Yazarlar

O barmaqları ilə qarşısındakı masanı tıkkıldadıb dedi: - Ritmi hiss etməyə çalış və bədəninin plastikasını bizə göstər. Gözlərini həris-həris qıza zilləyib, dişlərini çöldə qoydu. Az qala ağzının suyu axırdı.  - Yanını burcut, qızım. Ritmi tutmağa çalış! Burnundan başqa heç yerində eyibi olmayan qız, imtahan məmurunun barmaqlarının ritminə uyub, yaxşıca burcutdu.  - Əla! Qəşəng! Xoşuma gəldi. Ritmi yaxşı hiss edirsən. Geyiminə fikir ver. Gözəl ağ baldırların var, topuğunun ağlığından hiss edirəm. Baldırını bir az çöldə qoysaydın, günah olmazdı.  - Müəllim, mən kənddən gəlmişəm. Biz tərəflərdə qısa geyinən qızları qınayırlar. - Hm.m.m.m... Eh! Hansı müəllifin monoloqunu hazırlamısan? Buyur, de, aktyor sənəti üzrə imtahan məmuru səni dinləsin.  - Buyur, qızım. De, monoloqunu, - Mən ölkəmizin xalq artistiyəm. Məni tanıyırsan? “Otello”nu oynamışam! “Qırx quldurbasan” tamaşasında, quldurbaşını oynamışam! Sənə öz yaradıcılığım haqdqa danışsam, bu səhnənin pərdələri illərlə bağlanmaz. Yəqin ki, xəbərdarsan - Üzeyir bəy “Leyli və Məcnun” tamaşasını ilk dəfə səhnələşdirəndə, teatrın sahibi teatrın pərdələrini qıfıllamışdı. Sual edə bilərsən – nə üçün? Çünki teatr sahibi pərdələrin açılması üçün pul istəyirdi. Qızım, bu dünya belədir, bəzən pərdələr pulsuz açılmır...Sən monoloqunu de! - Üstündə gəzdiyim torpağı öpdüyünü niyə mənə dedin? Məni öldürmək lazımdır. (Masaya söykənir.) Çox yoruldum! Kaş dincəlsəydim, bir az dincəlsəydim!.. (Başını qaldırır.) Mən qağayıyam... Yox, yox. Mən aktrisayam. Ah, bəli! (Arkadinanın və Triqorinin gülüşünü eşidib qulaqlarını əlləri ilə tutdu. Sonra sol tərəfdəki qapıya tərəf qaçır və açar deşiyindən baxır.) Deməli, o da buradadır!.. (Treplevə dönüb.) Yaxşı, yaxşı... Nə edək... Bəli... O, teatra inanmırdı, mənim arzularımı ələ salırdı... Ona görə də, get-gedə inamımı itirdim...  - Qı.zı.ı.ım! – Ritm üzrə imtahan məmuru qışqırdı. – Axı sən sevdiyin oğlanı görürsən, ehtiraslanmırsan? Ehtiraslan! Bir əlinlə yaxanı aç! Qoy o ağ məxməri sinənin alovu sinəndən qanadlanıb uçsu.u.u.un! Belə monoloq demək olar?!        Bilirsiniz, mən aktrisa olmaq istəyirdim. Bu mənim uşaqlıq arzum idi. Güzgünün önündə çox obrazları canlandırmışam. Hərdən yuxularımda mənə elə gəlirdi ki, məni milyonlarla insan alqışlayır. Axşamlar məktəbdən evə qayıdanda dumanlı çovğundan asılmış küçə lampalarını, səhnənin işıqlarına oxşadırdım. Küçədə o qədər rəqs edirdim ki, nəfəsim isidirdi küçədəki soyuğu. Mənə elə baxma! Sən bu pərdələrin arxasında nələr baş verdiyini bilmirsən! Elə bilirsən kefimdən içirəm? Elə bilirsən o səhnəyə çıxmaq asandır? Sən bilirsən o səhnəyə gedən yol hardan keçir? Teatrın baş rejissorunun yatağından keçir. O qədər də əyləncəli yol deyil. Baş rejissor sadəcə istedadlı alçaqdır! Mövzudan kənara çıxdım. Soruşdun ki, bu sənətə necə gəlmişəm? Bayaq xatırladıqlarımdan bir neçə epizodu sənə danışdım. Yenə hər şeyin başlandığı o günü xatırlamalıyam. Qabiliyyət imtahanı! – Aktrisa çantasındakı dodaq boyasını çıxardıb, yenə dodaqlarını boyadı. Bu artıq neçənci dəfə idi təkrarlanırdı...O yenə keçmişinə qayıdıb danışmağa başladı: - Mən etüd göstərməli idim. Göstərdim. Kimisə gözləyən, darıxan qızı göstərdim. Ritm üzrə imtahan məmuru, Aktyor sənəti üzrə imtahan məmuru ilə birlikdə üstümə qışqırıb, məndən imtahan otağını tərk etməyimi istədilər. Qiraət üzrə imtahan məmuru isə arxamca mızıldanıb belə dedi, - “Heç danışıq aparatı da işləmir”.  İmtahan otağından çıxıb tualetə tələsdim. Təsəvvür edə bilirsən, hirsimdən qarnım ağrayırdı. Mən hazırlıqlı gəlmişdim, bilirdim belə olacağını. O imtahandakı ritim məmuru var idi ha.a.a – o barmaqları ilə masanın üstündə ritm tutanda başa düşdüm ki, həmin ritmi xəyalən mənim döşlərimin arasında tutur. Mən bu səhnəni onun açıq qalmış ağzında gördüm. – O, ucadan qəh-qəhə çəkib davam etdi , - Köpəyuşağı məni “minmək” istəyirdi.  - Siqaret verim?  - Hə, yaxşı olar. - Tualetə getmişdiniz... - Hə, tualetə getdim... Siqaretimi yandır, davam edəcəm. Fu.u.u! Oğraşlar və şorgözlər! – Siqaretinin tüstüsünü həmsöhbətinin üzünə üfürüb, əhvalatının davamını qaldığı yerdən nəql etməyə başladı: - Tualetdə əl-üzmü yuyub, güzgüyə diqqətlə baxdım. Qoca bir nənə ilə göz-gözə gəldim. Çantamı açıb hazırlaşdım. Hər şey bir göz qırpımında oldu. Cəmi on dəqiqə sonra qoca nənənin səsi imtahan otağındakı məmurların başına düşdü, - “Ayə, siz nə təhər adamlarsınız? Niyə mənim nəvəmi qabiliyyət imtahanından kəsmisiniz? Nəvəm sizdən də istedadlıdı. Nə olub ə.ə.ə.ə mənim nəvəmə?! Ayə aktyor, rüşvət istəyirsən? Kənddəki danamı satıb, pulunu  sənə verərəm. Hələ bu uzundraz, əyrimçə oğraşa bax ha.a.a, ritmdən başı çıxırmış! Mən yaxşı bilirəm sənin başın hardan çıxmaq istəyir, oğ.ğ.ğ.raş.ş.ş!”. Aktrisa qəşş edib güldü və üzünü həmsöhbətinə tutub dedi ki, - bilirəm, inanmaqda çətinlik çəkirsən amma bu bir həqiqətdir. Mühafizəçilər gəlməsəydi, bu oyun davam edəcəkdi. - Necə bəyəm? - Mən imtahandan keçdim! Ha, ha, ha, ha! Əbil Həsən

Ali təhsilimi başa vurduqdan sonra bir müddət işsiz qaldım. Hara müraciət edirdimsə, məndən iş təcrübəsi tələb olunurdu. Universitetdə oxuduğumdan, heç yerdə işləyə bilmədim. Kəsəsi, işsizlikdən təngə gəlmişdim. Dolanışığımı təmin etmək üçün, hər işi görməyə hazır idim. Tərslikdən hərbi xidmətə çağırış vərəqəsi də aldım. Əsgərliyə getdim, hərbi xidmətim pis keçmədi. Əsgərliyi başa vurmağıma az qalmış, komandir məni yanına çağırdı. O, məndən zabit kimi xidmətimi davam etdirməyimi istədi: – Ordumuzun sənin kimi mütəxəssislərə ehtiyacı var! Doğrusu, bu təklif mənə göydəndüşmə olduğundan, fikirləşmədən komandirin təklifini dərhal qəbul etdim. Bizim hərbi hissəmiz paytaxtdan xeyli uzaqda, sərhədə yaxın kiçik bir şəhərdə yerləşirdi. Məni hər cür şəraiti olan üç otaqlı geniş mənzillə təmin etdilər. Məvacibim pis deyildi. Anamı da gətirib, bu kiçik şəhərdə yaşamağa başladıq. Anam səmimi və düşdüýü hər cür mühitdə xoş ünsiyyət qurmağı bacaran bir qadındır. Mən hər gün səhər tezdən işə gedəndə, o, evi səliqə-səhmana salıb, şəhəri gəzməyə çıxırdı. Anam qısa müddət ərzində bir xeyli qadını özünə dost etmişdi. Mən axşam evə gələndə yeməyimi verib, şəhərdə gördüklərindən, tanış olduğu qadınlardan söhbət salırdı. Özü də, xüsusi bir həvəslə…  Yaşım otuzu haqlasa da, hələ evlənmək haqqında fikirləşmirdim. Daha doğrusu, fikirləşməyə vaxt tapa bilmirdim. Anam isə, mənim evlənməyimi istəyirdi. Bir gün işdən qayıdanda, evimizin həmişəkindən daha səliqəli olduğunu gördüm. Anam təəccübləndiyimi görüb, üzünü mənə tutub, dedi: - Sağ olsun Xatirəni. O, mənə kömək elədi. Mən, anamdan Xatirənin kim olduğunu soruşanda, cavabı qısa və lakonik oldu: – Təzə qonşumuzdu. Gəlib mənə kömək etdi. Məndən başqa, heç kimlə yaxınlığı yoxdur. Sakit qızdır, məktəbdə müəllimə işləyir. Tale elə gətirdi ki, tez-tez Xatirə ilə rastlaşmalı oldum. Vaxtsız ağarmış saçları onu yaşlı göstərirdi. Əynindəki paltarlar köhnə olsa da, təmiz və səliqəli idi. Hiss olunurdu ki, mədəni xanımdır. Hərdən mənə elə gəlirdi ki, mən Xatirəni hardasa görmüşəm… Bir gün evə gələndə, özüm də istəmədən, anamla Xatirənin söhbətinə qulaq verməli oldum. Başları söhbətə elə qarışmışdı ki, mənim otaqda olduğumu hiss etmədilər. – Qızım, az özünə qapan. Adam dərdini danışanda yüngülləşir. Mən də sənin anan. Xatirə anamın təkidindən sonra, başına gələnləri danışmağa başladı: – Mən atasız böyümüşəm. Onun haqqında məlumatım yox idi. Heç üzünü də görməmişəm. Anamdan, atam haqqında soruşanda, onun şəhid olduğunu deyirdi. Atam, anamgilin kəndində işləyəndə, anamı qaçırdıb, bura gətirib. Anamı tikiş fabrikində işə düzəldib, ona fabrikin yataqxanasından yer düzüb-qoşub. Anam deyirdi ki, onlar evlənəndən az sonra Qarabağ müharibəsi başlayıb. Atam da könüllü olaraq döyüşlərə qatılıb. Bir müddət sonra, qapımıza bir əsgər gəlib, atamın döyüşlərdə öldüyünü deyib. Mən anamın dediklərinə inanıb, atamla fəxr edirdim – elə, anam da! Anam gündüzlər fabrikdə işləyib, axşamlar isə, evlərdə paltar yumaqla məni böyütdü. Mən ali məktəbi qurtarıb, şirkətlərin birində işə düzəldim. Aylıq məvacibim  normal idi. Pis dolanmırdıq. Hər şey öz axarında yaxşı gedirdi. Amma birdən…                                                           *** - Səni sevirəm. - Bilirəm. - Çox sevirəm… - Niyə? - Nə bilim. - Nə bilim, hə.ə.ə? - Zarafat etdim. - Bir də belə zarafat etmə! - Baş üstə! (gülür) - Nəyə gülürsən? Gülmə! - Baş üstə! (Qəh-qəhə çəkib gülür) - E.e.e.e…Pis! - Bura bax, qızımız olsa adını nə qoyaq? - Nə? - Xatirə! - Niyə? Niyə Xatirə? - Xatırlamaq üçün. - Nəyi? - Birlikdə yaşadığımız gözəl anları unutmamaq üçün… - Anlamadım?! - Biz birlikdə qocaldıqca bəzi şeyləri unudacağıq axı?! (gülür) …Həyat gözlənilməz hadisələrlə doludur…                                                          *** - Bizim şirkətin prezidenti Vüqar adlı ucaboylu, enlikürək bir oğlan idi. Ailəsi də vardı. Deyilənlərə görə, atası yüksək vəzifəli dövlət məmuru idi. Vüqarın kəsdiyi başa sorğu-sual da olmazdı.  Xatirə sol əlinin ovcunda sağ əlinin barmaqlarını ovuşdururdu. Bilirsiniz niyə? Qəfil sağ əli ilə Vuqara sillə vurduğunu xatırlamışdı. O udğunub davam etdi: - Gözlərini məndən çəkmirdi. Kimsəsiz olduğumu bilib, mənə cürbəcür əxlaqsız təkliflər edirdi. Mən razı olmurdum. Namusumu hər şeydən üstün tutub, işdən getmək haqqında fikirləşirdim. İş yerimi də itirmək istəmirdim. Bir gün Vüqar məni kabinetinə çağırıb, tapşırıqlar verdi və iş gününün sonuna qədər tapşırıqların icrasını tələb etdi. Başım işə o qədər qarışmışdı ki, havanın qaralmağından xəbərim olmadı. İşdən çıxanda, Vüqar qəfil peyda oldu. Qolumu qamarlayıb burdu. Məni zorla maşına oturtdu. Ona möhkəmcə bir sillə ilişdirdim. Maşında ondan başqa iki nəfər də vardı. Məni şəhər kənarındakı bir evə apardı. Vüqarla mən otaqda tək qaldıq. Masanın üstündə cürbəcür içkilər düzülmüşdü. Mənə təkidlə içki təklif etməyinə baxmayaraq razı olmadım. O, isə içirdi. Mənim qaçmağın yollarını axtardığımı görən Vüqar– “Nahaq fikirləşirsən, burdan çıxa bilməyəcəksən, itlər səni parça-parça edər” -dedi. Birdən o mənə tərəf gəlməyə başladı. Əlini atıb, paltarımın yaxasını cırıb, dedi: – Sən mənimsən! Mən səni heç kimə verməyəcəm! Nə qədər yalvarıb, ağladımsa, o, mənə heç fikir verməyib qollarını belimə kilidlədi. Özümü müdaifə etmək üçün masanın üstündəki araq şüşəsini götürüb, onun gicgahına vurdum. O, əlini başına tutub qışqırdı: “- Ay qancıq!” – deyib, yerə yıxıldı. Vüqarın qanından yerdə gölməçə əmələ gəldi. Mən nə edəcəyimi bilmirdim. Vüqar can verirdi. Qaçmaq istədim. Həyətdəki itlərdən qorxdum. Birtəhər, özümü ələ alıb, Vüqarın telefonu ilə polisə zəng etdim. Polislər gəlib, məni apardılar…                                                           ***                                          - Bu gecə yuxuda atanı gördüm.  O balaca Xatirənin saçlarını sığallayıb, davam etdi: - Bilirsən, atan səni qucaqlayıb necə öpürdü? - Ana, atam indi göylərdədir? - Hə… - Cənnətdədir hə? - Hə… Azadlığın cənnət olduğunu bilirdim. Həbs olunduqdan sonra, türmənin cəhənnəm olduğunu bildim…Mən həbs olunmuşdum. Həbs olunduğum günün gecəsi, o balaca, qaranlıq, soyuq türmə otağının dəmir barmaqlı pəncərəsindən göylərə baxdım. Baxdım, atamı görmək üçün baxdım, görmədim. Axı niyə görməli idim?! Bir müddət sonra istintaq müəyyən etdi ki, atam ölməyib. Sən demə, heç Qarabağın yolunu da tanımırmış. Anamın hamilə olduğunu öyrənəndən sonra aradan çıxıb. Sən demə, özü də yüksək vəzifədə işləyir. Ən dəhşətlisi isə…                                                         *** - Səni sevirəm. - Bilirəm. - Çox sevirəm… - Niyə? - Nə bilim. - Nə bilim, hə.ə.ə? - Zarafat etdim. - Bir də belə zarafat etmə! - Baş üstə! (gülür) - Nəyə gülürsən? Gülmə! - Baş üstə! (Qəh-qəhə çəkib gülür) - E.e.e.e…Pis! - Bura bax, qızımız olsa adını nə qoyaq? - Nə? - Xatirə! - Niyə? Niyə Xatirə? - Xatırlamaq üçün. - Nəyi? - Birlikdə yaşadığımız gözəl anları unutmamaq üçün… - Anlamadım?! - Biz birlikdə qocaldıqca bəzi şeyləri unudacağıq axı?! (gülür) - Birdən qızımız yox, oğlumuz oldu. Adını nə qoyacağıq? - Vüqar. Necədi? - Yaxşıdır. - Məni çox sev… - Baş üstə…                                                            *** …Həbsdə özümü yaxşı apardığıma görə, vaxtından tez azadlığa çıxdım. Baş verənlərə dözə bilməyən anam, artıq ölmüşdü. Mənsə, orada tək yaşaya bilmirdim. Hamı mənə pis baxırdı. Eşitdim ki burada müəllimə ehtiyac var. Ona görə də, bu şəhərə köçdüm… Mən hər şeyi eşitdim və Xatirənin taleyinə çox üzüldüm… Xatirənin keçmişdə yaşadığı dəhşətli hadisələr və acı taleyinə baxmayaraq, mən onun həyatında yepyeni bir səhifə açmağa qərar verdim. Xatirənin qəlbindəki sızlayan ağrını və yaralı qürurunu daha yaxşı başa düşdükcə, ona daha çox bağlandım. Xatirə ilə münasibətimizin daha da dərinləşməsində sözsüz ki, anamın da rolu vardı. Bir gün cəsarətimi toplayıb  ona evlənmək təklif etdim. Təklifimin onun üçün gözlənilməz olacağını da bilirdim. Xatirə əvvəlcə duruxdu, deyəsən məndən belə bir təklif gözləmirdi. Gözləri doldu. “Əllərimə bax”- dedi.  - Görürsən əllərimi? Sən bilirsən Vüqar kim idi? Bilirsən? - Bilmirəm, dedim.  - Mən öz qardaşımı öldürmüşəm. - Xatirə, daşın üzü soyuq olur. İnsan öz keçmişindən soyumasa, gələcəyi ona isti qucaq açmaz. Mən səni sevirəm. Mən səni xoşbəxt edə bilərəm. - Atam da anama elə demişdi. - Bilirəm. - Amma sonra anamı tək qoyub başqası ilə evlənib. Mənim öldürdüyüm Vüqarın anası ilə. -Unut! Olub keçənləri unut! - Unudum? - Əlbəttə! - Yaxşı… Əbil Həsən

Yenə bu bədbəxt şəhərə, Qar yağıb,min dərd gətirdi. Yenə məmurlar qazandı, Yenə kasıblar itirdi.  Çay içib, nə mürgülərdim, Soba yanında bürüşüb?! Dayanacaqda durmuşam, Əlim-ayağım büzüşüb.  "Heç yaraşmır Bakıya qar", Deyib, deyinir insanlar. Qarın deyil,məmurların Ucbatındandır nöqsanlar.  Əlində duz səpə-səpə, JEK-in işçisi gəzişir. Rəisisə  otağında Katibəsiynən sevişir.  Sürüşən kim,yıxılan kim, Əli-qolu qırılan kim. Bakının merin yad edən, Məzar daşı yarılan kim.  Tez çataydım evə, məndən Nigaran qalıbdır anam. Mən soyuqda küçədəki Heyvanlardan nigaranam  Qarın altında büzüşüb, Boynu bükük qalıb nərgiz. Alo .Çörək alım?Yaxşı. Yoldayam,gəlirəm Nərgiz. Elçin Rəhimzadə

Bu mənzili səninlə birgə bəyənib almışdıq. Nə qədər arzularımız vardı. Xöş günlər yaşamaq; bu evə gəlin gətirmək, bu evdən qız köçürtmək, nələr, nələr…Heyif, arzu olaraq qaldı… Oğul da evlənəcək, qız da gəlin köçəcək. Təəssüf ki, sən bir də qayıtmayacaqsan. Hər dəfə qapının kilidini açıb içəri girərkən gözlərim səni axtarır. Kaş möcüzə olardı, yenə əvvəlki kimi sən məni qarşılayardın…  Amma artıq hər dəfə qarşıma divardan asılmış şəklindən gülümsəyərək çıxmağına öyrəşmişəm – insan nələrə öyrəşmir ki?! Vaxt gedir, mən dəyişirəm...                                                                           * O çoxdan idi ki, qanadlarını açmırdı. Dimdiyini uzadıb, yuvanın kənarındakı incə, quru söyüd budağını dimdiyinə aldı. Gözlərini budağa zilləyib quru söyüd budağını soyuq günəşə doğru qaldırdı. Baxdı, baxdı və bir qıy vurub budağı yerə tulladı. Bu xəstə leyləyin son qıyıltısı idi. Qanadlarının altındakı zərif tüklərdən boylanan körpə leyləklər, analarının xəstəliyindən xəbərsiz idilər... Körpə leyləklərdən biri, anasının qanadındakı tükləri dimdiklədi. Balaca dimdiyini aralayıb, yemək istədi anasından. Leylək heç qımıldanmadı da.  Sabah qar yağacaq. Soyuqdur. Leylək başını azacıq sağ qanadının altına uzadıb, bir az əvvəl onu didişdirən balasının dimdiyinə uzatdı dimdiyini. Ağzını açan kimi dili havada qaldı ağzında. Bala leylək anasının dilini bir az dimdikləyib, sakitləşdi...                                                                             *   Otaqlarda nəyi hara qoymusansa elə də qalıb. Heç kimi qoymuram əşyaların yerini dəyişsin. Sənli günlərim məni tək qalmağa qoymur. İllər  səni  məndən uzaqlaşdırdıqca mən sənə daha da yaxınlaşıram.  …O gün heç yadımdan çıxmaz: İşdə idim. Qəfil evdən zəng gəldi: "Ata, balaca qaqaşımız bayaqdan ağlayır. Tez gəl, nə olar!" – qızımız ağlayaraq, dedi. Mən evə necə gəldiyimi bilmirəm. Uşağı qucağıma alıb sənə tərəf gəldim. Uşaqların üçü də ağlayırdı...Birdən gözüm pəncərədən dəmir yolları dişinə alıb uzaqlaşan qatara sataşdı. Bu sonuncu qatardı. Qismət olsa bu qatarı bir də sabah görəcəm. Bəs səni nə vaxt görəcəm? – Özüm, içimdəki öz səsimə diksindim – Mən nə danışıram? Bir də bilirsən nə gördüm? Dəmir yolunun dirəyi üstə özünə yuva quran leylək artıq yox idi. Həmişə birgə yatdığımız çarpayıya yaxınlaşanda, gündüz vaxtı pərdəni azacıq aralayıb leyləyin yuvasına baxardım. Leyləyin öz yuvasında qanadlarını açıb şahlanması məni bir başqa xoşbəxt edərdi. İndi o leylək gözümə dəymədi. Yadındadı, bir dəfə bu pəncərədən o leyləyə baxanda nə görmüşdük? O leylək yuvasında yenə şahlanıb dimdiyində yekə bir xərçəng tutmuşdu...İndi mən sənin soyuq əllərindən tutub bunu sənə xatırlatmaq istədim. Niyə? Axı bu xərçəng o xərçəngdən deyil?! - Ata, anam yatıb? Qaqaşla nə balacanın səsini kəsə, nə də ananı oyada bildik.  - Hə, yatıb. Gəlin, ananızı oyatmayaq. İmkan verin yatsın, yorulub axı?! Əbil Həsən

Əlini əlimdən üzüb gedəndən, Anasından ayrı uşaq kimiyəm. Gözündən quruyan bulaq yerində Suya həsrət qalan dodaq kimiyəm. Fərqi yox,yansanda lap Kərəm kimi, Qorumaq çətindir eşqin ilkini. Sən mənim qəlbimin daim sakini. Mən sənin qəlbində qonaq kimiyəm. Elşadam,halım yox danışam,dinəm. Ürəyi həsrətdən qırılan mənəm. Çətin o əvvəlki vaxtıma dönəm. Vədəsiz saralan yarpaq kimiyəm. Elşad Kərəmoğlu

“Bəşəri eşq taxta qılınc kimidir. İlahi eşq poladdan qılıncdır. Uşaq taxta qılıncla oynaya-oynaya kamala yetər, polad qılıncı əlinə almağa layiq olar. İnsan bəşəri eşqlə məşğul olub, durar, eşqi anlayınca ilahi eşqə tutuşar”. Eşq Şərq mədəniyyətində və təsəvvüf ədəbiyyatında çox mühüm mövzudur. Eşq bəşəri və ilahi eşq olmaqla ikiyə ayrılır. Bəşəri eşq insanların dünyəvi arzularından doğan, həyatın müxtəlif təcrübələrinə, insana məxsus hisslərə bağlı olan duyğudur. İlahi eşq isə Allaha olan sevgi və məhəbbətdir, insanın özünün əsl varlığını tapmaq və ruhunun həqiqətini anlamaq üçün keçdiyi yüksək mərhələdir.  “Bəşəri eşq taxta qılınc kimidir” ifadəsi taxta qılıncın bir metafora olaraq istifadə edilməsi, onun zəifliyini və məhdudluğunu göstərir. Bəşəri eşq insanın gündəlik həyatının təbii və bəzən müvəqqəti hissləri ilə əlaqəlidir. Taxta qılınc bir uşağın oynaya biləcəyi oyuncağa bənzəyir. İnsan bəşəri eşqlə dünya ilə münasibətlərini, müvəqqəti sevinclərini və iztirablarını anlayaraq yaşayır. Bu, bir mərhələdir. İnsan bəşəri eşq vasitəsilə özünü tanıyır, hisslərindəki incəliyi kəşf edir və bununla birlikdə həyatın zəifliklərini də dərk edir. Şərq təsəvvüf ədəbiyyatında bəşəri eşqə olan münasibət əksər hallarda insanların özlərinə və başqalarına olan məhəbbətini müsbət bir şəkildə göstərmək üçün qeyd olunur. Mövlana Cəlaləddin Ruminin düşüncələrində insanın bəşəri eşqlə tanış olması, özünə və başqalarına şəfqət göstərməsi təqdir olunur. Bu, bir növ başlanğıc nöqtəsidir, insan bu sevgini üzərində təcrübə edərək tərbiyələnir və daha böyük eşqə doğru yönəlir. “İlahi eşq polad qılınc kimidir” metaforası onun gücünü və ölümsüzlüyünü simvollaşdırır. İlahi eşq insanın ruhunun ən yüksək həqiqətini axtarması və onun Allaha olan sevgi ilə birləşməsidir. Bu, taxta qılıncdan fərqli olaraq, zaman və məkanın sərhədlərini aşan, insanın hər şeydən və hər kəsdən daha dərin bir əlaqəyə qədəm qoymasıdır. Polad qılıncı yalnız ən yüksək mərhələdə olan, saflaşmış və ilahi səviyyəyə yüksəlmiş insan tuta bilər. Şərq təsəvvüfünün böyük alimlərindən biri olan İbn Ərəbi ilahi eşqi "ruhların sevgisi" kimi təsvir edir. Onun fikrincə, bütün varlıq Allahın əzəmətindən yaranıb və hər şey onun sevgisi ilə birləşir. İbn Ərəbinin bu görüşləri ilahi eşqin yalnız insanın daxili dünyasında deyil, bütün kainatda var olan bir qüvvə olduğunu vurğulayır. İnsan bəşəri eşqlə başladığı yoldan sonra özünü tanıyaraq Allahın sevgisinə yaxınlaşır, ilahi eşqi anlamağa çalışır. İlahi eşq insanın hərəkətlərini təmizləyir və onun ən yüksək mənəvi vəziyyətə çatmasını təmin edir. Bəşəri eşq insanın duyğusal və ruhi inkişafını təmin edən bir mərhələdir, amma bu yalnız başlanğıcdır. İnsan bəşəri eşqlə öz daxili dünyasını araşdırır, digər insanlarla əlaqə qurur və öz hisslərini daha dərin şəkildə anlamağa başlayır. Lakin bu, yalnız ilahi eşqə çatmaq üçün bir yoldur. İlahi eşqə qədəm qoyan insan artıq özünü bəşəri duyğularla məhdudlaşdırmaz, o, Allahın varlığında və sevgisində özünü tapar. Hz.Mövlana “Eşq ruhun ağlaması, nəfsin isə susmasıdır”, deyir. Bu ifadə bəşəri eşqin nəfsin və dünyəvi arzuların təzyiqindən qurtulması və ilahi eşqin saflaşmış sevgisinə keçişi kimi başa düşülə bilər. İlahi eşqə yönələn insan artıq hər şeyin bir hissəsini və hər şeyin mənbəyini görür. Bu anlayış cüzi iradənin külli iradənin içərisində yox olması anlamına gəlir. İlahi eşq insanı öz həqiqi mənliyini kəşf etməyə yönəldir və onu yaradana yaxınlaşdırır. Bəşəri və ilahi eşqin bir-birini tamamladığını söyləmək mümkündür. Bəşəri eşq insanın əxlaqını və şəxsiyyətini formalaşdırır, lakin ilahi eşq insanın varlığının ən yüksək mərhələsini təmsil edir. İnsan bəşəri eşq ilə ilk addımlarını atır və daha sonra ilahi eşqə doğru irəliləyir. Şərq təsəvvüfündə mühüm yer tutan mütəfəkkirlər bu yolu “yolçuluq” və ya “məqam” adlandırırlar. Bu yol insanın özünü, həyatını dərk etməsi və Yaradana yaxınlaşması ilə tamamlanır. İlahi eşq insanın həyatının mənasını tapdığı və öz varlığını Məşuqunun varlığında yox etdiyi ən yüksək mərhələdir. Bəşəri eşq isə bu uzun və müqəddəs yolda atılacaq ilk addımdır. Bu iki eşqin birliyi insanın ruhani yüksəlişi üçün vacibdir və hər biri öz növbəsində birinin tamamlayıcısıdır. Rəsul Mirhəşimli

- Mən heç bilmirdim... - Nəyi? - Onu necə yaraladığımı. - Qanaxmadan öldü? - Yəqin ki... - Biz özümüzü necə idarə edə bilərik? - Bu mümkünsüzdür... - Ah.h.h.h! - Hə, insanlar biri-birilərini öldürmək üçün nə desən edirlər. - Bizi icad etdikləri kimi... O, sağ əlinin barmaqları arasında tutduğu gülləyə qəzəblə baxıb, sonra sol əlinin barmaqları arasındakı gülləyə gözucu nəzər saldı. Bir az əvvəl eşitdiyiniz dialoqu səsləndirən o özü idi. İki gülləni biri-biri ilə danışdıran əsgərin, bir saat əvvəl döyüş yoldaşı ağır yaralanmışdı. O davam edərək sağ əlindəki güllədən soruşdu: - Sən heç görmüsən ki, düşmən torpağının ilanı, ayısı, iti, pişiyi əlinə silah alıb, bizim torpaqdakı öz həmcinsləri ilə müharibə edə? - ... - Niyə susursan ay oğraş? Cavab ver! Yox, mən hələ dəli olmamışam... *** Hərbi xidmətimi sovet ordusu sıralarında Ukraynada keçirmişəm. Əsgərlikdən sonra anamın razılığı ilə orada qalıb ali təhsil də aldım. Lyudmila adlı bir qızla evləndim və Ukraynada yaşamağa qərar verdim. Hər şey qaydasında idi. İşləyirdim, oğlumuz dünyaya gəlmişdi, bir sözlə, xoşbəxt idim. Günlərin bir günü anamdan gələn məktub vəziyyəti dəyişdi. O yazırdı: “ Oğul, ermənilər burada yaman baş qaldırıblar. Hökümətimiz sovet əsgərləri ilə birlikdə camaatda olan silahları yığıblar, ov tüfənglərinə qədər alıblar əlimizdən, qalmışıq əliyalın. Elə bir axşam olmur ki, kəndi atəşə tutmasınlar. Evdə iki bacın var, qorxuram əsir düşərlər, el içinə çıxa bilmərik. Qayıt geriyə, oğul! Qayıt, vətənini, ailəni qoru!”  Məktubu Lyudmilaya oxudum vətəkidləgedəcəyimi bildirdim. Onun qoca anasından başqa heç kimi yox idi. Təbii ki, anasını qoyub heç yerə getməyəcəyini, dedi. Ana və vətən sevgisi uğrunda öz xoşbəxtliyimizi qurban verməli olduq.  Vətənə qayıtdım. Burada vəziyyət düşündüyümdən də gərgin idi. Min bir əzab-əziyyətlə özünümüdafiə dəstələri yaradıb kəndi qoruyurduq. Hava qaralan kimi ermənilər kəndi atəşə tuturdular. Cavab atəşi açanda isə sovet əsgərləri kəndi mühasirəyə alır, silahları yığmamış əl çəkmirdilər. Bütün bunlara baxmayaraq Milli Ordu yaradıldı və bütün könüllülər kimi biz də Müdafiə Nazirliyinin tərkibinə keçdik. Amma artıq ermənilər rus ordusunun köməyi ilə bizim kəndlərimizi boşaltdırmışdılar.Canımızı götürüb güclə kənddən çıxmışdıq. Bununla belə yenə döyüşərək bir neçə kəndi geri almışdıq. Döyüşlərin birində yaralandım. Üç aylıq0 müalicə kursundan sonra yenidən döyüş bölgəsinə qayıtdım. *** - Göydə ulduzlar da bomba kimi partlayır. Külək güllə kimi saçlarımı sığallayıb, qaçır açıq qalmış qapıdan. Ağaclarda yarpaqlar da qalmayıb, bu yaz günündə. Yarpaqlar da ölüb Lyudmila! Mənim qışqırmaq istədiyim sözləri top mərmiləri qışqırır. Bir dəfə bir zabit dedi ki, bu müharibənin səmalarında Allah yoxdur! Olsaydı, o özü də ölərdi...Mən ölmək istəmirəm Lyudmila!Bilirsən nə istəyirəm? Gecə səmada partlayan mərmilərin əvəzinə fişəngləri görmək istəyirəm. Görüb uşaq kimi sevinərək səni qucaqlamaq istəyirəm. Bu açıq qalmış qapıdan saçlarımı sığallayan külək yox, əllərin çıxmalı idi, mətbəxə gedib mənə çay gətirməli idi əllərin. Bu yaz günündə ağaclardakı yarpaqlar ölməməli idi, sənin adını pıçıldamalı idi qulaqlarıma! Hardasan Lyudmila? İndi nə edirsən? Necəsən? Bax, mən beləyəm... O yazdığı məktubu səliqə ilə qatlayıb, zərfə qoydu. *** İşlər gözlədiyimiz kimi getmədi. Rayonlar bir-birinin ardınca işğal olundu və mən bir neçə zabitlə bərabər torpaqların itirilməsində günahkar elan edilərək həbs olundum. Nəticədə ömrümün bir neçə ilini türmədə keçirməli oldum. Doğrudur, sonra bizə bəraət verildi və azad olunduq. Lakin olan olmuşdu. Ömrümün ən gözəl illərini həbsxanada keçirdim. Bu illər ərzində Lyudmila ilə maraqlanmağa imkanım olmadı. Həbsdən çıxdıqdan sonra Ukraynada vaxtilə yaşadığım ünvana məktub yazdım, lakin cavab gəlmədi. Anamın təkidinə baxmayaraq bir daha ailə qurmadım. Həyatımı yenidən qaydaya salmağa başlayırdım. Dostlarımın köməyi ilə qəzetlərin birində iş də tapmışdım. Nağıllarda deyildiyi kimi illər bir göz qırpımında keçmiş və saçımda silinməz izlərini salmışdı. Uzaq keçmişi demək olar ki, unutmuş və ya unutduğumu zənn etmişdim. Arabir yadıma düşən xatirələrdən başqa demək olar ki, heç nə xatırlaya bilmirdim.  Bir gün redaksiyada olarkən Rusiyanın Ukraynaya hərbi müdaxiləsi barədə xəbər eşitdim. Şimal qonşumuz bizə olduğu kimi bu ölkəyə də dolayı yolla müdaxilə etmişdi. Orada ağır döyüşlər gedirdi. Yadıma bir anlıq keçmiş vaxtlar, orada yaşadığım gözəl günlər düşdü. Vaxtilə Ukraynada yaşadığımı və oralara bələd olduğumu nəzərə alaraq məni ora ezamiyyətə göndərdilər. Bu mənimçün lap göydəndüşmə oldu. Düşünürdüm ki, həm Lyudmilanı tapar, həm də oradakı vəziyyəti lazımınca işıqlandıraram.  Artıq Kiyevdə idim. Əvvəlcə xəstəxanalara baş çəkdim. Xəstəxanalar yarılarla dolu idi. Onların arasında, əsgərlərlə yanaşı uşaqlar, qocalar, qadınlar da vardı. Sonra qaçqın düşərgələrinə getdim. Bura Krımdan, Donetskdən və Luqanskdan olan qaçqınlarla dolu idi. Onlar var dövlətlərini qoyub Rusiya üsul-idarəsini qəbul etməyib Kiyevə qaçmışdılar. Topladığım məlumatları redaksiyaya ötürdükdən sonra Lyudmilanı axtarmağa başladım. Bizi Ukrayna əsgərlərinin dəfn edildiyi qəbristanlığa ziyarətə apardılar. Ölənlərin əksəriyyəti gənclər idi. Valideynləri, əzizləri qəbirlərini ziyarətə gəlmişdilər. Şəkil-şəkil adamlar baş daşlarından baxırdılar. Kimisi sevdiyinə baxırdı, kimisi anasına, kimsi atasına. Ölülər də danışırmış Lyudmila! Şəkil-şəkil danışırmış... Bura Bakıdakı Şəhidlər Xiyabanına çox bənzəyir. Ölülərin milliyyəti olmurmuş Lyudmila... O məzarlara baxa-baxa irəliləyib, beynində Lyudmilanı axtarmağa haradan başlamaq barədə düşünürdü. İndi də başqa bir məzarın qarşısında bir qadın ağlayırdı. O bir az yaxınlaşıb dayandı. Yenə içindən keçənləri dodaqları pıçıldamağa başladı: - Yoxsa sən də şəkil olmusan Lyudmila? Ölü şəkli... Bəs oğlumuz necə, o hardadır? Necə oldu? Nə etdi?  Özü-özü ilə danışan adam, yəni mənim hekayəmin qəhrəmanı, bir az da o qadına tərəf yaxınlaşıb qəfil yerə yıxıldı. O anda mən heç özüm də bilmədim ona nə oldu...Sonradan mən onunla bu barədə də xəstəxanada danışdım. O deyirdi: - Bilirsən? Həmin məzarın baş daşında ölən şəxsin ata adının mənim adım olduğunu gördüm. Sən sağ əlimdə tutduğum gülləni xatırlayırsan? Mən bu haqda sənə danışmışdım. Bax, həmin güllə elə o andaca mənim ürəyimi deşib, kürəyimin ortasından çıxdı. Mən huşumu itirdim. Əziz Lyudmila sən xatırlayırsan... Əziz Lyudmila indi mən oğul itirmiş bədbəxt bir atayam? - Əbil, biz onu itirdik, amma sən sağsan... Əbil, yəni mənim hekayəmin qəhrəmanı, Lyudmilanın kövrək əllərindən tutub, öz saçlarına apardı. Gözlərinin qırağından axan yaş, özünə yol tapıb, ağ yastığa düşdü... Əbil Həsən

Gündüzlər düşünüb, gecəni yada salırsan, Gecələr yuxu yox, gündüzə həsrət qalırsan. Zaman ötüb keçir, yavaş-yavaş qocalırsan, Aldadır başını, beləcə, aldadır dünya. Saçların ağarır, bel bükülür, dil söz tutmur, Kövrələn ürək tez inciyir heçnə ovutmur. Gözündən axan yaşı təsəllilər qurutmur Aldadır başını, beləcə, aldadır dünya. Köhlən atının belinə qalxa bilməyəndə, Gözlərin zəifləyib uzağı görməyəndə. Anlayırsan keçən günlər geri gəlməyəndə, Aldadır başını, beləcə, aldadır dünya. Əcəl zəngi çalınır, titrəyir dil-dodağın, Əbədi yumulur göz, soyuyur əl-ayağın. Hər kəs yığılır başına, yayılır sorağın, Aldadır başını, beləcə, aldadır dünya. Seymur Eminli

Ruhundan qopur nə boyda - Hər kəlmə sətir, bəsindi.  Ana laylasından gəlib, Qəbrinə yetir, bəsindi.  Düzsənsə, əlin yalındı, Bu yalınlıq amalındı. Nə apardın, halalındı, Haramdan ötür, bəsindi. Gördüyünə adam demə, Uy da meyxanəyə, dəmə. Yolun düşsün cəhənnəmə, Cənnətdən gətir, bəsindi. İç, fələknən qovuşmağa, Ehtiramnan savaşmağa, ...Bir şeirlik söz  qoşmağa Yarımca litr bəsindi. Ehtiram İlham

Məhdudiyyətlər içində olan insan ağlındakı azadlığa can atanda... bir də görür ki, həyatın dibində və miskinliyin ağuşundadır. Məhdudiyyətlər məhrumiyyət deyil, məhrumiyyətlər məhdudiyyət, - deyirdi Vahid MÜƏLLİM! AN məsələsidir insanın Azadlığını Ömrünü Hər şeyini itirməsi! Cəmi bircə AN... Heç bir Ağıl Himayə Nüfuz Sərvət o bircə ANın qarşısında yetərli deyil... azadlıq istəyinin uçuruma yuvarladığı aqibətlə! Aydın Can

Bir duam var...qəbul eylə,noolar, Məndən əzəl  alma onu, İLAHİ. Cahıl olub,nə eyləyib eyləyib, Gözlərimdən salma onu,İLAHİ... O gedəli heç gülmürəm,bilirsən, Nə ölürəm...nə ölmürəm...bilirsən SƏN biləni mən bilmirəm, bilirsən, Nolar,suçlu bilmə onu, İLAHİ. Ürəyimin gizli,saxlı yeridi, Sevincimin şax-budaqlı yeridi. Yaddaşımın yaraşıqlı yeridi, Yaddaşımdan silmə onu , İLAHİ. O taleyi kürsə... ona bağışla, Pir bilirdim...pirsə, ona bağışla. Bir savabım varsa,ona bağışla, Nolar, suçlu bilmə   onu,İLAHİ, Məndən əvvəl alma onu,İLAHİ. Xatirə Rəhimbəyli

Hər səhər həyatın bəxş elədiyi, İlk sevgi məktubu kimidir mənə. Hər səhər oyanıb şükr eləyirəm,  Açılan gün üçün, Allahım sənə. Həyat bir kitabdır, səhifə fərqli,  Necə ki, bənzəməz, bu gün o günə.  Keçmişdən ibrət al, gəl dərs çıxart ki, Xoşbəxt  yaşayasan,  baxıb dünənə. Dünən bir dərs idi, bu günsə fürsət, Sabah nə olacaq, gəlir mənə sirr.  Elə bil zaman da, surətlə uçur, Elə bil zaman da, sona tələsir.  Hər qürub son deyil, bir başlangıcdır, Hər pis arxasında, bir yaxşı gələr. Hər nəfəs yenidən yaşamaq şansı, Yaşamaq sevgisi, qəlblə yüksələr.  Həyat suda yanan, bir nurdu, sanki, Tutmaq istədikdə, əlindən qaçar. Həyat gözəllikdi, qürurdu sanki, Xəfifcə toxunub, külək tək uçar. Həyat dag çayıdır, su kimi axar, Axara qovuşub, gedəndən olma. Bu çayın önündə, yolunu tut ki, Sonda axmaz olub, göllərə dolma. Ey Zakir bu həyat kətana bənzər,  Rəngləri seçmək də, sənin əlində. Elə seç çəkdiyin bir məna versin, Nəgməyə qovuşsun elin dilində. Müəllif: Zakir İsmayil