Təhlil

"Media erməni məsələsi ilə bağlı məlumatlı olmalıdır". Sozcu.az xəbər verir ki, Türkiyənin milli müdafiə naziri Hulusi Akar bu sözləri “Star” telekanalına açıqlamasında deyib. O bildirib ki, dezinformasiya, böhtan və yalanlara tez-tez rast gəlinir: “Biz şikayət etməməliyik. Gileylənmək əvəzinə, reaksiya verməliyik. Çalışmalıyıq ki həqiqət ortaya çıxsın."

Ukrayna müharibənin 427-ci günü üçün Rusiya ordusunun itkiləri haqda məlumatı yeniləyib. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə Ukrayna Baş Qərargahı məlumat yayıb. Məlumata əsasən, Rusiya indiyə qədər 188 410hərbçi, 3692 ədəd tank, 7162 ədəd zirehli döyüş maşını, 2877 ədəd artilleriya sistemi, 539 ədəd RYAS (reaktiv yaylım atəş sistemi), 292 hava hücumundan müdafiə sistemi, 308 ədəd hərbi təyyarə, 294 ədəd helikopter, 5792 ədəd avtomobil texnikası, 2440 ədəd PUA, 911 qanadlı raket, 18 gəmi/qayıq, 352 xüsusi avadanlıq itirib.

Ukrayna müharibənin 426-cı günü üçün Rusiya ordusunun itkiləri haqda məlumatı yeniləyib. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə Ukrayna Baş Qərargahı məlumat yayıb. Məlumata əsasən, Rusiya indiyə qədər 187 770 hərbçi, 3688 ədəd tank, 7151 ədəd zirehli döyüş maşını, 2863 ədəd artilleriya sistemi, 539 ədəd RYAS (reaktiv yaylım atəş sistemi), 291 hava hücumundan müdafiə sistemi, 308 ədəd hərbi təyyarə, 294 ədəd helikopter, 5784 ədəd avtomobil texnikası, 2437 ədəd PUA, 911 qanadlı raket, 18 gəmi/qayıq, 345 xüsusi avadanlıq itirib.

Rusiya ağırlıqlı avrasiyaçılığın sonu Azərbaycana nə vəd edir? Azərbaycan xalqının iki əsrdən artıq davam edən faciələrinin əsas səbəbi 1721-ci ildən sonra Avrasiyada bərqərar oln Rusiya ağırlıqlı avrasiyaçılıqdır.  Avrasiyada Rusiya ağırlıqlı avrasiyaçılığın bərqərar olmasının nəticəsi olaraq Guzey Azərbaycan ruslar tərəfindən işğal olunub. Ötən əsrin əvvələrində Rusiya imperiyasının, sonlarında isə Sovet İttifaqının dağılması, Rusiya ağırlıqlı avrasiyaçılığın müvəqqəti olaraq və qismən qüvvəsini itirməsi Guzey Azərbaycanın bir hissəsinin Rusiya işğalından azad olaraq müstəqil dövlətə çevrilməsinə imkan verib.  Dərbənd başda olmaqla Şimal torpaqlarımız hələ də işğal altında olmasının əsas səbəbi Rusiya ağırlıqlı avrasiyaçılığın əsasən davam etməsinin nəticəsiir. Güney Azərbaycanın müstəqilliyinin qarşısını alan əsas amil də Avrasiyada mövcud olan Rusiya ağırlıqlı avrasiyaçılıqdır.  Rusiya ağırlıqlı avrasiyaçılıq bərqərar olduğu zamandan bu günə kimi ən böyük təhlükə ilə üzləşib. Əgər Rusiya Ukraynada məğlub və darmadağın olmaqdan xilas olsa 300 illik avrasiyaçılıq davam edəcək. Belə olacağı halda postsovet respublikaları ilə bərabər Azərbaycanın da müstəqilliyi formal xarakter daşıyacaq. Yalnız Xankəndində deyil, bütün Azərbaycanda əsas söz sahibi Rusiya olacaq.   Rusiya ağırlıqlı avrasiyaçılıq Avrasiyanın digər böyük dövlətləri Çin, Türkiyə, İran, Fransa və Almaniyanın da maraqlarına uyğundur. Bu dövlətlər zamna-zaman birbiriləri ilə müharibə etsələr də, Rusiya ağırlıqlı avrasiyaçılığın qalmasında maraqlıdırlar. Bu dövlətlərin istədikləri yeganə məsələ Rusiyanın zəifl olması, onların mövqelərini nəzərə almasından ibarətdir. Amma Rusiyanın darmadağın olması onların heç birinin maraqlarına uyğun deyil.  Türkiyənin mövqelərini nəzərə alan zəif Rusiya ağırlıqlı avrasiyaçılıq əlahiddə götürüldükdə Azərbaycan Respublikasının maraqlarına qismən cavab verə bilər. Amma Azərbaycan xalqının həyati əhəmiyyətli maraqlarına ziddir.  Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibənin sonunda darmadağın olması və Rusiya ağırlıqlı avrasiyaçılığın məhvi Azərbaycan xalqının həyati əhəmiyyətli maraqlarının həllinin yolunu açacaq. Azərbaycan xalqının həyati əhəmiyyətli maraqları isə Dərbəndlə Təbrizin azad olmasından və qüdrətli Azərbaycan dövlətinin yaranmasından ibarətdir. Xəqani Cəfərli, politoloq 

Rusiyanın bir neçə şəhərində 9 May paradını ləğv ediblər, lakin Moskvada baş tuta bilər. Sozcu.az xəbər verir ki, bu sözləri ukraynalı hərbi ekspert Roman Svitan deyib. O bildirib ki, Qırmızı meydanda keçiriləcək paraddakı hərbi texnika Ukrayna ordusu üçün legitim hədəf sayılır. Svitan Ukrayna hərbçilərinin belə bir zərbə üçün mexanizm tapacağını vurğulayıb. “Düşünürəm ki, belə bir tapşırığın icrası üçün bizdə mexanizmlər kifayət edəcək. Hərbi obyektlər Qırmızı meydana çıxsa, onlar hədəfə çevriləcək”, - deyə o bildirib.

Ukrayna tərəfi Rusiya ordusunun itkilərinin yenilənmiş siyahısını təqdim edib. Bu barədə Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahı məlumat yayıb. Qeyd olunub ki, keçən il fevralın 24-dən etibarən Rusiya tərəfi 183 750 nəfər canlı qüvvə itirib. Bildirilib ki, Rusiyanın digər döyüş itkiləri 3 665 tank, 7 110 zirehli maşın, 2 819 artilleriya sistemi, 538 reaktiv yaylım atəşi sistemi, 285 hava hücumundan müdafiə sistemi, 308 təyyarə, 293 helikopter, 2 376 PUA, 911 qanadlı raket, 18 gəmi/qayıq, 5 692 avtomobil texnikası və avtosistern, 330 xüsusi texnikadan ibarətdir.

Ukraynanın Krımı azad etmək planı tədricən həyata keçirilir. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin Baş Kəşfiyyat İdarəsinin rəisi Kirill Budanov deyib. “Yazının sonuna qədər hələ xeyli vaxt var. Hər şey qrafik üzrə gedir. Görək yaxın gələcəkdə hadisələr necə inkişaf edəcək. Ukraynanın əks-hücum əməliyyatı dəqiq plan və qrafikə uyğun gedir”, - Budanov bildirib. Budanov qeyd edib ki, baş verəcəklərin bütün təfərrüatını açıqlaya bilməz: “İndi bunu etsəm, planı ruslara açıqlamış olaram. Bu heyrətamiz və sürətli olacaq”.

Haaqa Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin həbs orderindən sonra Putin və ətrafı depressiyaya düşüb. Sozcu.az “Radio NV”yə istinadla xəbər verir ki, bunu politoloq, publisist Abbas Qalyamov deyib. O bildirib: “Hamı şoka düşüb. Həbs qərarı Putinin ətrafında çox güclü və çox mənfi təəssürat yaratdı. Ağlı olanlar hələ müharibənin əvvəlində başa düşürdülər ki, bundan uzaq durmaq, birtəhər qarşısını almaq lazımdır”. Qalyamovun fikrincə, Rusiya rəhbərinin əhatəsində olan hər kəs başa düşüb ki, Putinin əmrinə əməl etsələr, onun cinayətlərinə şərik olacaq və liderlə birlikdə məhkəmə qarşısına çıxacaqlar. Buna görə də Kremldə dəhşətli depressiya başlayıb: “İndi onlar çaşqındır və nə edəcəklərini bilmirlər. Onların sağ qalma strategiyası yoxdur”.

ABŞ Dövlət katibi Entoni Blinken və Çin xarici işlər naziri Tsin Qan tezliklə Tayvandakı situasiya ilə əlaqədar görüşməlidirlər. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə Almaniya xarici işlər naziri Annelena Berbok deyib. “Fikrimcə, tezliklə bu görüşün baş tutması vacibdir”, - deyə XİN rəhbəri bildirib.

Rusiya ordusunun Ukraynadakı itkiləri 10 min texnikanı ötüb. Rusiyanın Ukraynada işğalçı hərəkata başladığı gündən bu yana tankların 2/3-i və piyada döyüş maşınlarının demək olar ki, yarısı məhv edilib, zədələnib və ya ələ keçirilib. Sozcu.az xarici agentliklərə istinadən xəbər verir ki, bu barədə Oryx mərkəzi məlumat yayıb. Gələn informasiyalara əsasən, 414 günlük müharibədə Rusiya ordusu 10014 ədəd müxtəlif hərbi texnika itirib. Buraya Ukrayna Silahlı Qüvvələri tərəfindən məhv edilmiş, zədələnmiş, tərk edilmiş və əsir götürülmüş (və foto və ya videoda çəkilmiş) texnika da daxildir. Rus ordusu ən çox itkiləri tanklarda (1908 ədəd) və piyada döyüş maşınlarında (2288 ədəd) verib. Bu, 2022-ci ilin fevralında işğal başlamazdan əvvəl Rusiyanın Quru qoşunlarında xidmətdə olan tankların sayının 65%-ni və piyada döyüş maşınlarının sayının 44%-ni təşkil edir (anbarda olan maşınlar istisna olmaqla). 2023-cü ilin martında Ukraynanın Forbes jurnalı Rusiyanın itirdiyi avadanlıqların ümumi dəyərini 25 milyard dollar qiymətləndirib. Bu, 2 trilyon rubldan çox və ya Rusiya Federasiyasının 2023-cü il federal büdcəsinin bütün xərclərinin təxminən 7% -ni təşkil edir. Bu yaxınlarda Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının sədr müavini Dmitri Medvedev ölkəsinin 2023-cü ildə 1500 tank istehsal edəcəyinə söz verib. Hərbi ekspert Roman Svitan bu rəqəmi tamamilə qeyri-real adlandırıb: “Hələ sanksiyalardan əvvəl Rusiya müdafiə sənayesi ildə 200-ə yaxın (ayda 16-17) tank istehsal edirdi. İndi müəssisələrin 3 növbəli iş rejiminə keçidini nəzərə alaraq, onlar ayda cəmi 20 yeni tank istehsal edə, 30-a yaxın texnikanı anbardan gətirib yeniləyə bilərlər. Yeni fabriklər tikmədən bu rəqəmi artırmaq mümkün deyil, çünki buna illər lazımdır”,-deyə o, bildirib. Ekspertin fikrincə, Ukrayna Silahlı Qüvvələri Qərbin raket əleyhinə sistemləri (Javelin, TOW) sayəsində zirehli texnikanı Rusiyanın istehsal edə bildiyindən daha tez məhv edir.

"Rusiya Federasiyasının prezidenti Vladimir Putin Ukrayna məsələsində dünyanın qətiyyətini lazımi səviyyədə qiymətləndirmədi və bütün cəbhələrdə yanıldı”. Sozcu.az “The Guardian”a istinadla xəbər verir ki, bunu ABŞ prezidenti Co Bayden İrlandiyaya səfəri zamanı deyib. Onun sözlərinə görə, Putin Ukraynada genişmiqyaslı hücuma başlayanda dünyanın başqa tərəfə baxacağını düşünürdü. Bundan savayı, preizdent Bayden Ukraynaya tibbi avadanlıq da daxil olmaqla 170 milyon avro yardım etdiyinə görə irlandiya hakimiyyətinə təşəkkür edib. Qeyd edək ki, İrlandiya Rusiya əleyhinə sanksiyalara qoşulub və Ukraynadan olan 80 min qaçqın həmin ölkəyə sığınıb.

"Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzi 2019-cu ildə yarandığı ilk gündən etibarən Ermənistanla Azərbaycan arasında sülhün təşviq olunması üçün qətiyyətli nümayiş etdirib. Hələ 44 günlük müharibədən əvvəl BMTM müxtəlif kanallar vasitəsilə erməni həmkarlarına sülh mesajını çatdırmağa çalışıb, onları Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin sülh yolu ilə həlli istiqamətində birgə işləməyə dəvət edib". Bu barədə Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzindən bildirilib. Qeyd olunub ki,Azərbaycan hökumətinin illərlə apardığı təşəbbüslərə bənzər və paralel şəkildə BMTM göstərdiyi səylər Ermənistan tərəfinin "Track 1.5" diplomatiyasında iştirakdan imtina etməsi səbəbindən uğursuzluqla nəticələnib. Diplomatik səylərin uğursuz olmasından sonra Azərbaycan hökuməti işğal olunmuş əraziləri hərbi yollarla azad etməli olub və 44 günlük müharibədə mühüm qələbə qazanıb. BMTM sülh gündəliyinə sadiqdir və münaqişənin həlli nəticəsində yaranmış imkanları yüksək qiymətləndirir. Mərkəz Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh səylərinə töhfə vermək məqsədi ilə Ermənistanın "Orbeli" Mərkəzi kimi həmkar təşkilatlarla təmaslar qurmaq və "Track 1.5" diplomatiyasının mümkün alətlərindən və potensialından istifadə etmək cəhdlərini davam etdirib. Bu məqsədlə, BMTM ortaq beynəlxalq tərəfdaşlardan gələn vasitəçilik təkliflərini yüksək qiymətləndirir və bundan yararlanmağa çalışır. "Lakin təəssüf ki, erməni həmkarlar dəfələrlə beynəlxalq tərəfdaşların təklif etdiyi görüş imkanlarından imtina ediblər. Məsələn, 2022-ci ilin avqust və noyabr aylarında Cenevrədə və həmin il noyabrın ortalarında Moskvada erməni tərəfi görüş üçün əvvəlcədən razılaşdırılmış tarixə bir neçə gün qalmış iştirakdan imtina edib. Erməni tərəfi bu ilin aprelində Ankarada görüşmək üçün edilən son cəhdi də tədbirdən bir neçə gün əvvəl rədd edib. Bu cür məsuliyyətsiz münasibətlə Ermənistan hökuməti və beyin mərkəzləri ortaq beynəlxalq tərəfdaşlarımızın bütün səylərini və resurslarını heçə sayıb və iki ölkə arasında dialoqa ciddi yanaşmadığını nümayiş etdirib. Ermənistan hökuməti davamlı sülhün əldə olunması prosesini ləngitmək və paralel istiqamətlərdəki səyləri pozmaq məqsədilə ermənilərin qurbana çevrilməsi iddiaları, təhlükəsizlik təhdidləri və ya "blokada" kimi müxtəlif mövzulardan istifadə edir. BMTM erməni həmkarlarının bu yanaşmasını sülh səyləri üçün çox zərərli hesab edir və təəssüflə bildirir ki, Ermənistan tərəfi ardıcıl və substantiv təmaslardan yayınır, bu tərəflər arasında gərginliyi artırır və ümumilikdə iki cəmiyyət arasında sülh və barışığa mane olur", - mərkəzdən bildirilib.