İqdisadiyyat

Bitkoinin məzənnəsi rekordunu yeniləyərək tarixdə ilk dəfə 100 min dollar həddini keçib. Sozcu.az xəbər verir ki, günün əvvəlində bitkoinin dəyəri yüksək sıçrayışla 103 min 387 dollara çatıb. Hazırda “Binans” platformasında kriptovalyutanın qiyməti 101 min dollar ətrafında sabitləşib. Analitiklərin fikrincə, bu, kriptovalyuta bazarının inkişafında yeni mərhələ açır.

İşsizlikdən Sığorta Fondunun 2025-cü il üçün büdcə layihəsi Milli Məclisdə birinci oxunuşda qəbul olunub. Sənədə əsasən, fondun gəlir və xərcləri bərabər olmaqla 260 milyon 700 min manat proqnozlaşdırılır. Fondun vəsaitlərinin əhəmiyyətli hissəsi aktiv sosial proqramların maliyyələşdirilməsinə yönəldilsə də, 17 milyon manat işsizliyə görə sığorta ödənişləri üçün istifadə olunacaq. Bəs bu vəsaiti kimlər ala biləcək? Sozcu.az-ın məlumatına görə, iqtisadçı deputat Vüqar Bayramov məsələyə aydınlıq gətirib. “Bu vəsait əmək müqaviləsi ilə çalışan və qanunla müəyyənləşdirilmiş hallarda iş yerlərini itirən vətəndaşlarımız üçün nəzərdə tutulub. Belə ki, ödəniş dövlət orqanının və ya hüquqi şəxsin ləğv edilməsi, işçilərin sayı və ya ştatların ixtisar edilməsi, müəssisənin mülkiyyətçisi dəyişməsi, əvvəllər müvafiq işdə çalışan işçinin işinə bərpa edilməsi barədə məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş qətnaməsi olması, əvvəllər həmin müəssisədə çalışan işçinin müddətli həqiqi hərbi xidmətdən ehtiyata buraxıldıqdan sonra öz iş yerinə qayıtmaq hüququndan istifadə etməsi, habelə əmək müqaviləsinin müddəti qurtarması nəticəsində əmək münasibətlərinə xitam verildiyi hallarda vətəndaşa ödənilir. Bu zaman həmin şəxslərin Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin Mərkəzləşdirilmiş elektron informasiya sisteminin "Əmək və Məşğulluq" altsistemində işsiz kimi qeydiyyatdan keçməsi vacibdir. Bundan sonra şəxs sığorta ödənişi almaq üçün ərizə və ərizəyə tikilməli olan sənədləri təqdim edir və sığorta ödənişi təyin edilir. Müraciət edən şəxs əmək müqaviləsinin müddətinin qutarmasına görə işdən azad olunursa, işsizliyin başlamasından əvvəlki ardıcıl gələn 36 təqvim ayı ərzində müddətli əmək müqaviləsi üzrə 24 aydan, hüquqi şəxs ləğv edildikdə və işçilərin sayı və ya ştatları ixtisar edildikdə, müəssisənin mülkiyyətçisinin dəyişməsi və digər hallar ilə əlaqədar hallarda işdən azad olunarsa, işsizliyin başlamasından əvvəlki 24 təqvim ayı ərzində 12 təqvim ayından çox sığorta stajına malik olması əsas tələblərdəndir. Ödəniş sığorta stajından asılı olmayaraq, itirilmiş orta aylıq əməkhaqqının 50 faizi məbləğində hesablanır. Həmin məbləğ əvvəlki ildə ölkə üzrə orta aylıq əməkhaqqı məbləğindən çox və minimum sığorta ödənişi məbləğindən az ola bilməz. Deməli, qeyd olunan hallarda iş yerlərini itirən vətəndaşlarımız ərizə ilə müraciət edərək işsizlər üçün nəzərdə tutulan vəsaiti ala bilərlər”, - V.Bayramov deyib.

"İşsizlikdən sığorta ödənişi hər bir kəsə şamil edilmir. Müəyyən qaydalar var. "İşsizlikdən sığorta haqqında Qanun"un müvafiq maddəsində nəzərdə tutulan hallarda əmək müqaviləsinə xitam verilmiş şəxslərə ödənişlərə şamil olunur". İşsizlikdən sığorta ödənişi şöbəsinin müdiri Eldar Əliyev bildirib. Onun sözlərinə görə, işsizikdən sığorta ödənişi ümumiyyətlə şəxslərin itirdikləri əmək haqlarının kompensasiya edilməsinə yönəldilmiş olan bir tədbir formasıdır və şəxsin öz iradəsindən asılı olmadan işsiz qaldıqları təqdirdə onlara ödənilir.: "Yəni işsizlik müavinəti adı altında bir sosial təminat forması yoxdur. İşsiz müraciət edən şəxsin sığorta stajından və xitam olunduğu maddədən asılı olaraq şəxslərə ya itirdikləri orta aylıq əmək haqqının 50 faizi məbləğində və ya minimum sığorta ödənişi məbləğində təyinat aparılır. Bildiyiniz kimi, minimum sığorta ödənişi ölkə üzrə qəbul edilmiş minimum aylıq əmək haqqı məbləğinə bərabər tutulur. Bu, sığorta ödənişinin minimum həddidir. Maksimum həddi isə ötən ildə ölkə üzrə orta aylıq əmək haqqının məbləğinə bərabər tutulur. Bu da hal hazırda 933 manat 80 qəpik təşkil edir".

“Pantera Capital”ın qurucusu Dan Morhed, Donald Trampın "Blokçeyn"ə dost yanaşma siyasətləri ilə bitkoinin (BTC) yüksəliş trendini davam etdirəcəyini proqnozlaşdırır. Sozcu.az xəbər verir ki, Morhed bitkoinin 2028-ci ilə qədər 740.000 dollara çatacağını və bazar dəyərinin 15 trilyon dollara yüksələcəyini bildirir. Kriptovalyuta sektorunun aparıcı investisiya şirkətlərindən biri olan “Pantera Kapital” bitkoin üçün diqqətəlayiq bir proyeksiya yayımlayıb. Şirkət, 2013-cü ildə bitkoin yalnız 65 dollar olduğu dövrdə başladığı investisiya fondu ilə rekord qazanc əldə edib. Dan Morhedin sözlərinə görə, bitkoin illik 88%-lik artım tempi ilə irəliləyərək, 2028-ci ildə 740.000 dollara çata bilər. İnvestisiya dünyasındakı müsbət ab-hava, bitkoinin son dövrlərdə bütün zamanların ən yüksək səviyyələrinə çatmasına imkan yaradıb. Tramp administrasiyasının "Blokçeyn" texnologiyasına qarşı müsbət yanaşması, sektorda tənzimləmə aydınlığının artacağına dair gözləntiləri gücləndirir. Morhed bitkoini "qızıldan sonra ilk qlobal valyuta" və "ilk sərhədsiz ödəniş sistemi" kimi xarakterizə edir. Hazırda təxminən 2 trilyon dollarlıq bazar dəyəri ilə bitkoin, Meta şirkətini geridə qoyaraq dünyanın ən böyük altıncı aktivinə çevrilib.

Gələn ildən ölkədə minimum əməkhaqqı artırılacaq. Dövlət başçısı da VII çağırış Milli Məclisin ilk iclasındakı çıxışında bununla bağlı göstəriş verildiyini bildirmişdi. Bəs artım nə qədər olacaq? İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli Referans.az-a açıqlamasında bu sualları cavablandırıb. “Hazırda Azərbaycanda minimum əməkhaqqı 345 manatdır. Bu məbləğin 400 manat olması gözlənilir. Minimum əməkhaqqının artması avtomatik olaraq büdcə təşkilatlarında çalışanlara təsir göstərir. Eyni zamanda biznes sahəsində çalışanlar da minimum əməkhaqqından aşağı maaş ala bilməzlər. Amma özəl sektorda çalışanlar üçün digər maaşların indeksləşdirilməsinə aidiyyatı yoxdur. Buna özəl sektor özü qərar verir. Sadəcə minimum əməkhaqqı özəl müəssisələrdə verilə biləcək ən aşağı maaş həddini müəyyən edir”. Ekspert bildirib ki, büdcədən maaş alan şəxslərdə isə müəyyən indeksasiyalar gözlənilir. Ümumi olaraq maaşlarda 8-10 faiz artım gözlənilir.

Bitkoin kriptovalyutasının qiyməti 99 min dollardan yuxarı qalxaraq öz tarixi rekordunu yeniləyib. Sozcu.az xəbər verir ki, Bakı vaxtı ilə 07:17-də “Binance” platformasında bitkoinin dəyəri 99,136 min dollara, 07:33-də isə 98,598 min dollara çatıb. Kriptovalyutanın bahalaşmasına səbəb kimi ABŞ-ın yeni seçilən Prezidenti Donald Trampın vədləri, geosiyasi böhranlar zamanı bitkoin və steyblkoinlərin potensial müdafiə aktivi kimi qəbul edilməsi göstərilir.

Gələn il Azərbaycanda minimum maaş 400 manat olacaq. Sozcu.az xəbər verir ki, bu, “Hesablama Palatasının Azərbaycan Respublikasının 2025-ci il dövlət büdcəsi haqqında” qanun layihəsinə rəyində əksini tapıb. Bu, 2024-cü illə müqayisədə 55 manat, yaxud 15,9 faiz çoxdur. 2024-cü ildə minimum əmək haqqı 345 manat olub.

Bank sistemində izafi likvidliyin effektiv idarə edilməsi və likvidliyin konsentrasiyasının azaldılması məqsədilə Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı tərəfindən məcburi ehtiyat normaları alətindən istifadə olunur. Banklara tətbiq edilən məcburi ehtiyatlar üzrə tələblər “Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı haqqında” Qanunla (Qanun) yanaşı, Mərkəzi Bankın “Məcburi ehtiyatların norması, hesablanması və saxlanması” Qaydası (Qayda) ilə tənzimlənir.  “Yeni Sabah”ın məlumatına görə Mərkəzi Bankın bu haqda açıqlamasında bildirilir ki, bundan irəli gələrək, banklar tələb olunan məcburi ehtiyatların Qaydaya müvafiq surətdə Mərkəzi Bankda olan müxbir hesablarında saxlanmasını təmin etməlidirlər. 15.10.2024 - 14.11.2024-cü il tarixlərini əhatə edən saxlama dövründə “Azərbaycan Beynəlxalq Bankı” ASC manatla məcburi ehtiyatları tələb olunan normadan az saxlamaqla Qaydanın tələblərinə riayət etməyib. Bundan irəli gələrək, Qanunun 32-ci maddəsinə müvafiq olaraq Mərkəzi Bank tərəfindən “Azərbaycan Beynəlxalq Bankı” ASC-yə qarşı 272 343.69 manat (iki yüz yetmiş iki min üç yüz qırx üç manat altmış doqquz qəpik) məbləğində maliyyə sanksiyası tətbiq olunub.

İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Əmlak Məsələləri Dövlət Xidməti (ƏMDX) dekabrın 19-da növbəti dəfə torpaq hərracları keçirəcək. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə qurum məlumat yayıb. Məlumata görə, hərraclar ƏMDX-nın Gəncə, Ucar, Bərdə, Xaçmaz, Cəlilabad və Şəkidə yerləşən ərazi şöbələrində olacaq. Hərraclara müxtəlif bələdiyyə orqanlarına məxsus 21 torpaq sahəsi çıxarılacaq. Hərraclar barədə ətraflı məlumatı buradan əldə etmək mümkündür.

Əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Sahil Babayev pensiya ödənişlərinin gecikdirilməsi ilə bağlı iddialara cavab verib. Sozcu.az xəbər verir ki, nazir jurnalistlərə açıqlamasında bildirib ki, bununla bağlı dəfələrlə açıqlama verilib. “Biz bütün pensiyaları avansla ödəyirik. Həmin ayın pensiyası ayın sonunda ödənilməlidir. Sadəcə Azərbaycan Hökumətinin növbəti humanist addımı ondan ibarətdir ki, biz pensiyaları ayın sonunu gözləmədən ödəyirik. Ümumiyyətlə, pensiyalar sosial sığorta haqlarının hesabına ödənilən vəsaitdir. Sosial sığorta haqlarının toplanmasına uyğun olaraq, ayın bəlli dövrlərində pensiya fondu tərəfindən elan verilir və müvafiq ərazilər üzrə ödənişlər həyata keçirilir. Bir daha deyirəm ki, ödənişlər ayın sonunda ödənilməli olduğu halda ayın 10-15-i arasında bir qisim ərazilərimiz, 15-20-si arasında bir qisim ərazilərimizdə həyata keçirilir. Vaxtında ödəsək, bu o deməkdir ki, ayın sonunda ödəməliyik, bu da əhalimizin ziyanına olacaq”.

Türkiyədə qızıl bahalaşıb. Bazarlar da FED-in bu addımını dəyərləndirməyə başlayıb. Keçən həftə rekordlar ardınca rekord qıran qızıl sərt düzəlişlə üzləşib. FED-in faiz endirimi qərarından sonra isə cüzi toparlanmağa başlayıb. Mütəxəssislər ilin sonuna qədər qızılın 3 min dollar olacağını proqnozlaşdırırlar və qısamüddətli enişdən sonra artım gözləntisi üstünlük təşkil edir. Qlobal ekspertlər xüsusilə qlobal risk iştahasının artacağı təqdirdə qızılın yeni zirvələrə doğru hərəkət edə biləcəyini proqnozlaşdırırlar. Bəs Azərbaycanda hansı vəziyyət hökm sürür? Ölkənin qızıl bazarında qiymətlərdə hər hansı dəyişiklik gözlənilirmi? İqtisadçı Xalid Kərimli “Yeni Sabah”a açıqlamasında qızıl qiymətləri ilə suallara belə cavab verib: “Təkcə Türkiyədə deyil, bütün dünya üzrə qızıl qiymətlərində artım müşahidə olunur. Qızıl əmtəəsindən istifadə edilən bütün məhsulların qiymətlərinin qalxması gözlənilir. Dünya bazarında əmtəə birjalarında qızılın qiyməti qalxdıqca qızıl və zərgərlik məmulatları istehsal edən ölkələrdə bu məhsulların qiymətini artıracaqlar”. Xalid Kərimli ölkəmizə idxal olunan qızılın da qiymətində gözlənilən dəyişikliyi şərh edib: “Azərbaycanda da idxal olunan qızıl məhsullarının qiyməti artacaq. Özümüzün də istehsal etdiyimiz zərgərlik məhsulları var ki, onların da qiymətlərində müəyyən dərəcədə artım gözlənilir”. Qeyd edək ki, qızıl iqtisadi qeyri-müəyyənliklər və digər amillərlə əlaqədar olaraq bahalaşmağa davam edir. Bu vəziyyət, qızılın həm fiziki investisiya, həm də valyuta bazarlarında qiymətinin yüksəlməsi ilə nəticələnir. Lakin qızılın qiyməti bazar şəraitinə, iqtisadi vəziyyətə və digər faktorlara görə dalğalanmalar göstərə bilər, buna görə də qızıl alışı ilə bağlı qərar verərkən diqqətli olmaq vacibdir.

Rusiyalı alimlər Rusiyada istixana qazlarının balansını yenidən hesablayıblar.  Rusiyanın iqlim monitorinqi sistemi və antropogen emissiyaların və istixana qazlarının udulmasının hesablanması üçün suveren metodologiya Rusiyaya Rusiya Federasiyasının ərazisində milli antropogen emissiyaların "təftişini" keçirməyə imkan verdi. Yeni məlumatlar 1990-2022-ci illər üçün Rusiya ekosistemlərinin udma qabiliyyətinin 1,23 milyard ton CO2-ekv olduğunu göstərir [1] . Bu, Rusiyanın iqlim monitorinqi sisteminin “Antropogen emissiyalar: inventar” elmi konsorsiumunun əldə etdiyi məlumatlardır. Bundan əlavə, alimlər enerji, sənaye, kənd təsərrüfatı və tullantıların emalı sektorlarında 80 milyon tondan çox emissiya ilə antropogen emissiya göstəricilərini dəqiqləşdiriblər. BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasına (UNFCCC) təqdim edilmiş son inventar nömrələrini müqayisə etsək, orta hesabla, inventar məlumatları 2010-2021-ci illər ərzində ildə 680 milyon ton CO2-ekv azalması istiqamətində dəyişmişdir. Bu nəticələr udma, məsafədən zondlama texnologiyaları, süni intellektin uçotuna yeni yanaşmaların, habelə Rusiyanın iqlim monitorinqi sisteminin təkmilləşdirilmiş məlumatlarının və monitorinq nəticələrinin sinerjisidir. Peyk məlumatları əsasında ağac ehtiyatları ilə bağlı yeni məlumatlar əldə edilmiş , illik yanğınlar nəticəsində meşələrin tələf olduğu ərazilər dəqiqləşdirilmiş, mühafizə tədbirlərinə başlanılan çəmənliklər və əlçatmaz meşələr nəzərə alınmışdır. Bu, əvvəlki inventarla müqayisədə yüz milyonlarla ton CO2-ekv udma dəyərlərini aydınlaşdırmağa imkan verdi. Bütün modellər, düsturlar və hesablamalar ölkəmizin geniş ərazilərindən toplanmış obyektiv məlumatlarla dəstəklənir . Rusiya İqlim Monitorinq Sisteminin 2030-cu ilə qədər daha da inkişafı quruda, dənizlərdə və okeanlarda müxtəlif ekosistemlər haqqında böyük həcmdə məlumatların dəqiqləşdirilməsinə səbəb ola bilər. Rusiya ekosistemlərinin daha çox istixana qazlarını udması faktı sadəcə sözlər və ya rəqəmlər deyil, qlobal istixana qazları dövriyyəsini yenidən qiymətləndirməyə kömək edəcək yeni elmi biliklərdir. 800-dən çox rusiyalı alim ekosistemlərin istixana qazlarının aradan qaldırılması imkanlarının aydınlaşdırılmasında və hesablamalar üçün istifadə edilən yeni müstəqil emissiya əmsallarının işlənib hazırlanmasında iştirak etmişdir. Dövlət qurumlarının, elm, biznes və ictimai təşkilatların nümayəndələrinin daxil olduğu Rusiya nümayəndə heyəti Bakıda keçiriləcək BMT-nin İqlim Dəyişikliyi Konfransında (COP29) iştirak edəcək. Rusiya elminin nümayəndələri beynəlxalq ekspertləri açıq dialoq üçün COP29-da Rusiya pavilyonuna dəvət edirlər. Pavilyonda Rusiya İqlim Monitorinq Sisteminin iki illik işinin nəticələri və onların antropogen emissiyaların milli inventarında əks olunması nümayiş etdiriləcək. Noyabrın 12-də Elm Günündə Akademik Yu.A adına Qlobal İqlim və Ekologiya İnstitutunun direktoru. İsrail, Anna Romanovskaya yeni milli metodologiya və onun tətbiqinin nəticələrini təqdim edəcək. Monreal Protokolu ilə nəzarət olunmayan mənbələr üzrə antropogen emissiyaların inventarlaşdırılması və istixana qazlarının udulması BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasına (UNFCCC) ölkələr tərəfindən təqdim edilən hesabat sənədidir. O, iqlim dəyişikliyi ilə bağlı qərarların qəbul edilməsi prosesini asanlaşdırmaq üçün istifadə olunan istixana qazları emissiyaları və atılmaları haqqında məlumatları ehtiva edir. İnventar mənfi iki il müddətinə hazırlanır (2024-cü ildə 2022-ci il üçün məlumatları təqdim edirik). [1] CO2-ekv (karbon dioksid ekvivalenti, CO2-eq) istixana qazı emissiyalarını qiymətləndirmək üçün istifadə edilən vahiddir (karbon izi hesablamaları daxil olmaqla). Rusiyalı alimlər ölkədəki istixana qazlarının balansını yenidən hesablayıblar Rusiya İqlim Monitorinq Sisteminin alimləri və antropogen emissiyaların və istixana qazlarının udulmasının hesablanmasının suveren metodologiyası Rusiyaya ölkədə antropogen emissiyaların "auditini" keçirməyə imkan verdi. Yeni məlumatlara görə, 1990-2022-ci illər üçün Rusiya ekosistemlərinin udma qabiliyyəti hazırda 1,23 milyard ton CO2-ekv təşkil edir. – bunu Rusiyanın iqlim monitorinqi sisteminin “Antropogen emissiyalar: inventar” elmi konsorsiumunun məlumatları sübut edir. Bundan əlavə, alimlər energetika, sənaye sektorları, kənd təsərrüfatı və tullantıların emalı sahəsində 80 milyon tondan çox emissiya ilə antropogen emissiya göstəricilərini dəqiqləşdiriblər. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasına (UNFCCC) təqdim edilmiş ən son inventarın rəqəmlərini müqayisə etsək, orta hesabla inventar məlumatları 2010-2021-ci illər ərzində ildə 680 milyon ton CO2-ekv azalması istiqamətində dəyişmişdir. . Alınan nəticələr udma, məsafədən zondlama texnologiyaları, süni intellekt və yenilənmiş məlumatların uçotu üçün yeni yanaşmaların sinerjisidir və Rusiya İqlim Monitorinq Sisteminin monitorinqi nəticələridir. Peyk məlumatlarına əsasən ağac ehtiyatları haqqında yeni məlumatlar əldə edilmiş, illik yanğınlar nəticəsində meşələrin tələf olduğu ərazilər dəqiqləşdirilmiş, açıq sahələr və çətin gedilən meşələr nəzərə alınmış, burada mühafizə və mühafizə tədbirlərinə başlanılmışdır. Bu, əvvəlki inventarla müqayisədə yüz milyonlarla ton CO2-ekv udma dəyərlərini dəqiqləşdirməyə imkan verdi . Bütün modellər, düsturlar və hesablamalar obyektiv məlumatlarla dəstəklənir - onlar ölkəmizin geniş ərazilərində toplanmış məlumatları ehtiva edir. Rusiyanın iqlim monitorinqi sisteminin 2030-cu ilə qədər gələcək inkişaf perspektivlərini nəzərə alaraq, bunun quruda, dənizlərdə və okeanlarda müxtəlif ekosistemlər haqqında çoxlu məlumatları dəqiqləşdirməyə imkan verəcəyini iddia etmək olar. Rusiya ekosistemlərinin daha çox istixana qazını udması faktı təkcə rəqəm deyil, həm də qlobal istixana qazlarının dövriyyəsini yenidən qiymətləndirməyə kömək edəcək yeni elmi biliklərdir. 800-dən çox rusiyalı alim təbii sistemlərin istixana qazlarını udmaq imkanlarının aydınlaşdırılmasında və hesablamalar üçün istifadə olunan yeni suveren emissiya amillərinin işlənib hazırlanmasında iştirak etmişdir.  Rusiya nümayəndə heyəti, elm, biznes və ictimai təşkilatların nümayəndələri Bakıda keçiriləcək BMT-nin İqlim Dəyişikliyi Konfransında (COP29) fəal iştirak edəcəklər. Rusiya elmi beynəlxalq ekspertləri açıq dialoq üçün COP29-da Rusiya pavilyonuna dəvət edir, burada Rusiyanın iqlim monitorinqi sisteminin iki illik işinin nəticələri və onların antropogen emissiyaların milli inventarında əks olunması da təqdim olunacaq. 12 noyabr Elm Günü Anna Romanovskaya - Akademik Yu.A adına Qlobal İqlim və Ekologiya İnstitutunun direktoru. İsrail, yeni rus texnikasını və onun tətbiqinin nəticələrini təqdim edir . Monreal Protokolu ilə idarə olunmayan mənbələr tərəfindən antropogen emissiyaların və istixana qazlarının udma qurğuları tərəfindən atılmalarının inventarlaşdırılması ölkə tərəfindən UNFCCC-yə təqdim edilən hesabat sənədidir. O, istixana qazlarının balansına dair məlumatları ehtiva edir, bunun əsasında ölkə səviyyəsində qlobal istiləşmənin qarşısını almaq üçün əlavə qərarlar qəbul edilir . Kadastr mənfi iki il müddətinə hazırlanır: 2024-cü ildə 1990-2022-ci illər üçün məlumatlar verilir.