İqdisadiyyat

Mərkəzi Bankın bu günə olan rəsmi valyuta məzənnəsinə görə, dollarının məzənnəsi dəyişməyərək 1.7000 manat olub. Sozcu.az xəbər verir ki, lirənin manat qarşısında dəyəri sabit qalıb və 100 lirə 4.04 manata bərabər olub. Avronun məzənnəsi artaraq 1.9561 manatda qərarlaşıb. 100 rublun məzənnəsi isə azalaraq 2.0897 manat təşkil edib.

İqtisadiyyat naziri Mikayıl Cabbarov “Dövlət büdcəsinin zərfi”nin müzakirəsi zamanı son 5 ildə devalvasiya ilə bağlı risklərin müşahidə olunmadığını bildirib. Lakin bazarda dollarlaşma meylinin hələ də qalması bu sabitliyin nə dərəcədə davamlı olduğu barədə suallar doğurur. Mövzu ilə bağlı Konkret.az-a açıqlama verən Liberal İqtisadçılar Mərkəzinin sədri Akif Nəsirli qeyd edib ki, nazirin bəyanatı hökumətin makroiqtisadi sabitliyə inamını ifadə edir və bu, əsasən üç amilə söykənir: “Birincisi, Azərbaycanın Mərkəzi Bankı və Dövlət Neft Fondunun birgə valyuta ehtiyatları 82 milyard dollara yaxındır ki, bu da milli valyutanın dayanıqlığı üçün ciddi təminat sayılır. İkincisi, neft və qaz ixracında müəyyən azalma olsa da, qiymətlərin yüksək qalması ixracın azalmasını kompensasiya edir və valyuta daxilolmalarını sabit saxlayır. Üçüncüsü, xarici borc ÜDM-ə nisbəti 10 faizdən azdır ki, bu da makroiqtisadi riskləri azaldır”. Ekspertin sözlərinə görə, bu göstəricilər qısa və orta müddətdə texniki devalvasiya ehtimalını zəif göstərir. Bununla belə, son iki ildə dollara tələbatın təxminən üç dəfə artması potensial risk kimi qiymətləndirilə bilər. “2015-ci ilin ikiqat devalvasiyası cəmiyyətdə dərin iz buraxıb. İnsanlar hələ də manatın uzunmüddətli sabitliyinə tam etibar etmir. Üstəlik, iqtisadiyyatın böyük hissəsi – enerji, tikinti və xammal bazarları dollarla qiymətləndirilən sektorlarla bağlıdır. Əmanət faizlərinin azalması da insanları dollar saxlamağa sövq edir. Üstəlik, maliyyə bazarının dərin olmaması, manatla uzunmüddətli və gəlirli alətlərin azlığı da bu prosesi gücləndirir,” – deyə Nəsirli vurğulayıb. Ekspert əlavə edib ki, hazırda devalvasiya riski aşağı olsa da, tam sıfır deyil. O, riskin artmasına səbəb ola biləcək dörd əsas amili də sadalayıb: Qlobal neft qiymətlərinin uzunmüddətli enməsi (40 dollar səviyyəsinə qədər); Xarici ticarət balansında mənfi saldonun yaranması; Dövlət xərclərinin və idxalın artması nəticəsində valyutaya tələbin çoxalması; Regional siyasi gərginliklərdən qaynaqlanan psixoloji təzyiqlər. “Hazırda bu amillər aktiv deyil, amma uzunmüddətli perspektivdə iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi zəif qaldıqca, manatın dayaqları əsasən neft gəlirlərinə bağlı olacaq. Əsl sabitlik yalnız iqtisadi strukturun diversifikasiyası və manatla gəlir gətirən aktivlərin artması ilə təmin oluna bilər. Yəni baş nazir Mikayıl Cabbarovun başımızın altına qoyduğu yastıq o qədər də yumşaq deyil,  iqtisadiyyatda ciddi islahatlara ehtiyac var,” – iqtisadçı əlavə edib.

Gələn il pensiyalar üzrə indeksasiyanın 9,2% olması proqnozlaşdırılır. Bunu Milli Məclisin Əmək və sosial siyasət və İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitələrinin birgə iclasında “Azərbaycan Respublikasının 2026-cı il dövlət büdcəsinin zərfi”nin müzakirəsində əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Anar Əliyev deyib. Nazir bildirib ki, 2026-cı il üzrə əmək pensiyalarının maliyyələşdirilməsi üçün ayrılan vəsait 2025-ci ilin təsdiqlənmiş xərcləri ilə müqayisədə 782,4 milyon manat və ya 10,9% artımla nəzərdə tutulub: "Bunun 81,2%-i və ya 635,6 milyon manatı indeksasiya xərclərinin, digər hissəsi isə yeni təyin olunan və yenidən hesablanan pensiyaların məbləğlərinin maliyyələşdiriməsi ilə bağlı xərclərin payına düşür. Proqnoz göstəricilərə əsasən 2026-cı il üzrə indeksasiyanın təqribən 9,2% səviyyəsində olması, orta pensiyanın məbləğinin isə yenə də 9,2% artaraq 590 manata, yaşa görə pensiyanın məbləğinin isə 629 manata çatması proqnozlaşdırılır”.

Gələn il Azərbaycanda Aİ-95 markalı avtomobil benzininin istehsalı planlaşdırılmır. Sozcu.az xəbər verir ki, bu, 2026-cı il üçün dövlət büdcəsi zərfində əksini tapıb. Sənədə əsasən, 2026-cı ildə aksizlər üzrə daxilolmalar 1 milyard 584 milyon manat səviyyəsində nəzərdə tutulur. Bu məbləğin 49.2%-i və ya 779 milyon manatı neft-qaz sektorunun payına düşəcək. Neft-qaz sektorundan daxilolmalar 2025-ci ilin proqnozu ilə müqayisədə 196.7 milyon manat və ya 20.2% azdır. Sənədə əsasən, növbəti ildə ölkədə istehsal olunan və daxili istehlaka yönəldilən Aİ-95 markalı benzinin istehsalı nəzərdə tutulmur. Bununla yanaşı, Aİ-92 markalı avtomobil benzininin istehlakında 239.9 min ton və ya 14.7%, dizel yanacağında isə 298.5 min ton və ya 13.7% azalma proqnozlaşdırılır. Qeyd edək ki, 2025-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında Azərbaycanda 1 milyon 67.54 min ton Aİ-92 markalı avtomobil benzini istehsal olunub. Bu, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 2.1% artım deməkdir. Eyni dövrdə ölkədə cəmi 13.8 min ton Aİ-95 markalı benzin istehsal edilib ki, bu da ötən ilin göstəricisindən 45% azdır.

Dünya bazarında Azərbaycan nefti ucuzlaşıb. Sozcu.az xəbər verir ki, “Azeri Light” markalı neftin bir barelinin qiyməti 0,08 dollar və ya 0,12 faiz azalaraq 65,87 dollar olub. Azərbaycanın 2025-ci il üçün dövlət büdcəsində bir barel neftin orta qiyməti 70 ABŞ dollarından hesablanıb.

Dünya bazarlarında oktyabrın 28-ə olan qiymətlərə əsasən, kənd təsərrüfatı məhsullarında müxtəlif səviyyəli dəyişikliklər müşahidə olunub. Sozcu.az xəbər verir ki, bəzi məhsulların qiymətində bahalaşma, digərlərində isə ucuzlaşma qeydə alınıb. Qiymətlərə mövsümi faktorlar, ticarət axınları və regional tələb-təklif balansı təsir göstərib. Dünya bazarlarında kənd təsərrüfatı məhsullarının bir kiloqramı üçün orta satış qiymətini belə olub: Qarğıdalı – 0,17 dollar (0,29 manat); Soya – 0,40 dollar (0,68 manat); Düyü – 0,23 dollar (0,39 manat); Yulaf – 0,31 dollar (0,53 manat); Arpa – 0,28 dollar (0,48 manat); Kanola – 0,52 dollar (0,88 manat); Rapıs – 0,52 dollar (0,88 manat); Kartof – 0,14 dollar (0,24 manat); Günəbaxan yağı – 1,31 dollar (2,23 manat); Palma yağı – 0,82 dollar (1,39 manat); Qəhvə – 8,45 dollar (14,37 manat); Kakao – 10,95 dollar (18,62 manat); Çay – 2,38 dollar (4,05 manat); Şəkər – 0,32 dollar (0,54 manat); Süd – 0,37 dollar (0,63 manat); Pendirlər – 3,83 dollar (6,51 manat); Kərə yağı – 7,37 dollar (12,53 manat); Portağal şirəsi – 5,53 dollar (9,40 manat); Pambıq – 1,43 dollar (2,43 manat); Yun – 1,19 dollar (2,02 manat).yeniavaz)

ABŞ-ın “Rosneft” və “Lukoil”a qarşı genişmiqyaslı sanksiyalarından sonra Çinin dövlət neft şirkətləri Rusiya neftinin dəniz yolu ilə alışını dayandırıb. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə “Röyters” məlumat yayıb. Bildirilib ki, Çinin dövlət neft emalı zavodları gündə 500 min barreldən çox neft alır. Bundan əlavə, Çin şirkətlərinin müvafiq addımı Hindistanın da Rusiya neftinin alışını azaltması ilə eyni vaxta təsadüf edir. İki ən böyük alıcının neftə tələbatının kəskin azalmasının Rusiya büdcəsinə gərginlik yaradacağı gözlənilir.

Azərbaycanda 2026-cı ildə də minimum əmək haqqı və minimum pensiyanın məbləği dəyişməyəcək. Sozcu.az APA-ya istiandən xəbər verir ki, bu, “Azərbaycan Respublikasının 2026-cı il dövlət büdcəsi haqqında” qanun layihəsində öz əksini tapıb. Azərbaycanda gələn il də minimum əmək haqqı 400 manat, minimum pensiya 320 manat olacaq.

Yaxın vaxtlarda Ermənistan ərazisi vasitəsilə Azərbaycanın əsas hissəsindən Naxçıvan və Türkiyəyə Azərbaycan-Ermənistan-Türkiyə boru kəməri və elektrik xətləri çəkiləcək. Sozcu.az Teleqraf-a istinadla xəbər verir ki, bunu Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan bəyan edib. “Bütün bunlar TRIPP marşrut proqramı çərçivəsində müzakirə olunur. Türkiyə və Azərbaycanla da müvafiq müzakirələr aparırıq”, - baş nazir vurğulayıb. Nikol Paşinyan bu proqramların həyata keçirilməsi və reallaşması üçün sülhü əsas şərt hesab edir. “Hazırda Azərbaycanla qurulan sülhün daha institusional olması üzərində işləyirik”, - Ermənistan rəhbəri əlavə edib.

Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski ölkəsinin Azərbaycandan qaz tədarükü ilə bağlı ilkin razılığa gəldiyini açıqlayıb. Sozcu.az xəbər verir ki, o, bu barədə bazar günü jurnalistlərlə söhbəti zamanı məlumat verib. Zelenskinin sözlərinə görə, söhbət təbii qazın mümkün çatışmazlığı halında həyata keçirilə biləcək tədarükdən gedir. Prezident bildirib ki, Kiyev ümumi dəyəri təxminən 2 milyard dollar olan qaz təchizatı üçün danışıqları təmin edib və artıq bəzi maliyyə tranşları tapılıb. “Baş nazir Yuliya Sviridenko Slovakiya ilə müsbət razılaşmalara nail olub. Sviridenko və energetika naziri Svetlana Qrinçuk ABŞ-da da enerji şirkətləri ilə danışıqlar aparıblar. Biz haradan təxminən 2 milyard dollarlıq qaz ala biləcəyimizi bilirik, əgər buna ehtiyac yaranarsa,” – Zelenski deyib. Dövlət başçısı əlavə edib ki, Norveç Ukraynaya 100 milyon dollar məbləğində qrant ayırıb və gələn ilin yanvarında daha bir tranş planlaşdırılır. Oxşar maliyyə yardımlarının digər ölkələr tərəfindən də təqdim ediləcəyi gözlənilir. “ABŞ-dan maye təbii qaz (SPG) ilə bağlı razılaşma var, ehtiyac yaranarsa, qaz Polşa terminalı vasitəsilə gətiriləcək. Əlavə qaz Yunanıstandan da ala bilərik. Bu barədə baş nazir Kiriakos Mitsotakis ilə razılığa gəlmişik. Digər ölkələrlə də anlayış var. Azərbaycanla da bu istiqamətdə razılaşma əldə olunub,” – Zelenski vurğulayıb. Prezidentin sözlərinə görə, Ukrayna hökuməti müxtəlif mənbələr hesabına enerji təhlükəsizliyini təmin etməyə çalışır və Azərbaycanın bu prosesdə mühüm tərəfdaşlardan biri kimi nəzərdə tutulması Kiyevin enerji diversifikasiyası siyasətinə uyğundur.

Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin tabeliyində Dövlət Sosial Müdafiə Fondu tərəfindən oktyabrın 21-də respublika üzrə pensiyaların tam ödənilərək yekunlaşdırılması nəzərdə tutulub. Bu barədə Sozcu.az-a Nazirliyin Mətbuat xidmətindən məlumat verilib. Həmin gün güzəştli şərtlərlə pensiya hüququna malik şəxslərin də pensiyaları ödəniləcək.

Mehdiyev AMEA-da olanda, hətta bağında oturanda parlamentə, ictimai, siyasi, media sahəsinə müdaxilə edə bilərdi, bunun üçün əlində, çox güman, rıçaqları var idi. Amma, ölkədə iqtisadi vəziyyətə müdaxilə imkanlarının olduğunu düşünmürəm. Məmləkətin makro-iqtisadi mənzərəsi isə, yumşaq desəm, ürək açan deyil. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə iqtisadçı Natiq Cəfərli qeyd edib. “Azərbaycanda ÜDM artmır, 0,9% lik artım ciddi məsələ deyil, hətta ressesiya göstəricisidir, adambaşına düşən ÜDM-ə görə Cənubi Qafqazda sonuncu yerə düşmüşük, büdcəmizin gəlir hissəsi gələn il cəmi 67 mln. manat artacaq ki, bu da heç artım deyil. Bunlar azmış kimi, AYNA taksi xidmətini tam inhisara almağa cəhdlərini dayandırmır, taksi sayına mənasız və məzmunsuz limit qoymağı təklif edir, Nazirlər Kabineti bunu qəbul edir - nəticədə 30 min insan işsiz qalacaq, taksi qiymətləri isə kəskin bahalaşacaq. AYNA hava limaninda da taksi xidmətini inhisara alır, buna hətta Ombudsman Aparatı etiraz edir, amma heç nə dəyişmir. İndi təqaüd yaşını da artırmaq istəyirlər, Maliyyə Nazirliyi təklif hazırlayıb, təqaüd məsələsində yaş həddi vacib, amma ikinci dərəcəli məsələdir, həmişə qəsdən bunu qabardırlar ki, təqaüdlərin az olması müzakirədən kənar qalsın - halbuki, ən vacib məsələ budur, ölkədə 900 min təqaüdçü minimum təqaüd civarında ödəniş alır, ayıb olan, düzəldilməli olan məsələ budur. Yəni, iqtisadi komandanın işində qüsurlar var və bu məsələ tezliklə həll olunmalı, həm komanda, həm də aparılan iqtisadi siyasət kökündən dəyişdirilməlidir”, - o bildirib.