İqdisadiyyat

Müavinət və təqaüdlərin artırılması ilə bağlı təkliflərin hazırlanması üçün cənab Prezident tərəfindən Nazirlər Kabinetinə verilən müddət dünən başa çatıb. Bu ilki sosial paket 3 milyondan çox vətəndaşımızı əhatə edəcək və bu məqsədlə əlavə olaraq 1.5 milyard manatdan çox vəsaitin ayrılması nəzərdə tutulub. Bu isə o deməkdir ki, sosial paket maaş və pensiya artımları ilə məhdudlaşmayacaq. Müavinət və təqaüdlərin artırılması ilə bağlı sənədin isə rəsmi təkliflərin təqdimatı başa çatdıqdan sonra imzalanacağı gözlənilir. Mövzu ilə bağlı Yenisabah.az-a danışan iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli bildirib ki, müharibə veteranları və əlilliyi olan şəxslərin müavinətlərində artım gözləniləndir: "Çox böyük ehtimalla bu artım əsas müharibə veteranları və əngəlli insanları əhatə edəcək. Çünki müharibə veteranlarına verilən vəsait kifayət qədər ciddi ictimai müzakirələrə səbəb olmuşdu. Müharibə veteranları və əngəlli insanlarla bağlı müavinətlərdə növündən asılı olaraq, təqribən 10 və 25 faiz arası artımlar ola bilər".

Ötən il Fransanın Azərbaycan iqtisadiyyatına birbaşa xarici investisiyaları 121,91 milyon ABŞ dolları təşkil edib. Sozcu.az Azərbaycan Mərkəzi Bankına istinadla xəbər verir ki, il ərzində investisiyaların həcmi 25,11 dəfə və ya 117,056 milyon ABŞ dolları artıb. Azərbaycanda birbaşa xarici investisiyaların ümumi həcmində Fransadan yatırılan investisiyaların payı 1,7% təşkil edir. Öz növbəsində, Azərbaycan ötən il Fransa iqtisadiyyatına 19,224 milyon ABŞ dolları (-2,43%) sərmayə qoyub, birbaşa xarici investisiyaların ümumi həcmində bu Avropa ölkəsinə həyata keçirilən Azərbaycan investisiyalarının xüsusi çəkisi 1,1% təşkil edib. Xatırladaq ki, 2024-cü ildə Azərbaycan iqtisadiyyatına birbaşa xarici investisiyalar 7,046 milyard ABŞ dolları (illik müqayisədə 5,83% artım) təşkil edib. 2023-cü ildə Fransadan Azərbaycana birbaşa xarici investisiyaların həcmi 4,854 milyon ABŞ dolları, ölkəyə yatırılan investisiyaların ümumi həcmi isə 6,658 milyard ABŞ dolları təşkil edib.

ABŞ Prezidenti Donald Trampın addımları qlobal iqtisadiyyatı COVID-19 pandemiyasından daha çox sabitsizləşdirir. Sozcu.az xəbər verir ki, bu fikirləri Avropa Mərkəzi Bankının (AMB) sədr müavini Luis de Qindos Britaniyanın “The Sunday Times” qəzetinə müsahibəsində bildirib. "Biz qeyri-müəyyənlik səviyyəsinin indi nə qədər yüksək olduğunu nəzərə almalıyıq. Bu, hətta pandemiya dövründəkindən daha yüksəkdir", - o deyib. "Biz görürük ki, ABŞ-nin yeni administrasiyası ümumi problemlərin həlli üçün yurisdiksiyalar arasında əməkdaşlığı nəzərdə tutan çoxqütblülük siyasətini davam etdirməyə o qədər də açıq deyil. Bu, çox mühüm dəyişiklik və böyük qeyri-müəyyənlik mənbəyidir", - Luis de Qindos vurğulayıb. Bununla yanaşı, de Qindos bazarın qısamüddətli volatilliyini uzunmüddətli tendensiyalardan fərqləndirməyin zəruriliyini qeyd edib. Onun sözlərinə görə, hətta yüksək qeyri-müəyyənliyi nəzərə alsaq belə, AMB-nin uzunmüddətli perspektivdə Avropada inflyasiyanın iki faiz səviyyəsinə endirilməsi hədəfi tamamilə həyata keçirilə bilər. "Real əmək haqqı artıb, inflyasiya aşağı düşür, faiz dərəcələri düşür və maliyyələşdirmə şərtləri yaxşılaşır. Lakin fakt odur ki, istehlak artmır", - iqtisadçı qeyd edib. "Səbəb istehlakçıların gəlir səviyyələrindəki qısamüddətli dəyişikliklərə heç də həmişə reaksiya verməməsidir. Onlar həm də orta müddətli ticarət müharibəsi və ya böyük bir geopolitik münaqişə ilə bağlı iqtisadiyyata nə baş verə biləcəyinə diqqət yetirirlər”, - o vurğulayıb.

İlon Maskın sərvəti 2024-cü il dekabrın 17-dən indiyədək 110,8 milyard dollar azalaraq, 353,2 milyarda düşüb. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə “Forbes” jurnalı məlumat yayıb. Bildirilib ki, azalmaya səbəb “Tesla” səhmlərinin ucuzlaşmasıdır. Məlumata görə, ABŞ Prezidenti Donald Trampın Kanada və Meksikaya qarşı yeni tariflər tətbiq etməsi və Çindən gələn mallara rüsumları artırması fonunda “Tesla” səhmləri 15% ucuzlaşıb. Qeyd edək ki, Maskın şirkətinin ABŞ-ın tarifləri səbəbindən böyük itkilərə məruz qalacağı vurğulanır, çünki Çin “Tesla” elektrik avtomobilləri üçün ikinci ən böyük bazardır, istehsalda isə Kanadadan hissələr idxal edilir.

Mayın 13-dən 18-dək Rusiyanın Tatarıstan Respublilkasının paytaxtı Kazan şəhərində “Rusiya – İslam Dünyası: KazanForum” XVI Beynəlxalq İqtisadi Forumu keçiriləcək. Forumun məqsədi Rusiya ilə İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı (İƏT) ölkələri arasında ticarət-iqtisadi, elmi-texniki, təhsil, sosial və mədəni əlaqələri gücləndirməkdir. Qeyd edək ki, Azərbaycanın da daxil olduğu İƏT ölkələri Rusiya ilə qarşılıqlı əlaqələri xeyli gücləndirib. Son bir ildə ümumi dövriyyə 30 % artıb. Forum iştirakçıları üçün də mühüm məsələ Rusiya ilə Azərbaycan arasında qarşılıqlı əlaqə olacaq. Azərbaycan və Rusiyanın bir çox təmas nöqtələri və əməkdaşlığın inkişafı üçün əsasları var. Bu, ilk növbədə, qarşılıqlı ticarətin artmasıdır. 2024-cü ildə ölkələr arasında ticarət dövriyyəsi 10 % artaraq, demək olar ki, 4,8 milyard dollar təşkil edib. Rusiya İtaliya və Türkiyədən sonra Azərbaycanın üçüncü xarici ticarət tərəfdaşı, həmçinin Azərbaycanın qeyri-neft məhsullarının ən böyük alıcısı (34,6 %) olub. Ötən il Rusiya məhsullarının Azərbaycana tədarükü əhəmiyyətli dərəcədə artıb (14,5 % artaraq 3,621 milyard dollar təşkil edib). Bununla yanaşı, Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin Azərbaycan ərazisindən keçən qərb qolunun Rusiya ilə birgə işlənməsi tezliklə yeni perspektivlər aça bilər. Bu, dəhliz üzrə ümumi yük daşımalarının təxminən 70 %-ni təşkil edir. "KazanForum 2025"in proqramına iştirakçı ölkələrin nəqliyyat nazirlərinin görüşü və “Şimal-Cənub” Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizi haqqında Saziş, iştirakçı ölkələrin nəqliyyat və logistika potensialının inkişafı üzrə konfrans, “Beynəlxalq Əmlak Bazarı 2025” ikinci Beynəlxalq Daşınmaz Əmlak Sərgisi, Beynəlxalq Moda Sənayesi Forumu, “Şimal-Cənub” Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizi haqqında Saziş daxildir.

Qazaxıstanda bahalı həyat tərzi nümayiş etdirən blogerlərin vergiyə cəlb olunması ilə bağlı qərar çıxarılıb. Belə ki, sosial şəbəkələr üzərindən ödəniş əsasında reklam işi görən şəxslər artıq vergi ödəməli olacaqlar. Eyni qayda Türkiyədə də tətbiq edilir. Sosial şəbəkə fenomenləri qazanclarına uyğun tənzimlənmə ilə müxtəlif məbləğdə vergi ödənişi həyata keçirirlər. Azərbaycanda da bahalı həyat nümayiş etdirən, geniş izləyici auditoriyası olan, müxtəlif mağaza və markalarla reklam işləri görən blogerlərin sayı az deyil Maraqlıdır, ölkəmizədə də reklama görə vergiyə cəlb olunma tətbiq edilə bilərmi? Sozcu.az xəbər verir ki, məsələ ilə bağlı Globalinfo.az-a danışan iqtisadçı Natiq Cəfərli əslində, bahalı həyat göstərməyin cinayət işi olmadığını deyib. O bildirib ki, bunun çıxış yolu dünyada tətbiq olunan gəlir vergisi bəyannaməsidir: “Şəxsin kimliyindən asılı olmayaraq, onun mütləq gəlir vergisi bəyannaməsi olmalıdır. Dünyada da belədir ki, ildə bir dəfə vəzifəsindən, statusundan asılı olmayaraq, bütün vətəndaşlar gəlir bəyannaməsi təqdim etməlidirlər. Bizdə də buna keçmək daha məqsədəuyğundur”. İqtisadçının sözlərinə görə, Azərbaycanda da əvvəl gəlir deklorasiyasının təqdim edilməsi ilə bağlı qayda qəbul olunub: “Lakin bunun tətbiqi nədənsə gecikdirilir. İnsanlar VÖEN açmalı və bütün gəlirlərini onun vasitəsilə rəsmiləşdirməlidirlər. Bəzi hallarda insanlar pulu xarici platformalardan qazanırlar. Yəni reklam gəlirləri və s. Bunlar da bəyannamədə əks olunmalıdır. Sadəcə, tənzimlənmə mexanizmi tapılmalıdır. Bunun da ən sadə yolu illik gəlir bəyənnaməsidir. Asan və optimal variantdır”.

"Qərb sanksiyalarından sonra Türkiyənin xam neft idxalının 65 faizi məhz Rusiyanın payına düşüb..." Rusiyanın neft strategiyası göz önündə çökür: Türkiyənin ən böyük "Tupras" neft emalı zavodu qiyməti G7-nin müəyyən etdiyi 1 barrelə görə 60 dollar həddini aşan Rusiya neftinin alışını dayandırır. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə "Bloomberg" nəşri məlumat yayıb. Məlumatda deyilir ki, fevralın 27-dən etibarən "Tupras" sanksiya tələblərinə cavab verməyən Rusiya nefti partiyalarını tamamilə rədd edəcək. Bu, Moskvanın ən iri alıcılarından birini itirdiyi və ya nefti ucuz qiymətə satmağa, ya da getdikcə çətinləşən alternativ yollar axtarmağa məcbur olduğu deməkdir. "Bu, Rusiyanın neft ixracına ağır zərbədir", - analitiklər bildirir. "Tupras" Rusiya neftinin əsas alıcılarından biridir. Türkiyə xüsusilə də Qərb sanksiyalarından sonra Rusiya neft sektoru üçün xilasedici dairəyə çevrilib. Ölkənin xam neft idxalının 65 faizi məhz Rusiyanın payına düşüb. 2024-cü ilin ilk 11 ayı ərzində Türkiyə 29,1 milyon ton Rusiya neft məhsulları idxal edib. Təkcə "Tupras" 2024-cü ildə gündəlik 290 min barel Rusiya nefti alıb ki, bu da Rusiyanın dəniz yolu ilə ümumi ixracının 5,5 faizini təşkil edib.  İndi bu axın dayandırılır. "Bloomberg"-in məlumatına görə, Rusiya tədarükçüləri nefti böyük endirimlərlə təklif etməyə məcburdur, lakin hətta bu da satışları təmin etmir. Yanvarın 10-da tətbiq edilən ABŞ sanksiyaları artıq Rusiya neft ticarətinə ciddi zərbə vurub: Hindistan sanksiyalara məruz qalan Rusiya şirkətlərindən neft alışını azaltmağa başlayıb. Çin isə maliyyə əməliyyatları ilə bağlı risklərin artması səbəbindən əlavə endirimlər tələb edir. Rusiya məhdudiyyətlərdən yayınmaq üçün yeni sxemlər axtarır, lakin bu, yalnız xərcləri artırır. "Moskva üç il sanksiyalara tab gətirib, lakin Baydenin Yeni il ərəfəsindəki zərbəsi həlledici ola bilər. Rusiya hələ ki, itkiləri necə kompensasiya edəcəyini bilmir", - Qərb ekspertləri bildirir. "Tupras"-a tədarükün dayandırılması və Asiya bazarlarına təzyiq Rusiyaya milyardlarla dollar itki verə bilər. Yanvar sanksiyalarından sonra "Urals" markalı Rusiya nefti 60 dollardan ucuz satılır. İxrac gəlirləri düşür, Rusiya alıcılarını itirir və yeni bazarlar böyük endirimlər tələb edir. Moskva hətta sanksiyaları dəstəkləməyən ölkələr belə əməkdaşlığa yenidən başlamasına rəğmən, əsas tərəfdaşlarını itirmək riski ilə üz-üzədir. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin (IEA) məlumatına görə, yanvar ayında Rusiya neftinin ixracı gündə 60 min barel, neft məhsullarından gəlirlər isə 400 milyon dollar azalıb. Rusiya yeni yollar axtarmağa çalışacaq, lakin bu, getdikcə çətinləşir. Kölgə donanmasına nəzarət güclənir, sanksiya mexanizmləri isə daha sərt işləyir.

Azərbaycanda fevralın 10-na unun topdansatış qiyməti açıqlanıb. Sozcu.az İqtisadiyyat.az-a istinadən xəbər verir ki, ötən həftə ilə müqayisədə topdansatış bazarda un bahalaşıb. Belə ki, un istehsalçıları qiymətləri 5 qəpikdən 50 qəpiyə qədər artırıblar. Açıqlanan rəsmi məlumata görə, hazırda ölkədə 50 kq-lıq unun topdansatış qiyməti 26,50 - 28,2 manat aralığında dəyişir. Ən ucuz un növü bazara “Dəvəçi-Taxıl” MMC, ən bahalısı isə “Azeri-Arapoğlu U.S.və T.LTD” BM tərəfindən təqdim olunur. İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidmətinin məlumatına əsasən, un istehsalçılarının hazırda topdansatış qiymətlərini təqdim edirik:

Son günlər dünya bazarlarında qızılın qiymətində davamlı artım müşahidə edilir. Bu bahalaşma təkcə beynəlxalq maliyyə bazarlarını deyil, həm də yerli bazarlardakı qiymətləri dəyişməyə məcbur edəcək. Azərbaycanda da qızılın dəyərinin yüksəlməsi həm xammal, həm də hazır zərgərlik məhsullarının qiymətinə təsirsiz ötüşməyəcək. Bəs zinət əşyaları almaq istəyənləri hansı yeniliklər gözləyir? Qiymətlər necə dəyişəcək? İqtisadçı Xalid Kərimli dünya bazarındakı son proqnozları Yenisabah.az-a açıqlamasında belə dəyərləndirib: “Təbii ki, dünya bazarlarında qızılın qiymətinin yüksəlməsi Azərbaycana da təsirsiz ötüşməyəcək. Bu bahalaşma həm təmiz qızıl, həm də zərgərlik məmulatlarının qiymətində artımla nəticələnəcək. Qızılın dəyərinin qalxması təkcə yerli bazarlara deyil, bütün qlobal iqtisadi proseslərə təsir etdiyindən, bu tendensiya Azərbaycanın qızıl bazarında da özünü göstərəcək”. Maliyyə analitiki qeyd edib ki, sözügedən bahalaşma tədricən baş verəcək: “Əvvəlki qiymətlərlə qızıl ehtiyatı toplamış zərgərlər müəyyən müddət ərzində bu malları nisbətən ucuz qiymətə təklif edə bilsələr də, yeni gətirilən məhsullara artıq dünya bazarlarındakı qiymət artımı təsir edəcək. Bu isə o deməkdir ki, qızıl zərgərlik məhsullarının, o cümlədən, zinət əşyalarının dəyəri əhəmiyyətli dərəcədə yüksələcək”. Ekspert onu da vurğulayıb ki, bütün ölkələrdən idxal olunan qızıl mallarında bahalaşma gözləniləndir: “Qızılın qiymətindəki dəyişikliklər ölkənin idxal etdiyi məhsullardan asılı olmadan bazara təsir göstərir. Çünki əsas amil xammal – qızılın dəyəridir. Qızılın qlobal bazarlarda qiymətinin artması onunla bağlı olan bütün sektorlarda qiymət artımına gətirib çıxarır. Nəticədə, həm yerli istehsal olunan, həm də xaricdən idxal edilən zərgərlik məmulatlarının qiymətində ümumi bahalaşma müşahidə olunacaq”.

Minimum əməkhaqqının artırılması 700 min nəfəri əhatə edir. Bunun 400 min nəfəri dövlət, 300 min nəfəri isə özəl sektorun payına düşür. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu DSMF-nin İdarə Heyətinin sədri Himalay Məmişov brifinqdə deyib. Qeyd edək ki, Prezident İlham Əliyevin 23 dekabr 2024-cü il tarixli Sərəncamına uyğun olaraq, reallaşdırılan yeni sosial islahat paketi çərçivəsində 2025-ci ilin əvvəlindən minimum əməkhaqqı 345 manatdan 16 faiz artımla 400 manata çatdırılıb, özəl sektor da daxil olmaqla bir sıra sahələrdə əməkhaqları artırılıb.

Son vaxtlar onlayn fəaliyyətlər zamanı dələduzluq halları xeyli artıb. Ən çox yayılan fırıldaqçılıq növlərindən biri də nisbətən məlumatsız vətəndaşların adına onlayn kreditlərin götürülməsi ilə bağlıdır.  Bir sıra dələduzlar müxtəlif zənglər vasitəsi ilə vətəndaşların telefon sistemlərini sındıraraq, şəxsi məlumatları ələ keçirir və bu variantla həmin vətəndaşın adına kredit götürürlər. Bəs görəsən, vətəndaşlar belə tələlərə düşməmək üçün nələrə diqqət etməlidir?  Mövzu ilə bağlı Yenisabah.az-a danışan İnformasiya təhlükəsizliyi üzrə mütəxəssis Asif Rzayev bildirib ki, vətəndaşlar onlayn dələduzluq hallarına qarşı ayıq-sayıq olmalıdır: “İlk növbədə vətəndaşlar belə hallara qarşı ayıq-sayıq olmalıdır. İnformasiya təhlükəsizliyi ilə bağlı konkret qaydalara riayət etmək lazımdır.  Məsələn, bilmədiyimiz hansısa bir naməlum yerdən hər hansı bir proqram təminatı telefonlara yüklənməməlidir. Çünki dələduzlar bu vasitə ilə bizim fərdi məlumatlarımızı ələ keçirə bilər.  Digər tərəfdən, internet resurslarına filan daxil olanda diqqətli olmaq lazımdır. Belə olan halda isə mobil telefonlara və kompüterlərə virus düşə bilər. Bu isə bütün şəxsi məlumatlarımızı toplayar və 3-cü şəxslərə ötürər.  Ən əsası isə tanımadıqları insanlara kart məlumatlarının verilməməsidir. Bura həm FİN kod, həm də 16 rəqəmli nömrə aiddir. Ümumiyyətlə, bir çox vətəndaşlar belə hallarla bağlı məlumatsızdır. Bu istiqamətdə informasiya təhlükəsizliyi ilə bağlı maarifləndirmə tədbirləri keçirilməli və vətəndaşların özləri də bu barədə məlumat toplamalıdırlar”. Asif Rzayev bildirib ki, bu kimi hallar onlayn kredit sifarişi, alış-veriş və ödənişlərin sayını azalda bilməz: “Texnologiya inkişaf etdikcə, məlumatlar da çoxalır və vətəndaşlar da onlayn seçimlərindən daha çox istifadə edir. Yəni istər onlayn kredit sifarişləri, istərsə də kredit ödənişlər bundan sonra da davam edəcək.  Mən düşünürəm ki, platformaların özləri təhlükəsizlik nöqteyi-nəzərindən tədbirlərini qurmalıdırlar. Həmçinin vətəndaşların üzərində öhdəlik düşür ki, bilmədikləri və təhlükəsizliyinə əmin olmadıqları yerlərdən ödənişləri həyata keçirməsinlər”.

Ölkədə dana və quzu ətinin qiyməti kəskin ucuzlaşıb. Son üç gündə ət və ət məhsullarının qiymətində nəzərəçarpacaq dəyişiklik müşahidə edilir.  Sozcu.az xəbər verir ki, hazırda Bakıətrafı qəsəbələrdə dana ətinin bir kiloqramı 12 manata təklif olunur. Quzu ətinin qiymətində də ucuzlaşma var. Əgər ötən həftə quzu ətinin bir kiloqramı 21-22 manata satılırdısa, indi bu məbləğ 17-18 manat təşkil edir. Rayonlarda isə dana ətinin bir kiloqramı 11, quzu əti isə 15 manatdır. Alıcılar ucuzlaşmanı bazarda qırmızı ətə tələbatın azalması ilə əlaqələndirirlər. Onlar Novruz bayramı ərəfəsində ətin qiymətinin yenidən artacağını istisna etmirlər.