “Bu məsələ ilə bağlı yalnız daxili əmr verilməsi əsassız hesab olunur və hüquqi qüvvəyə malik deyil”. Qeyd edək ki, mövcud qanunvericiliyə əsasən işçilərin əmək hüquqları qorunur və işəgötürənlər yalnız qanunla müəyyən edilmiş qaydalar çərçivəsində intizam tənbehi tədbirləri görə bilərlər.

“ƏDV geri al” mexanizmi bərbərxanalar, gözəllik salonları və kosmetoloji mərkəzlər tərəfindən göstərilən xidmətlərə də şamil olunacaq. Sozcu.az xəbər verir ki, bu, Milli Məclisin bu gün keçirilən iclasında müzakirəyə çıxarılan Vergi Məcəlləsinə təklif edilən dəyişiklikdə əksini tapıb. Fiziki şəxs olan istehlakçılar tərəfindən Azərbaycan Respublikasının ərazisində pərakəndə ticarət və ya ictimai iaşə fəaliyyəti göstərən şəxslərdən alınmış mallara (neft və qaz məhsulları, avtomobillər, alkoqollu içkilər və tütün məmulatları istisna olmaqla), bərbərxanalar, gözəllik salonları və kosmetoloji mərkəzlər tərəfindən göstərilən xidmətlərə görə ödənilmiş ƏDV-nin qaytarılması qaydasını müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan (qurum) müəyyən edəcək. Müzakirələrdən sonra qanun layihəsi səsverməyə çıxarılaraq üçüncü oxunuşda qəbul edilib.

Avtomobil bazarında qiymət artımı hələlik kəskin səviyyədə olmasa da, müəyyən dinamika müşahidə olunur. Hazırda 5–10% civarında bahalaşmadan danışmaq mümkündür. Lakin gələn ilin yanvar–fevral aylarından etibarən idxal olunan avtomobillərin qiymətində təxminən 20% artım ola bilər. Bunun əsas səbəbi ekoloji təmiz nəqliyyat vasitələrinə tətbiq olunan güzəştlərin müddətinin başa çatmasıdır. Güzəştlərin bitməsi xüsusilə hibrid avtomobillərin qiymətlərinə təsir göstərəcək. Bu sözləri Axar.az-a açıqlamasında nəqliyyat eksperti Eldəniz Cəfərov avtomobil bazarındakı mövcud vəziyyəti şərh edərkən deyib. Ekspert bildirib ki, hibrid avtomobillərə maraq son illər ciddi şəkildə artıb: “Ölkədə ekoloji cəhətdən təmiz nəqliyyat vasitələrinə simpatiya formalaşıb və bu sahədə dövlətin son 3–4 ildə atdığı stimullaşdırıcı addımlar — rüsumların azaldılması və müxtəlif güzəştlər — hibrid avtomobillərin geniş şəkildə yayılmasına səbəb olub. Hazırda ölkədə ən populyar avtomobillər məhz hibrid modellərdir”. E.Cəfərov əlavə edib ki, 2-ci əl avtomobil bazarında bu gün aktivlik bir qədər azalıb. Köhnə avtomobillərin satışında durğunluq müşahidə olunsa da, ekspert gələn ildən bu seqmentdə müəyyən canlanma olacağını istisna etmir.

Qızıl bazarı bu gün altı həftənin ən yüksək səviyyəsinə yüksəlib. ABŞ dolları 14 günün ən aşağı səviyyəsinə geriləyib ki, bu da qiymətli metalların bahalanmasına səbəb olub. Sozcu.az “Bloomberg”ə istinadən xəbər verir ki, qızıl qiymətləri səhər saatlarında 0,2% artaraq 4.240,54 dollara qalxıb və 21 oktyabrdan bəri ən yüksək göstəricisini əldə edib. ABŞ-da qızılın fyuçersləri isə 0,5% artaraq 4.276,00 dollar olub. Analitiklər bildirirlər ki, bu yüksəlişin əsas səbəbi dolların zəifliyi və bazarda erkən riskdən qaçış tendensiyasıdır. Eyni zamanda, yaxın günlərində ABŞ-da gözlənilən faiz endirimləri diqqətə alınır. Gümüş də 2% bahaıaşaraq 57,48 dollara yüksəlib. Digər qiymətli metallar arasında platin 1,3% artaraq 1.694 olub, paladyum isə 2,1% artaraq 1.482 dollara enib.

Beynəlxalq bazarlarda "Brent" markalı neftin qiyməti kəskin ucuzlaşa bilər. Sozcu.az-ın məlumatına görə, "JP Morgan" analitikləri bildirirlər ki, 2027-ci ilə qədər "Brent" neftin bir barelinin qiyməti 30 dollara qədər enə bilər. Buna səbəb dünya üzrə tələbi üstələyən artıq təklifdir. Hazırda "Brent "ilin əvvəlindən bəri 14% ucuzlaşıb və bazar ertəsi qiymət 62,59 dollar civarında sabit qalıb. Qiymətlərin zəifləməsinə səbəb kimi Ukrayna üzrə sülh danışıqlarının yenidən başlaya biləcəyi barədə gözləntilər göstərilir. Analitiklər qeyd edirlər ki, qlobal bazarda artıqlıq yaransa belə, qiymətlərin 40 dolların altına enməsi real görünmür. Lakin qısamüddətli dövrdə qiymətlərə təzyiq əsasən OPEK+ ölkələrinin və ABŞ istehsalçılarının yüksək hasilatı ilə bağlı olacaq. Eyni zamanda ekspertlər hesab edirlər ki, Ukrayna müharibəsinin sülh yolu ilə həll olunması enerji bazarlarına təsir göstərə bilər. Rusiya neftinə tətbiq edilən bir sıra sanksiyaların yumşaldılması ehtimalı qiymətlərdə əlavə dəyişiklik yarada bilər. Məşhur investisiya bankı "Goldman Sachs" neft kotirovkalarının 2026-cı ildə də aşağı istiqamətdə hərəkət edəcəyini bildirir. Bankın hesablamalarına görə, 2026-cı ildə ABŞ nefti WTI-nin orta qiyməti təxminən 53 dollar olacaq. Bank həmçinin xəbərdarlıq edir ki, 2025-ci ildə gündəlik neft artıqlığı 2 milyon barelə çata bilər. "Goldman Sachs"ın qlobal əmtəə tədqiqatları şöbəsinin həmsədri Daan Strüvenin sözlərinə görə, 2026-cı il böyük təklif dalğasının son ili olacaq, bundan sonra bazar tədricən sabitləşməyə başlayacaq.modern)

ABŞ Prezidenti Donald Trampın sərvəti iki ayda 1,1 milyard dollar azalıb. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə "Forbes" məlumat yayıb. “Onun sentyabrda 7,3 milyard dollar olan sərvəti noyabrın sonunda 6,2 milyard dollara düşüb”, - məlumatda qeyd olunub. Buna səbəb ABŞ prezidentinin “Tramp Media” texnologiya şirkətinin səhmlərinin dəyərdən düşməsi olub. Son üç ayda şirkətin NASDAQ birjasında dəyəri 42 faiz ucuzlaşıb.

“2026-cı ildə dövlət büdcəsi xərclərinin 41 faizi, cari xərclərin isə 68 faizi və yaxud 17,1 milyard manat sosialyönlü xərclərə yönəldiləcəkdir. Bu, 2024-cü ilin icra göstəricisi ilə müqayisədə 2,5 milyard manat və ya 17 faiz çoxdur. Beləliklə, 2026-cı ildə də sosialyönlü xərclər əsas prioritetlər sırasında olacaqdır”. Sozcu.az  xəbər verir ki, bunu maliyyə naziri Sahil Babayev parlamentin bugünkü plenar iclasında “Azərbaycan Respublikasının 2026-cı il dövlət büdcəsi haqqında” qanun layihəsinin müzakirəsi zamanı deyib. Nazir bildirib ki, örtamüddətli büdcə dövrü ilə, yəni 2022-ci illə müqayisədə sosialyönlü xərclər 5,6 milyard manat və ya 48 faiz çox olacaqdır. Əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsinə xidmət edən xərclər üçün gələn ilin dövlət büdcəsində 4,9 milyard manat vəsait nəzərdə tutulur. Bu, 2025-ci ilə nisbətən 121 milyon manat, 2024-ci ilin icra göstəricisinə nisbətən isə 722 milyon manat çoxdur. Ortamüddətli büdcə dövrü ilə müqayisədə, yəni cəmi 4 illik dövrdə bu xərclər 41 faiz artmışdır. Cari illə müqayisədə 151 milyon manat artımla proqnozlaşdırılan sosial müavinətlər, təqaüdlər və digər sosial ödənişlərə 2,8 milyard manat vəsait sərf ediləcəkdir.  Sosial siyasətin digər vacib istiqaməti kimi keçmiş məcburi köçkünlərin sosial müdafiəsi ilə bağlı xərclər növbəti ildə 285 milyon manat proqnozlaşdırılır.

Bu ilin ilk 9 ayı ərzində Azərbaycan xarici ölkələrə ümumi dəyəri 6 milyard 698,6 milyon dollar olan 18 milyard 527,8 milyon kubmetr təbii qaz satıb. Sozcu.az xəbər verir ki, xarici ölkələrə satılan təbii qazın 1000 kubmetrinin orta gömrük dəyəri 361 dollar olub. Qeyd edək ki, Azərbaycan təbii qazı 6 ölkəyə satıb. Təbii qazın satıldığı ölkələr, satılan təbii qazın miqdarı və 1000 kubmetrinin gömrük dəyəri belə olub: İtaliya – 7,06 milyard kubmetr (496 dollar); Türkiyə – 7,46 milyard kubmetr (272 dollar); Gürcüstan – 1,73 milyard kubmetr (107 dollar); Bolqarıstan – 1,42 milyard kubmetr (367 dollar); Yunanıstan – 679,6 milyon kubmetr (527 dollar); Serbiya – 186,4 milyon kubmetr (557 dollar). Məlumat üçün bildirək ki, Azərbaycan daxilində əhaliyə satılan təbii qazın illik istehlak həcminin 1200 kubmetrədək olan hissəsi üçün tarif 125 manat, 1200 - 2500 kub metrədək olan hissəsi üçün 220 manat, 2 500 kub metrdən çox olan hissəsi üçün isə 300 manat müəyyənləşdirilib. Göründüyü kimi, Azərbaycanda əhaliyə satılan təbii qazın orta satış qiyməti 215 manat (126 dollar) təşkil edir. Onu da bildirək ki, Azərbaycan qaz ixrac etməklə bərabər Türkmənistandan və Rusiyadan təbii qaz idxal edib. Bu ilin ilk 9 ayı ərzində Azərbaycan Türkmənistandan 231 milyon, Rusiyadan isə 21,2 milyon kubmetr qaz alıb. Bu ölkədən alınan qazın 1000 kubmetrinin gömrük dəyəri müvafiq olaraq 152 və 185 dollar olub.yeniavaz)