Təhlil

Paylaşılan rəsmi cədvələ əsasən, 2025–2026-cı tədris ili üzrə müəllimlərin orta aylıq əməkhaqqı 965 manat olaraq göstərilir. Sertifikasiya prosesində yüksək nəticə göstərən müəllimlərə 35% əlavə verilməklə əməkhaqqı 1320 manata çatır, 10% əlavə alanlar üçün isə bu rəqəm 1010 manat təşkil edir. Sertifikasiyada iştirak etməyənlər isə 765 manat maaş alacaqlar. Burada diqqət çəkən əsas məsələ “orta əməkhaqqı” ilə real vəziyyət arasındakı uyğunsuzluq və stimullaşdırıcı modelin qeyri-kafi olmasıdır. Əvvəla, “orta əməkhaqqı” göstəricisi, yalnız sertifikasiya imtahanında yüksək nəticə göstərmiş müəllimlərin maaşlarının daxil edilməsi ilə süni şəkildə şişirdilmiş bir göstəricidir. Halbuki 2023 və 2024-cü illərdə keçirilən imtahanlarda yüksək nəticə göstərənlərin faizi əksər fənlər üzrə 20 faizdən aşağı olub. Bu isə o deməkdir ki, əslində müəllimlərin böyük əksəriyyəti bu 1320 manatlıq əməkhaqqını almır və statistik olaraq təqdim edilən “orta əməkhaqqı” real deyil. Bundan başqa, 35% və 10% artımın özü də kifayət qədər problematikdir. Əgər bu artımlar real əməkhaqqı artımını əvəzləyirsə, deməli, müəllim maaşları artmır, sadəcə əvvəlki məbləğlər üzərində “bonus” adı ilə fərqləndirmə aparılır. Halbuki inkişaf etmiş ölkələrdə müəllimlərin maaşı yalnız nəticəyə görə deyil, təcrübəyə, təhsilə, ixtisasdaxili inkişaf səviyyəsinə və fənn üzrə çətinlik amillərinə görə dəyişir. Misal üçün, Estoniyada müəllimlərin minimum aylıq əməkhaqqısı 1749 avrodur və bu məbləğ hökumət tərəfindən təhsil sektoruna investisiyanın bir hissəsi kimi görülür, şərtli bonus mexanizmi deyil. Azərbaycanda isə aşağı nəticə göstərən müəllim cəzalandırılır (maaş azalır), yüksək nəticə göstərən isə stimullaşdırılır, amma bu stimulların dayanıqlılığı, şəffaflığı və ədalətliliyi sual altındadır. Ən əsası, müəllimlərin bu qədər fərqlə maaş alması məktəbdaxili əməkdaşlığı zədələyir, kollektivdə gərginlik və rəqabət yaradır, təhsilin keyfiyyətini isə kompleks şəkildə artırmır. Orta əməkhaqqı statistikası isə yalnız kağız üzərində gözəldir, müəllimin süfrəsində yox. Təhsili düzəltmək istəyiriksə, müəllimi həqiqətən qiymətləndirməklə başlamalıyıq. Maaşla yox, dəyərlə. Kamran Əsədov, təhsil ekspeti

Rusiyanın təbliğat aparatı Azərbaycana qarşı təzyiq vasitələri sırasında iqtisadi amili əsas kimi istifadə etməyə və bu istiqaməti dərinləşdirməyə çalışırlar. Sozcu.az xəbər verir ki, “Vedomosti” bu mövzuya ayrıca araşdırma həsr edib. Nəşr ekspertlərə istinadla yazır ki, son zamanlar Rusiya-Azərbaycan arasında siyasi münasibətlərin kəskinləşməsi ölkələr arasında iqtisadi əlaqələrin qırılmasına şərait yaradır: “Bundan ən çox zərəri isə gözlənildiyi kimi Bakı görəcək. İqtisadiyyatda Rusiya-Azərbaycan arasında qarşılıqlı əlaqənin əsas məqamları enerji və kənd təsərrüfatı məhsullarının ticarətidir. O cümlədən, Bakı daxili istehlak üçün Rusiyadan daha ucuz neft alır. O özünün bahalısını ixrac edir, yaxşı gəlir əldə edir. Bundan əlavə, Azərbaycan meyvə-tərəvəzləri Rusiyaya ixrac edilir, xüsusilə Rusiyada Azərbaycandan gələn pomidorlar çoxdur. Ticarət dayanarsa, kənd təsərrüfatı sektoru çətinliklərlə üzləşəcək və yeni alıcılar axtarmalı, logistika zəncirlərini yenidən qurmalı olacaq. Eyni zamanda, Azərbaycanın Rusiyanın ümumi ticarət dövriyyəsindəki payı bir faizdən də azdır. Deməli, Bakı ilə ticarət əlaqələrində mümkün fasilə Moskva üçün kritik əhəmiyyət kəsb etməyəcək. Lakin Azərbaycanın əlverişli satış bazarı olduğu Rusiyanın cənub bölgələrində çətinliklər yarana bilər. Son beş ayda Rusiya ilə Azərbaycan arasında ticarət artıb, ölkəmizdən gələn tədarükün əsas hissəsini yanacaq, metallar və zərgərlik məmulatları təşkil edib”. Qeyd edək ki, Azərbaycana “pomidorla” təzyiq etmək təşəbbüsünün müəlliflərindən biri də Vladimir Solovyovdur. Əslində, Rusiyada Azərbaycanın kənd təsərrüfatı məhsullarına qadağa ölkəmizin yeni logistika imkanlarını genişləndirməyə təşviq etməklə bərabər, Avropa bazarlarına məcburi çıxış səbəbi ola bilər. Avropa bazarları isə təbii ki, Rusiya ilə müqayisəolunmaz dərəcədə böyükdür. Digər tərəfdən, Rusiya və Azərbaycan arasında ticarətdə müsbət saldo Rusiyadadır. Yəni 2025-ci ilin ilk 5 ayında Azərbaycan Rusiyaya 445 mln. dollarlıq mal satıb, Rusiyadan isə 1,7 mlrd. dollarlıq mal alıb. Başqa sözlə, cəmi 5 ayda Rusiyaya 1,2 milyard dollardan çox xeyir vermişik. Ticarət əlaqəsi qırılsa, onsuz da sanksiyalar altında olan Rusiyanın itkisi daha çox olacaq.axar)

Bu dövlət “Rusiyanın sərhədləri heç yerdə bitmir”; “Rus əsgərinin ayağı hara dəyirsə, ora bizimdir”; “Rusiya bütün istiqamətlər üzrə genişlənəcək - ta ki Allahın istədiyi yerə qədər...” kimi qorxunc xurafatçı zehniyyətlə idarə olunan, ərazi işğallarını davam etdirərək ayağının dəydiyi yerləri xarabalığa çevirən, insanlığın faydasına hər hansı dəyər ortaya qoymayan arxaik bir kolonialist gücdür.  Rusiyanı nəhəng cüssəsi, balaca başı olan dinozavra bənzətmək olar: dinozavrların yerə böyük asteroid düşdükdən sonra kəskin iqlim dəyişikliyi nəticəsində yox olduğu güman edilir. Əslində hazırkı qəsbkar Rusiya da, dinozavarlar kimi, müasir dünya şərtlərində mövcud olmamalıydı, lakin o, dünyanın “iqlim”ini özü üçün yaşanabiləcək hala gətirməyə çalışmaqla mövcudiyyətini davam etdirməyə can atır. Rusiyanın dünya “iqlim”ini dəyişdirib öz xəstə təxəyyülünə uyğunlaşdırma cəhdləri fəlakətlər, dağıntlar, qan və gözyaşı ilə müşayiət olunur...  Azərbaycan-Rusiya münasibətlərindəki problemlər tərəflərin bu münasibətlərin xarakteri və hansı prinsiplərə əsaslanacağı ilə bağlı fərqli baxışlarından irəli gəlir. Azərbaycanın ötən müddətdə Rusiya ilə münasibətləri müttəfiqlik səviyyəsinə qədər yüksəltməsi, hətta regional geosiyasətdə Moskvanın maraqları ilə üst-üstə düşən mövqe sərgiləməsi belə Putin rejimini qane etmədi. (Qərbin Ermənistanda güclənməsinə qarşı çıxaraq Aİ missiyasını təhdid elan etmək; Gürcüstanda ehtimal olunan siyasi dəyişikliyə qarşı çıxaraq mövcud hökumətə açıq dəstək vermək və s.) Bakı Moskva ilə qarşılıqlı münasibətlərin suveren bərabərlik prinsipinə əsaslanmasını istəyirdi. Lakin bir daha əyan oldu ki, Rusiya keçmiş koloniyaları ilə müttəfiqliyi və tərəfdaşlığı bərabərhüquqluluq əsasında deyil, süzeren-vassal münasibətləri kimi görür. Bu, Azərbaycan rəhbərliyini məmnun etmədi və onlar bizə məlum olan və olmayan bir sıra hadisələrdən sonra Moskvadan ciddi təhlükələrin qaynaqlandığının yenidən fərqinə vardılar. Problemlərin təməlində yatan səbəblər bunlardır. Bir daha hali olduğumuz başqa bir həqiqət də budur ki, bu gün Ukrayna dövləti və xalqı ağır bədəllər ödəyərək postsovet coğrafiyasının dövlətləri və xalqları başda olmaqla, bütün insanlıq naminə mübarizə aparır. Bu tarixi əhəmiyyətli müqavimətdə haqlının və məzlumun tərəfində durmaq ən əvvəl bir mənəvi borcdur. Şahin Cəfərli, politoloq

Xəbər verdiyimiz kimi, bu gün səhər saatlarında ABŞ İranın 3 nüvə obyektinə zərbələr endirib. Sozcu.az xəbər verir ki, zərbələrin nəticələri hələlik bilinməsə də, ABŞ-ın hücumunun detalları haqda məlumat yayılmaqdadır. Siyasi təhlilçilər məlumatları bu cür paylaşıblar: - 6 ədəd B-2 bombardmançısı yerin dərinliyində yerləşən Fordo nüvə obyektinə onlarla 30 000 funtluq bomba atıb; - ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin sualtı qayıqları isə Natanz və İsfahan obyektlərinə 30 ədəd TLAM qanadlı raketi buraxıb; - 1 ədəd B-2 bombardmançısı Natanz obyektinə 2 GBU-57 bombası atıb. - ABŞ bu gün döyüş şəraitində 30 000 funtluq "GBU-57 Massive Ordnance Penetrator" adlı bunkerə qarşı bombanı tarixdə ilk dəfə istifafə edib.

Son günlər İran-İsrail qarşıdurması fonunda ölkənin ali lideri Seyid Əli Ayətullah Xameneinin öldürülməsi məsələsi də gündəmə gəlir. Ötən gün İsrail ordusu İranın ali rəhbərinin qaldığı bunkerin yerləşdiyi məhəlləni bombaladığını açıqlayıb. Xameneinin xalqa müraciət videosunun yayılmasından dərhal sonra bunun baş verməsi maraq doğurub. ABŞ Prezidenti Donald Tramp da Xameneinin gizləndiyi yerlə bağlı əllərində dəqiq məlumatların olduğunu bildirmiş və onun “hələlik” öldürülməyəcəyini açıqlamışdı. ABŞ Xameneyinin aradan götürülməsini nədən istəmir? Sonda onunla anlaşacaqlarını bildiyi üçün? İranın ali rəhbəri həqiqətən hədəfdədir? Onun aradan götürülməsi İran üçün necə bir ssenari vəd edir? Globalinfo.az-a danışan siyasi şərhçi İlham İsmayıl bildirib ki, İran dünyəvi quruluşa malik olmayan ideoloji dövlətdir: “İslam ənənələrinə sadiq Respublika olduğundan, gərgin situasiyalarda ali rəhbərin öldürülməsi İran cəmiyyətində daha çox birlik yaradır, parçalanma isə baş vermir. Hətta Xameneidən narazı qüvvələr belə, artıq vətən və dövlət prinsipi əsasında birləşirlər. Bunu ABŞ çox yaxşı bilir. Xameneinin öldürülməsi mövcud rejimi dəyişdirməyəcək, əksinə, birlik və sıxlıq yaranacaq. İranın nüvə silahı əldə etməyəcəyinə dair konkret öhdəlik götürəcəyinə dair ümidlər var, lakin İran birmənalı qərar verməyib. Tehran danışıqlar masasına əyləşmək, zənginləşdirilmiş uranın Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinə təhvil verilməsi və proksi qüvvələrdən tam imtina edilməsi ilə bağlı müzakirələrin aparılmasının vacibliyini vurğulayır. Donald Tramp isə artıq danışıqlar deyil, konkret öhdəliklər götürməklə İranın danışıqlara gəlməsinin vaxtının çatdığını qeyd edir. Bu Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin atdığı addıma bənzəyir. Beləki o, Ukrayna məsələsində danışıqlardan əvvəl kapitulyasiya aktını qəbul etmələrini əsas şərt qoyub. Əli Xamenei bilir ki, “təslim oluruq” ifadəsi İran rejiminin dağılmasına səbəb olacaq. Məsələ məhz bunun üzərində qurulub. Söhbət yalnız Əli Xameneinin qorunmasından və ya hansısa iş birliyindən getmir. İdeoloji dövlət prinsipini nəzərə alaraq, ABŞ hələlik bu addımı atmır. Xameneinin öldürülməsi islam dünyasını da ayağa qaldıra bilər. İrana heç bir simpatiyası olmayan müsəlman ölkələri də məsələyə biganə qalmayaraq sərt mövqe sərgiləyə bilərlər. Hələlik qətl baş verməyib, amma Pakistan və bəzi islam ölkələri İrana müəyyən mənada dəstək verir. Türkiyə də bu sıradadır. Bu, Xamenei ilə bağlı deyil, Türkiyənin siyasətindən irəli gəlir, islam ölkələrini müəyyən dərəcədə qorumaq istəyir. Xameneinin öldürülməsi ABŞ və İsrailə böyük ziyan verəcək. Perspektivdə normal şərtlər qəbul olunarsa, münaqişə dayanacaq. Əks təqdirdə, gərginlik ən azı 5-10 gün davam edəcək”.

İsrail-Iran davasının sonda Azərbaycana və Türkiyəyə xələl gətirməməsi üçün hər iki ölkə digər müttəfiqləri ilə birlikdə vahid strateji mövqe nümayiş etdirməlidir. Əks halda məkrli əllər Azərbaycan üzərindən Türkiyəni də Iranla münaqişəyə cəlb etməyə çalışacaq.  Azərbaycanın haqqında ölkəmizin İsrailin az qala hərbi müttəfiqi olması barədə yayılan təxribat xarakterli saxta məlumatlar bu məqsədə xidmət edir. Yəni, İrana qarşı Türkiyənin iştirakı ilə ikinci cəbhə açmaq məqsədinə. Bunun qarşısını almaq üçün də Ankara-Bakı-Tehran üçbucağında diplomatik aktivlik ən yüksək səviyyədə və daimi olmalıdır. Bu gün Azərbaycanın qarşısında iki mühüm vəzifə durur: 1. Heç bir halda İsrail-Iran münaqişəsində tərəf olmamaq. 2. Cənubi Azərbaycandakı soydaşlarımızın qorunması üçün bütün mümkün diplomatik və siyasi vasitələrdən istifadə etmək. O cümlədən də Cənubi Azərbaycan kontekstində Iranla bağlı ola biləcək bütün ssenarilərə hazır olmaq. Ərəstun Oruclu, politoloq

İsrailin İrana qarşı hərbi əməliyyatı Trampla Putinin “işbirliyi”nə də ağır zərbədir. Bir neçə gün öncə Tramp Putinin İranla danışıqlarda vasitəçiliyindən danışırdı. İsrail “İran məsələsi”ni həll etsə, Trampın Putini “diriltmək” üçün uydurduğu daha bir məqamın ortadan qalxmasına səbəb olacaq. Ümumiyyətlə, “İran məsələsi”nin həllinin Trampla Putinin “bal ayı”nı başa çatdıracağı ilə bağlı fikirlər doğru təsbitdir. Sozcu.az xəbər verir ki, bu sözləri politoloq Xaqani Cəfərli qeyd edib. Onun fikrincə, Rusiyanın Ukraynada məruz qaldığı ağır hərbi-siyasi itkilər, İsrailin İranın hərbi gücünü dağıtması dünya düzənin istiqamətini müəyyən edir: “Çox böyük ehtimalla bu gecə ABŞ strateji bombardımançıları İsrail Hərbi Hava Qüvvələrinə qoşulacaq. Bu isə İran üçün sonun başlanğacı, Rusiya üçün yeni bir geosiyasi məğlubiyyətin gerçəkləşməsi olacaq. Düşündürücü sual isə belədir: İrandan sonra növbə hansı ölkənindir? Qənaətimcə, bu ayın sonu, ən geci yayın sonuna kimi bu sula aydınlıq gətirmək mümkün olacaq”.

İsrailin müdafiə hazırlığı İranın cavab hücumunun genişmiqyaslı ola biləcəyi gözləntisini yaradır. Hərçənd, İran rəhbərliyi dilemma qarşısında qalıb: - İsrailə böyük hücum müharibəni genişləndirə və İrana qarşı beynəlxalq müdaxiləni aktuallaşdıra bilər; - İmitasiya xarakterli hücumla kifayətlənib, danışıqlar masasına gələrsə, ağır şərtləri qəbul etməli olacaq və bu, rejimin İran cəmiyyətinə cavab verməsini çətinləşdirəcək: Əsədin devrilməsindən sonra Suriyadan çıxdıqları zaman eyni suallarla üzləşmişdilər; - Müəyyən cavab tədbirlərindən sonra diplomatik masada danışıqları imitasiya etməsi və nüvə silahı əldə etmək üçün zaman qazanması da çətin görünür, xüsusilə bugünkü hücumdan sonra. Bu baxımdan, İran rəhbərliyinin vəziyyətdən necə çıxacağı sual altındadır. Və İsrailin İranın düşdüyü vəziyyətdən maksimum istifadə etməyə çalışacağı aydın görünür. Asif Nərimanlı

HƏMAS və İsrail Qəzzada 60 günlük atəşkəs barədə razılığa gəliblər.  Bəs atəşkəsin davam etmə ehtimalı nə qədər realdır? Moderator.az-a danışan siyasi şərhçi Kənan Novruzov bildirib ki, bu, çox ciddi bir məsələdir. Onsuz da İsrail bu müharibəni uzun müddət davam etdirə bilməzdi və məqsədinə çata bilməzdi. Onun sözlərinə görə,  İsrail istəyirdi ki,  HƏMAS-ı tamamilə məhv etsin: “Bəli, İsrail HƏMAS-ı təşkilat kimi zəiflədə və ya müəyyən mənada sıradan çıxara bilərdi. Amma HƏMAS təkcə təşkilat deyil, həm də ideologiyadır. Bu ideologiyanı məhv etmək mümkün deyil. Onun tamamilə yox olması üçün onilliklər, bəlkə də yüzilliklər lazımdır və İsrail bunu bacara bilməzdi – bacarmadı da. Eyni zamanda, artıq beynəlxalq təzyiqlər artmışdı və bu da İsrailə təsir edirdi. Dünyada münasibətlər tədricən dəyişirdi. Ola bilsin ki, İsrail də bunu nəzərə aldı və nəticədə müqaviməti qırıldı. İsrail ümid edirdi ki, ABŞ ona İranın nüvə obyektlərinə zərbə vurmaq və İranla müharibəyə başlamaq üçün yaşıl işıq yandıracaq və onun arxasında duracaq. Lakin bu baş vermədi. Əksinə, bu məsələdə Təl-Əvivlə Vaşinqton arasında fikir ayrılığı və soyuqluq yarandı. Son dövrlərdə görürük ki, ABŞ İsrailin gözlədiyi mövqeni sərgiləmir. Bunun ən bariz nümunəsi ABŞ-ın Suriyada səfirlik açmasıdır. Bu, açıq-aşkar bir mesajdır. Nəticə olaraq, İsrail başa düşdü ki, müharibəni davam etdirmək onun xeyrinə olmaya bilər. Ona görə də atəşkəsə razı oldu. Düşünürəm ki, bu atəşkəs davam edə bilər, amma axıra qədər davam edəcəyini demək çətindir. Hər halda, İsrail buna əməl etməyə çalışacaq. Çünki vəziyyəti çətindir və HƏMAS üçün də yeni bir müharibə sərfəli deyil. Eyni zamanda, beynəlxalq ictimaiyyət, xüsusilə Türkiyə bu atəşkəsin dayanıqlı olması üçün ciddi səylər göstərəcək”.

ABŞ Prezidenti Donald Tramp sabiq prezident Co Baydenin Ukraynada hərbi əməliyyatlara qoyduğu bütün məhdudiyyətləri aradan qaldırmağı düşünür. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə “Kiyev Post” nəşri məlumat yayıb. Məlumata görə, söhbət Rusiya ərazisinə uzaq məsafədən zərbələrdən gedir: “Qərar Trampın hazırkı status-kvonun sülh danışıqları üçün əlverişli olmadığına inanması ilə bağlıdır. Ukraynaya dəstək və Rusiyanın cəzalandırılması məsələsi bu həftə Vaşinqtonda Almaniya ilə müzakirə olunacaq”. Qeyd edək ki, dünən Almaniya kansleri Fridrix Merz Britaniya, Fransa, ABŞ və Almaniyanın Ukraynaya tədarük edilən silahlara dair mənzil məhdudiyyətini götürdüklərini açıqlamışdı.

"Bir siyasi lider üçün ən təhlükəli şey onun öz təşəbbüsü ilə başlanan və uduzulmuş müharibədir..." Vladimir Putin qələbə qazanan lider kimi görünməyə çalışsa da, reallıqda vəziyyət tam əksinədir. Rusiya bu müharibədə yavaş, amma qaçılmaz şəkildə məğlubiyyətə doğru gedir, hərçənd Kremlin diktatoru məğlubiyyətin görüntüsündən ustalıqla yayınmağı bacarır. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə "Foreign Policy" nəşri yazıb. Putin 2000-ci ildə hakimiyyətə gəlib və zaman-zaman özünü "qətiyyətli qalib" kimi göstərib - Çeçenistan müharibəsi, 2008-ci il Gürcüstan müharibəsi, 2014-cü ildə Krımın ilhaqı, Donbasda aparılan müharibə, 2022-ci ildə Ukraynaya qarşı başladılan genişmiqyaslı işğal və Suriyadakı əməliyyatlar bunun nümunəsidir. "Putin beynəlxalq arenada uğursuzluqlara görə heç vaxt məsuliyyət daşımır. O, daim özünü qalib kimi göstərir", - nəşr qeyd edir. Ukrayna məsələsində də o, 9 may paradı kimi "qələbə səhnələri" təşkil edərək Rusiyanın guya izolyasiyada və məğlub olmadığını göstərməyə çalışır. Lakin Ukrayna nə Suriya, nə də Gürcüstandır. Hazırda Rusiya ordusu irəliləyə bilmir, itkilər isə durmadan artır. Putin üçün müharibədən çıxış yolu yalnız hər hansı formada "məğlubiyyəti" qəbul etməkdən keçir. Kreml rusiyalıları müharibənin əsl reallıqlarından gizlətməyə çalışsa da, bunu yalnız informasiya axınına nəzarət etdiyi müddətcə edə bilər. Lakin iqtisadi nəticələri gizlətmək çətindir. Və vətəndaşlara təklif edə biləcəyi "sonsuz putinizmdən" başqa heç nə qalmayıb. Rusiya iki ciddi hərbi dilemma ilə üz-üzədir. Birincisi, irəliləyə bilməməsidir. Rusiya texniki cəhətdən təşəbbüsü ələ alsa da, bu hərəkətlilik nəticə vermir. Məsələn, bir neçə aydır Rusiya Pokrovsk şəhərini almağa çalışsa da, buna nail ola bilməyib. Bu uğursuzluq ciddi itkilərlə müşayiət olunur: müharibənin əvvəlindən bəri 790 minə yaxın rusiyalı əsgəri ölüb və ya yaralanıb (üstəlik, 48 min nəfər itkin düşüb), yalnız bu ilin özündə bu rəqəm 100 mindən çox təşkil edib. Əgər eyni temp davam edərsə, 2025-ci ilin sonuna qədər Rusiya bir milyon itki həddini keçəcək, lakin 2022-ci illə müqayisədə heç bir strateji üstünlük qazana bilməyəcək. Üstəlik, Rusiyanın nəzarət etdiyi ərazilərin əksəriyyəti döyüş zonasına çevrilib və ölkəyə real fayda vermir. İkinci dilemma isə elə Ukraynanın özüdür. 2022-ci ildə həlledici zərbə vura bilməyən və ölkəni parçalaya bilməyən Putin zəif görünməmək və Ukraynanı təslim olmağa məcbur etmək üçün daha sonra mülki əhaliyə qarşı hücum taktikasına keçib. Amma bu yanaşma əks nəticə verib: işğalçıların hərəkətləri ukraynalıları daha çox müqavimət göstərməyə vadar edib. Ukrayna daha kiçik və kasıb olsa da, tükətmə müharibəsi üçün uyğun ölkə olmasa da, yüksək mənəvi ruh və innovativ yanaşma (xüsusilə pilotsuz uçuş aparatları sahəsində) sayəsində davam gətirə bilir. Bundan başqa, Putinin "məğlub olmamaq" mübtəlası Rusiya iqtisadiyyatını da çökdürür. Hərbi xərclərin yaratdığı süni artım artıq dayanıb, iqtisadi artım 5 faizdən sıfıra düşüb. Əmək bazarındakı gərginlik isə inflyasiyanı təxminən 10 faizə çatdırıb. Trampın ticarət savaşları və Çindəki iqtisadi durğunluq nəticəsində enerji daşıyıcılarının qiymətinin düşməsi Rusiya büdcəsini tükəndirə bilər, çünki bu büdcə neft və qaz ixracından asılıdır. "Rusiyalılar hələ ac deyil, amma artıq sual verirlər: bu müharibə qiymət artımına, kasıb gələcəyə və iqtisadi bataqlığa dəyərmi? Bir siyasi lider üçün ən təhlükəli şey onun öz təşəbbüsü ilə başlanan və uduzulmuş müharibədir", - məqalədə vurğulanır.moderator)

İcbari tibbi sığortanın ölkə üzrə tətbiqindən 4 il zaman keçir. Vətəndaşların səhiyyə ilə bağlı maliyyə yükünü azaltmaq məqsədi daşıyan bu xidmət ötən müddətdə büdcəyə milyonlara başa gəlməkdədir. Bunun üçün İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyinin tenderlərinə nəzər salmaq kifayətdir. Tibb müəssisələrinin tibbi avadanlıqlarla təchizatı, dərman preparatlarının alınması, bir sıra cərrahi əməliyyatların icrası ilə bağlı aidiyyəti qurum tərəfindən son 4 ildə minlərlə tender keçirilib. Şirkətlərlə milyonlarla manat dəyərində müqavilələr imzalanıb. Lakin xidmətin keyfiyyəti, əlçatanlığı hələ də aşağıdır. Səbəblər isə müxtəlifdir. Onların arasında şəffaflıqla bağlı nüanslar da var. Agentliyin keçiridiyi tenderlər üzrə bağlanan müqavilələr belə deməyə əsas verir ki, İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi mütəmadi olaraq müsabiqələrdə eyni şirkətləri seçir. Agentlik 2023-cü ilin noyabrından 2024-cü ilin sonuna qədər uşaqlarda anadangəlmə ürək qüsurlarının aradan qaldırılması çərçivəsində kardiocərrahi əməliyyat xidmətlərinin icrası ilə bağlı "Bona Dea” ilə 2.264.220 manat dəyərində müqavilə imzalayıb. Bu müqavilə çərçivəsində ümumilikdə 44 tibbi xidmət göstərilib. Xidmətlərə ürək qapaqlarının təmiri və ya dəyişdirilməsi, kardiostimulyatorların implantasiyası və dəyişdirilməsi, ürəkətrafı kisənin açılması və digər tibbi prosedurlar daxil olub. 2023-cü ilin noyabrından 2024-cü ilin aparelinə qədər 95 uşaq əməliyyat olunub. Tibbi ləvazımatların satın alınmasına xərclənən milyonlara gəlincə, bu yöndə müqavilələrin dəyərləri təzadlıdır. Ötən il tibb müəssisələri üçün dərman vasitələrinin satın alınması məqsədilə “Referans Pharmaceuticals” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti ilə 15.526.795,63, “Avromed Company” Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti ilə 6.844.583,69, “Azəri Med” Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti ilə 4.524.565,54 manatlıq müqavilə imzalanıb. 2024-cü il ərzində angioqrafiya zamanı istifadə olunan tibbi ləvazimatların satın alınması üçün “Medsol” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətə 6.988.700,71, “Besan” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətə isə 3.851.874 manat ödənilib. “Paşa-K” Firması ilə eyni xidmət üzə 134.938,81, “Arash Medical Company” ilə 339.747,39, “Kripto Lab” ilə 65.806,12, “Rinara Pharma” ilə 774.767,54 manat dəyərində müqavilə imzalanıb. Satınalmaların başlama tarixi 2023-cü ilin dekabrın 25-dən 2024-cü ilin 25 dekabrına qədərdir. Bütün bu müqavilələr üzrə tenderlərin nəticələri eyni gündə - yanvarın 9-u 2024-cü ildə elan edilib. Onu da qeyd edək ki, yuxarıda adları çəkilən şirkətlər illərdir Agentliyin, eləcə də Səhiyyə Nazirliyini tenderlərinin qalibidirlər. Garant Plus MMC-yə verilən milyonlar Tenderlərin eyni şirkətlərə verilməsindən söz düşmüşkən, illərdir "Garant Plus" Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyət agentliyin tenderlərində bir qayda olaraq qalib elan edilir. Məsələn, ötən il göz əməliyyatlarının aparılması üçün tibbi təyinatlı vasitələrin satın alınması üçün "Garant Plus" Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətinə (VÖEN: 1304411071) 1.500.000,01 manat ödənib. Ardınca şirkətlə iki müqavilə imzalanıb. “Ana və uşaqların sağlamlığının yaxşılaşdırılmasına dair Dövlət Proqramı”nın icrası məqsədilə tibbi sərfiyyat və ləvazimat mallarının satın alınması üçün şirkətə 41.505,2 manat, uşaqların icbari dispanserizasiyadan keçirilməsinə dair Dövlət Proqramı üzrə tibbi avadanlıqların və ləvazimatların satın alınması üçün 20.355 manat ödənib. Onu da bildirək ki, şirkətin rəsmi veb səhfəsi belə yoxdur. Dövlət Vergi Xidmətinin kommersiya qurumunun hüquqi şəxslərin dövlət reyestrinə daxil edilmiş məlumatlarında şirkətin sahibi İlyaslı Həsənağa Rövşən oğludur. MMC müxtəlif illərdə vergi öhdəliklərinə əməl etmədiyi üçün cərimələnib. Milyonluq tenderlərin qalibi olan şirkətin nizamnamə kapitalı cəmi 100 manatdır. “Medsol” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətlə (VÖEN: 1502350481) də agentliyin əməkdaşlığı daimidir. 2024-cü il ərzində “angioqrafiya zamanı istifadə olunan tibbi ləvazimatlar”ın satın alınması üçün “Medsol” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətə 6.988.700,71, neyrocərrahiyyə əməliyyatları zamanı istifadə olunan ləvazimatların və cihazın satın alınması üçün 2.724.876,79 manat, ümumprofilli müalicə müəssisələrinin faəliyyətində istifadə olunan tibbi ləvazimatları”n satın alınması üçün isə 2.010.610,29 manat, ana və uşaqların sağlamlığının yaxşılaşdırılmasına dair Dövlət Proqramı” üzrə sərfiyyat mallarının satın alınması üçün 197.063,2 manat dəyərində müqavilə imzalanıb. 2023-cü ildə isə “Medsol” MMC-yə “Yeni Klinika” tibb müəssisəsində istifadə üçün nəzərdə tutulmuş tibbi avadanlıqların ehtiyat hissələrinin satın alınmasına görə eyni tarixlərdə MMC ilə 2.560.905,74, əlavə olaraq 9.653.665 və 371.441,62 manat dəyərində müqavilələr bağlanıb. Məlumat üçün bildirək ki, Dövlət Vergi Xidmətinin kommersiya qurumunun hüquqi şəxslərin dövlət reyestrində MMC-nin vergi ödəyicisi kimi üç dəfə adını dəyişdiyi göstərilir. İlk adı “PAY” MMC olub. 2016-cı ildə “Alo 24”, 2021-ci ildən isə “Medsol” adlandırılır. Şirkətin qanuni təmsilçisi Salmanov Qabil Nazim oğludur. Nizamnamə kapitalı 17 milyon 975 min manatdır. Şirkətin rəsmi veb səhfəsində “Medsol”un 2013-cü ildə yaradıldığı bildirilir. Görünür, MMC “Dövlət satınalmaları” haqqında qanunun 6-cı maddəsinin 6.2.6.bəndini “nəzərə alıb”. Qanuna görə, podradçılar satınalma prosedurlarının başlanmasından əvvəlki 5 il ərzində peşəkar fəaliyyətə malik olmalıdırlar. “Zeytun Pharmaceuticals” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyət də agentliyin ənənəvi tərəfdaşıdır. 2023-cü ilin oktyabrından 2024-cü ilin eyni dövrünədək tibb müəssisələri üçün dərman vasitələri”nin satın alınması məqsədilə “Zeytun Pharmaceuticals” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti ilə 2.442.822,43 dəyərində müqavilə imzalanıb. 2023-cü ilin sentyabrından 2024-cü ilin sentyabrına qədərki dövrü əhatə edən ümumprofilli müalicə müəssisələrinin faəliyyətində istifadə olunan tibbi ləvazimatlar”n satın alınması ilə bağlı müqavilənin dəyəri isə 601.562,7 manat olub. 2023-cü ilin avqustundan 2024-cü ilin eyni dövrünədək tibb müəssisələri üçün dərman vasitələrinin satın alınması yönündə müqavilə 3.280.063,11 manat təşkil edib. Xatırladaq ki, 2023-cü ildə imtiyazlı qrupa daxil olan xəstələrin təminatı üçün dərman vasitələrinin satın alınması üçün “Zeytun Pharmaceuticals” MMC (VÖEN 1701688171) ilə 7 milyon 852 min 864 manatlıq tender müqaviləsi bağlanmışdı. Əsasən metrostansiyalarda fəaliyyət göstərən “Zeytun” apteklər şəbəkəsini özündə birləşdirən “Zeytun Pharmaceuticals” MMC 9 oktyabr 2014-cü ildə təsis edilib. Nizamnamə kapitalı 4000 manat olan qurum İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidmətinin Bakı şəhəri Lokal Gəlirlər Baş İdarəsi tərəfindən dövlət qeydiyyatına alınıb. Şirkətin qanuni təmsilçisi “Rəvan” futbol klubunun keçmiş vitse-prezidenti Bəhruz Şirəliyevdir. MMC-yə qarşı müxtəlif illərdə əhali ilə pul hesablaşmalarının aparılması qaydalarını pozduğu üçün 40 min manatdan çox maliyyə sanksiyası tətbiq edilib, 2017-ci ildə isə Vergi Məcəlləsinə uyğun olaraq vergi hesabatını və ya onu əvəz edən arayışı vaxtında təqdim etməməsi səbəbindən 2 hal üzrə ümumilikdə 80.000 manat maliyyə sanksiyası alıb. Nizamnamə kapitalı 20 manat olan şirkətlə milyonluq müqavilələr Agentliyin tenderlənin qalibləri arasında nizamnamə kapitalı 20 manat olmasına baxmayaraq, milyonların həvalə ediliyi "Keşəli" (VÖEN 1600100421) kimi şirkətlər də var. Bu, MMC ilə ötən il ana və uşaqların sağlamlığının yaxşılaşdırılmasına dair Dövlət Proqramı”nın icrası məqsədilə tibbi sərfiyyat və ləvazimat mallarının satın alınması üzrə 38.375,96 manat, “Şəkərli diabet xəstəliyi Dövlət Proqramı üzrə tibbi ləvazimat və sərfiyat malları”nın satın alınması üçün 5.073.881,35 manat dəyərində müqavilə bağlanıb. "Keşəli" MMC bundan əlavə ümumilikdə agentliklə daha dörd tender müqaviləsi imzalayıb. Belə ki, şirkət "Vərəmlə mübarizə proqramına əsasən dərman vasitələrinin satın alınması" tenderi üzrə 1 185 105, "İmtiyazlı qrupa daxil olan xəstələrin təminatı üçün dərman vasitələri"nin satın alınması" tenderi üzrə 255 218, “Ana və uşaqların sağlamlığının yaxşılaşdırılmasına dair Dövlət Proqramı” üzrə dərman vasitələrinin satın alınması" tenderi üzrə 962 697, "Milli Hematologiya və Transfuziologiya Mərkəzinin Hematologiya bölməsi üçün spesifik dərman vasitələrinin satın alınması" tenderi üzrə 21 033 manatlıq tender müqavilələri bağlayıb. Layihələndirmə və təmirə 20 milyon manata yaxın pul xərclənib “Kliniki Tibbi Mərkəz” publik hüquqi şəxsin 1 saylı korpusunun əsaslı təmiri ilə əlaqədar layihə-smeta sənədlərinin hazırlanması işlərinin və tikinti müddətində müəllif nəzarətinin həyata keçirilməsi xidmətlərinin satın alınması ilə bağlı "TFM-SMART PROJECT" MMC ilə 125.166,14, “Kliniki Tibbi Mərkəz” publik hüquqi şəxsin 7 saylı korpus və mətbəx binasının əsaslı təmiri ilə əlaqədar layihə-smeta sənədlərinin hazırlanması işlərinin və tikinti müddətində müəllif nəzarətinin həyata keçirilməsi xidmətlərinin satın alınması üçün "HİNAL PROJE" Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti ilə 41.772, “Kliniki Tibbi Mərkəz” publik hüquqi şəxsin tabeliyində olan 5 nömrəli Kliniki Doğum Evinin əsaslı təmiri işlərinin satın alınması ilə bağlı “ORN Group” ilə 14.819.295,14 manat dəyərində müqavilə imzalayıb. Qeyd edək ki, 5 nömrəli Kliniki Doğum Evinin əsaslı təmiri işlərinin satın alınması üzrə açıq tender müsabiqəsi 06.06.2023-cü ildə başlayıb. Tenderin nəticəsi 26.10.2023-cü ildə elan edilib. MMC 2022-ci ildə İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyinin Bakı şəhəri, Nəsimi rayonu, Süleyman Ələsgərov küçəsi, 10 A (Kiçik Dəniz küçəsi-4) ünvanında yerləşən ümumi sahəsi 3303.20 kvadrat metr olan inzibati binasının əsaslı təmir işlərinin satın alınması üzrə keçirilmiş bir açıq tenderin də qalibi olub. Bu tenderdə isə “ORN Group” MMC Tibbi Sığorta Agentliyindən 4.144.710,67 manat məbləğində dövlət sifarişi alıb. 26.07.2022-ci il tarixində satınalma müqaviləsi bağlanıb. Dövlət Vergi Xidmətinin kommersiya qurumunun hüquqi şəxslərin dövlət reyestrinə daxil edilmiş məlumatlarından belə aydın olur ki, “ORN Group” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti Bakı şəhəri Lokal Gəlirlər Baş İdarəsində 12.03.2007-ci il tarixdə dövlət qeydiyyatına alınıb. Nizamnamə kapitalı 285 120 manat olan MMC-nin qanuni təmsilçisinin isə Bağırov Qəzənfər Füzuli oğludur. Şirkətin özünün rəsmi ünvanında isə yaranma tarixi kimi 2004-cü il göstərilib. 2008-ci ildə MMC-nin Vyanada törəməsi də təsis edilib. “ORN Group”un qarışıq podrat xidmətləri göstərdiyi irəli sürülüb. Agentliyin icarə müqavilələri də diqqət çəkir. Bakı şəhəri, Nəsimi rayonu, Lev Tolstoy küçəsi 170 ünvanında yerləşən ümumi sahəsi 1709.70 m2 olan 4 mərtəbəli qeyri yaşayış binasının icarə xidmətinin satın alınması ilə bağlı “Facility Management Group” MMC ilə 587.676 AZN dəyərində müqavilə bağlanılıb. 2017-ci ildə yaradılan şirkət əmlakın idarə edilməsi xidməti təklif edir. Nizamnamə kapitalı 2534147 manatdır. Portfelinə “Zefir Mall”, “BEGOC biznes mərkəzi”, “Çinar Plaza”, “Dalğa Plaza”, “Sahil Plaza”, “Bayıl Plaza” biznes mərkəzləri, “Hillside Residence”, “Vurğun Residence”, “Roseville Residence”, “Təbriz Evləri”, “Ambassador Suites”, “Motor Village” daxildir. 2023-cü ildən şirkətin qanunu təmsilçisi Allahverdiyev İlham Allahşükür oğludur. Ondan əvvəl təmsilçilik Kamran Məmmədovda olub. Yeri gəlmişkən, müxtəlif dövrlərdə qanuni təmsilçilik bu iki şəxs arasında dəyişib. 2025-ci ilin birinci rübündə elan edilən tenderlər və bağlanan müqavilələr Bu ilin əvvvəlindən Agentlik bir neçə tender elanı verib. Bunlar server-şəbəkə kompleksinin, fərdi istifadəçilərin təhlükəsizliyini təmin edən XDR təhlükəsizlik həlli (lisenziyaların)”nin satın alınması (69.768,54 AZN), layihə idarə olunması üçün lisenziyaların satın alınması (7.048,53 AZN), İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyinin yeni inzibati binasının divarlarının, sütunlarının dekorativ üzlənməsi, səs izolyasiyasının olunması (1 otaq), malların və mebellərin satın alınması (733.408,81 AZN), eşitmə və nitq məhdudiyyəti olan şəxslərin icbari tibbi sığorta ilə bağlı məlumatlandırılması məqsədilə jest dili ilə video çarxların hazırlanması (4.550,00 AZN), yazılı tərcümə xidmətinin satın alınması(12.976,00 AZN) ilə bağlıdır. Qeyd edək ki, tenderlər arasında 3 müsabiqə nəzarət orqanının qərarı ilə ləğv edilib. Bunlardan biri də agentliyin yeni inzibati binasının divarlarının, sütunlarının dekorativ üzlənməsi, səs izolyasiyasının olunması (1 otaq), malların və mebellərin satın alınması ilə bağlı tenderdir. Bağlanan müqavilələrə gəlincə, Bakı Metropoliteninin stansiyalarında reklam lövhələrinin çapı, montajı və quraşdırılması xidmətlərinin, müxtəlif növ lisenziyaların, “e-Tabib” mobil tətbiqinin funksional inkişafı və 1 (bir) illik texniki dəstək xidmətinin satın alınması başa çatıb. “e-Tabib” mobil tətbiqinin funksional inkişafı və 1 (bir) illik texniki dəstək xidmətinin satın alınması üçün “ALL İN One Technologies” Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti ilə 413.295 AZN, "Bakı Metropoliteni" Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti ilə 232.106 AZN, müxtəlif növ lisenziyaların satın alınması ilə "Buz Tech" MMC 319.767,94 AZN dəyərində müqavilə imzalanıb. Xatırladaq ki, 2024-cü ildə Hesablama Palatası İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyində həyata keçirilmiş dövlət satınalmalarının hüquqi aktlara uyğunluğunun auditini aparmışdı. Sənəddə bağlanılan satınalma müqavilələri üzrə müxtəlif hallarda uyğunsuzluqların, bir-birini təkzib edən maddələrin olduğu əksini tapırdı. Eləcə də bildirilirdi ki, dövlət satınalmalarını tənzimləyən qanunvericiliyin tələblərinə riayət edilməyərək bir mənbədən satınalma metodu ilə malların (işlərin və xidmətlərin) satın alınması zamanı ehtimal olunan qiymətin hesablanmaması bəzi hallarda bağlanılan və icra olunan satınalma müqavilələri üzrə icarəyə götürülmüş obyektlər üzrə icarə qiymətləri mövcud bazar qiymətindən yüksək olur. Dərman və tibbi təyinatlı vasitələrin satın alınması prosesində bəzi hallarda ayrı-ayrı malların vahidinin ehtimal olunan qiyməti düzgün müəyyən edilmir. Eyni adlı dərman və tibbi təyinatlı vasitələrin vahidi üzrə alış qiymətlərinin fərqli olması əlavə vəsait xərcinə səbəb olur. Satınalma üzrə qalib müəssisələr tərəfindən bəzi hallarda müqavilə öhdəlikləri vaxtında yerinə yetirilmir.Teleqraf)