Təhlil

Kiyevə təhlükəsizlik zəmanəti vermədən atəşkəs haqqında ideyalar Ukraynanın Rusiya tərəfindən işğalına və məhvinə səbəb ola bilər. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu Ukrayna Prezidenti Vladimir Zelenski deyib. "Biz anlayırıq ki, atəşkəslə bağlı bu ritorikanı (atəşkəs təklifləri - red.) hansı liderlər səsləndirir. Bütün vətəndaşlarımız üçün çox dəhşətli çağırışdır", - Zelenski qeyd edib. O bildirib ki, Ukraynada artıq 2014-cü ildən atəşkəs təcrübəsi var və Rusiya həmişə həmin razılaşmaları pozub: "Əvvəlcə Krım və Donbasın bir hissəsi işğal edildi, sonra genişmiqyaslı işğal başladı".

Demokrat Kamala Harris son sorğuda Respublikaçı Donald Trampı 4 faiz bəndi qabaqlayıb. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə PBS telekanalının NPR radioşirkəti və “Marist Pool” araşdırma şirkəti ilə birlikdə apardığı rəy sorğusunun nəticələrində qeyd olunub. Respondentlərin 51 faizi Harrisi, 47 faizi isə Trampı dəstəklədiyini bildirib. 31 oktyabr-2 noyabr tarixləri arasında 1297 nəfər arasında keçirilən sorğunun nəticələri göstərib ki, Harrisin reytinqi oktyabrın əvvəlindən bəri 2 faiz bəndi artıb. Qeyd edək ki, bu gün ABŞ-da prezident seçkiləri keçirilir.

ABŞ prezidentliyi uğrunda mübarizə aparan respublikaçı Donald Tramp və demokrat Kamala Harrisin reytinqi açıqlanıb. Sozcu.az xəbər verir ki, NBC-nin keçirdiyi son sorğuda namizədlərin eyni səs aldıqları üzə çıxıb. Belə ki, Tramp kişilər arasında daha populyardır – 58% onu dəstəkləyir, cəmi 40% Harrisə səs verəcəyini bildirib. Qadınlar arasında isə Harris 57%, Tramp 41% səs toplayıb. Qaradərili seçicilər böyük çoxluqla Harrisin tərəfindədir – 87%; Tramp isə qaradərililərin cəmi 9%-dən müsbət cavab alıb. Harris həmçinin 30 yaşdan kiçik seçicilər (57%; Tramp - 41%) və ağdərili kollec təhsilli seçicilər arasında (55%; Tramp 43%) Trampdan öndədir. Tramp isə əyalət seçiciləri (75%; Harris 23%), ağdərili seçicilər (56%; Harris 42%) və kollec diplomu olmayan ağdərili seçicilər (64%; Harris 34%) arasında liderlik edir. Qeyd edək ki, ABŞ-da prezident seçkisi 5 noyabrda keçiriləcək.

Son zamanlar Rusiya ordusu Ukraynanın şərqində irəliləsə də, böyük itkilər verdiyindən ciddi canlı qüvvə çatışmazlığı yaşayır. Sozcu.az xəbər verir ki, bu mövzuda məqalə dərc edən “The Economist” nəşri avropalı kəşfiyyat rəsmilərinə istinadla rus generallarının Putinə təzyiq etdiyini yazıb. Qəzetin yazdığına görə, Rusiyanın Baş Qərargahı və Müdafiə Nazirliyi Ukraynadakı qoşunları gücləndirmək məqsədilə yeni səfərbərlik elan etməsi üçün Kremlə “ciddi təzyiq” göstərir: “Rusiyanın hazırda kifayət qədər qüvvəsi yoxdur. Əgər onlar cəbhəni yarsalar belə, bundan istifadə edə bilməyəcəklər”. Qəzetin mənbələrinin bildirdiyinə görə, Rusiya ordusu döyüş meydanında kütləvi itkilərə səbəb olan primitiv taktikaya arxalanmaqda davam edir. Kursk cəbhəsinə getdiyi güman edilən Şimali Koreya əsgərlərinin gətirilməsi də rus bölmələrinin problemlərlə üzləşdiyini göstərir. NATO-nun adı çəkilməyən yüksək rütbəli məmuru qəzetə deyib ki, Moskva ayda 30 min insanı orduya cəlb edir. Bu, cəbhədəki bütün məqsədləri yerinə yetirmək üçün kifayət deyil, lakin böyük itkiləri qarşılamağa imkan verir: “Böyük Britaniya Kral Müdafiə Araşdırmaları İnstitutunun baş elmi işçisi Cek Voltinq hesab edir ki, Rusiya əbədi döyüşə bilməz, lakin cəbhədəki indiki tendensiya davam edərsə, Ukrayna üçün “qırılma nöqtəsi” daha tez çatacaq. Moskva, deyəsən, gələn il Donbassda öz məqsədlərinə nail olacağına və Ukrayna ordusuna o qədər itki və maddi ziyan vuracağına inanır ki, daha onun irəliləyişlərinin qarşısını ala bilməyəcəklər”. Ekspert hesab edir ki, bu vəziyyət Rusiyaya istənilən sonrakı danışıqlarda güclü rıçaq verəcək. Bundan əvvəl, sentyabrın ortalarında “The Wall Street Journal” yazıb ki, Rusiya hərbi komandanlığı Vladimir Putindən yeni səfərbərlik elan etməsini istəyib.Lakin Putin bundan imtina edib və deyib ki, o, müharibədə yalnız könüllü olaraq ordu müqavilə bağlayan şəxslərdən istifadə etmək istəyir.AzPolitika.info)

Türkiyənin milli müdafiə naziri Yaşar Gülər Pentaqon rəhbəri Lloyd Ostin arasında telefonla danışığı baş tutub. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə Türkiyənin Milli Müdafiə Nazirliyininin məlumatında deyilir. Qeyd olunub ki, nazirlər ikitərəfli və regional təhlükəsizlik, eləcə də müdafiə məsələlərini müzakirə ediblər.

"ABŞ müdafiə naziri Lloyd Ostinin dəftərxanasında işləyən İran mənşəli Ariana Tabatabay kimdir və sənədlərin sızmasında onun əli varmı?.." Pentaqondan sənədlərin sızması İsrailin İrana planlaşdırdığı zərbəni ləngidir. Bununla əlaqədar olaraq ABŞ-da araşdırma hələ də davam edir. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə Böyük Britaniyanın "The Times" nəşri kəşfiyyatda olan mənbəyə istinadən məlumat verib. Nəşr yazır ki, İranyönümlü "Telegram-kanal"da dərc edilən, sonradan "X" platforması və Qərb KİV-lərində yayılan sənədlərdə İsrailin ballistik raketlər tətbiq edilməklə İrana hücuma hazırlığının təfərrüatları əks edulib.  Sənədlərin sızması Tehrana hücum sxemlərini proqnozlaşdırmağa kömək edib. İndi mənbələrin məlumatına görə, bu sızma İsrailin hücum planlarını dəyişib və alternativ planın işlənib hazırlanması tələb edilir. Məlumatlara görə, sənədlərdən sızan məlumatlar göstərir ki, İsrail, mümkündür ki, aprel ayında İranın hücumundan sonra olduğu kimi, İsfahan yaxınlığındakı hava hücumundan müdafiə radarının məhv edilməsi formasında hücum planlaşdırır. Sənədlərdən biri ABŞ Müdafiə Nazirliyinin Amerikanın casus peykləri, habelə Milli Təhlükəsizlik Agentliyi tərəfindən toplanmış məlumat və təsvirlərin təhlilinə cavabdeh olan Dövlət Kəşfiyyatı Milli Agentliyinə (NGA) məxsusdur.  "Tamamilə məfxi" qrifi altında olan 15-16 oktyabr tarixli sənədlərdə İsrailin İrana hücuma hazırlığı müfəssəl təsvir edilir. O cümlədən Hərbi-Hava Qüvvələrinin yerləşdirilməsi, habelə havada yanacaq doldurulması üzrə irimiqyaslı təlimlər keçirdiyi barədə məlumat verilir. Sənədlərdə deyilir ki, İsrail "Golden Horizon" və ISO2 "Rocks" kimi uzaqmənzilli ballistik raketlərlə fəal surətdə işləyir. Oktyabrın 8-dən ən azı müvafiq olaraq 16 və 40 belə raketlərin yerdəyişməsi qeydə alınıb.  Kəşfiyyatda olan mənbə nəşrə məlumat verib ki, istənilən halda İsrail SEPAH-ın hərbi obyektlərinə hücum etməyi planlaşdırır və ABŞ-ı əmin edib ki, bu cavab İranın nüvə infrastrukturu və ya onun neft sənayesinə toxunmayacaq. Pentaqon çərşənbə axşamı sənədlərin sızmasının arxasında idarənin məmuru, İran mənşəli amerikalı qadın Ariana Tabatabayın dayandığı barədə ittihamları rədd edib.  Pentaqon nümayəndəsi Patrik Rayder bəyan edib ki, Tabatabau təqdiqat fiquru deyil. Onun sözlərinə görə, Pentaqon tədqiqatın detalları ilə bağlı İsraillə təmasdadır. Ariana Tabatabay ABŞ müdafiə naziri Lloyd Ostinin dəftərxanasında işləyir, onun ciddi məxfi məlumatlara çıxışı var və əvvəllər ABŞ prezidenti Co Baydenin İran işləri üzrə sabiq xüsusi elçisi Robert Melli ilə birgə işləyib, təxminən bir il öncə "İran İslam Respublikası ilə lazımsız əlaqələr" səbəbindən işdən çıxarılıb.

"Moldovada məsələ bitdi. Seçkilərdə Dnestryanı və digər ərazilərdə Rusiya tərəfdarlarının ciddi saxtakarlıqlarına baxmayaraq, xalq öz iradəsini nümayiş etdirə bildi. Referendumda avrointeqrasiya tərəfdarları, prezident seçkilərində Maia Sandu qalib gəldi və növbəti turda üstünlüyünü daha da möhkəmləndirəcəyi gözlənilir".  Sozcu.az xəbər verir ki, bunu Müsavat Partiyası Məclisinin sədri Arif Hacılı deyib.  "Növbə Gürcüstanındır" , deyən Arif Hacılı bildirib ki,  bu bazar günü Gürcüstan xalqı öz inkişaf yolunu müəyyən edəcək:  "Bu seçkilərin nəticələri yalnız Gürcüstan üçün deyil, həm də region ölkələri, postsovet məkanı üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir və yeni dünya düzəninin formalaşmasına təsir göstərəcəyi şübhəsizdir.  Ümid edirik ki, bu seçkilərdən sonra Rusiyanın Güney Qafqaz regionuna təsir imkanları bir qədər də məhdudlaşacaq".

“Qazaxıstan “BRİKS”-ə üzv olduğu halda, ABŞ ona qarşı sanksiya yeridə bilər. Bu isə Qazaxıstan üçün ölümə  bərabərdir...” “Qazaxıstanın BRİKS-sə girməməsinin iqtisadi və siyasi tərəflərinin obyektiv səbəblərini bilmədən Rusiyanın bu ölkəyə niyə iqtisadi təzyiq göstərməsinin mahiyyətini dərk etmək qeyri-mümkündür. Postsovet respublikaları arasında Qazaxıstan yeganə respublikadır ki, Rusiya, Qərb və Şərq arasında geo-siyasi balansını bu günə qədər saxlaya bilib”.  Bu fikirləri “Qazaxıstanın “BRİKS”-ə girməkdən imtina etməsini və Rusiyanın bunun əvəzində həmin ölkədən bəzi tərəvəzlərin idxalına qadağa qoymasını necə dəyərləndirirsiz? Buna “tərəvəz diplomatiyası” demək olarmı?”- sualını cavablandıran siyasi analitik Tahir Cəfərli dilə gətirib. “Söhbət  təkcə  tərəvəzdən gedirsə, Qazaxıstanın ondan gələn, gəliri demək olar ki, heçə bərabərdir. Rusiya öz tərəvəz istehsalçılarını qorumaq üçün Qazaxıstan idxalının qabağını alır, çünki bu ölkənin tərəvəzi Rusiyaya buraxıldığı halda, oranın tərəvəzinin  qiyməti aşağı düşür. Misal üçün İran, Pakistan, Əfqanıstan, Misir və s. ölkələrdən Azərbaycana gətirilən kartofun həcmi azaldıqca, ölkəmizdə kartofun qiyməti iki dəfə qalxdı. Bundan Azərbaycan istehsalçıları uddular, bununla belə kartofun keyfiyyətini artırmadılar. Rusiyada da bu proses gedir.  Digər tərəfdən, Avrasiya Gömrük İttifaqının üzvü olan Qazaxıstanın tərəvəz və meyvələrinin qarşısını almağa  Rusiyanın ixtiyarı yoxdur, bununla belə, Rusiyaya keyfiyyətsiz mallar gələrsə, onun qabağı alına bilər. Odur ki, Qazaxıstan tərəvəzinin Rusiyaya buraxılmamasını “BRİKS”-lə əlaqələndirmək doğru deyil”, - deyə davamında həmsöhbətimiz bildirib.   “Qazaxıstanın “BRİKS”-ə girməməsinin başqa geo-siyasi  səbəbləri vardır. Bunları dərk etmək üçün bir şeyi bilməliyik ki, “BRİKS” ABŞ dollarına qarşı bir çox ölkələrin birliyidir. “BRİKS”-ə daxil olan ölkələr, loru dildə desək, öz aralarında  xarici ticarəti öz valyutaları ilə  həyata keçirirlər. Onlar bununla Ümumdünya Ticarət Təşkilatından uzaqlaşmaq istəyirlər. Nəzərə alsaq ki, bu təşkilat ABŞ-nin diktəsi ilə hərəkət edir, onda “BRİKS”-n ABŞ-ın xarici ticarətinə qarşı getdiyini qeyd edə bilərik. Qazaxıstan Prezidentini fəxri qonaq kimi Kazan samitinə şəxsən V.Putin dəvət etsə də, Qazaxıstanın bu birliyə üzv olmayacağını, Qazaxıstan Prezidentinin mətbuat katibi Berik Uali bir neşə gün bundan əvvəl bəyan edib. Onun müsahibəsi ilə bağlı  “Balgenews” nəşrində “Почему Казахстан воздержится от вступления в БРИКС?” “Qazaxıstan niyə “BRİKS”-ə üzv olmaycaq” adlı məqaləmizdə Qasım-Comərd Tokayevin bu siyasi addımına obyektiv qiymət vermişik. Hər şeydən əvvəl bir  fikri diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm ki, Qazaxıstan Prezidenti başqalarından fərqli olaraq praqmatik siyasətçidir. O, atdığı hər bir addımın sonda nəticəsini dərk etməsə, heç bir siyasi addım atmaz... K.Tokayevin “BRİKS”-ə girməməsinin əsas səbəbi onun ölkəsinin birbaşa Qərblə ABŞ və AB ölkələrinin valyutası ilə xarici ticarət aparmasıdır. Onun “BRİKS”-ə üzv olmamasının iqtisadi səbəbi elə budur. Qazaxıstan “BRİKS”-ə üzv olduğu halda, ABŞ ona qarşı sanksiya yeridə bilər. Bu isə Qazaxıstan üçün ölümə  bərabərdir. Qazaxıstan Prezidentinin dollar dövriyyəsindən ölkəsini çıxartmamasının bir səbəbi də ondadır ki, dünyanın xarici ticarətinin 80 % dən çoxu ABŞ valyutası ilə həyata keçirilir, Rusiyaya göndərilən kartofla, pomidorla yox”, -deyə sonda analitik diqqətə çatdırıb.

Ukraynada müharibə davam edir və kifayət qədər uzun müddət davam edə bilər, lakin onu dondurmaq olmaz. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu Ukrayna Baş nazirinin Avropa və Avro-Atlantik inteqrasiya məsələləri üzrə müavini Olqa Stefanişina bildirib. Onun sözlərinə görə, bu, dövlətin mövcudluğu uğrunda müharibədir və o, Avropanın müharibə şəraitində yaşadığı normallığa keçə bilməz. "Ona görə də hesab edirəm ki, zaman keçdikcə müttəfiqlər də Ukraynanı dəstəkləmək üçün səfərbər olacaqlar".

NATO Ağ Evin yeni rəhbəri seçildikdən sonra ABŞ-ın Ukraynaya dəstək rolunu azaltmağı planlaşdırır. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə CNN alyansının yüksək rütbəli şəxsinə istinadən məlumat yayıb. “Baş katib Mark Rutte NATO-nu təhlükəsizlik məsələlərində yardım sahəsində lider kimi görmək istəyir, nəinki bu rolu öz üzərinə götürən bir müttəfiq”, – nəşrin həmsöhbəti bildirib.

Azərbaycanda boşanmaların sayı son illər 50 faizə yaxınlaşıb ki, bu da rekord sayıla bilər. Bu, artıq konkret şəkildə tam bir faciə, cəmiyyətin mənəvi cəhətdən çökməsi, ortalığın sahibsiz, yetim uşaqlarla doldurulması və ailə institutlarının dağılması deməkdır. Bu sözləri Axar.az-a Sağlam Cəmiyyət Hərəkatının rəhbəri Elçin Bayramlı ölkəmizdə boşanma və evlənənlərin sayı haqda son statistikaya münasibət bildirərkən deyib. Onun sözlərinə görə, son illər cəmiyyətdə boşanma adi hal alıb: “Nəinki boşanmalar artır, buna paralel olaraq evlənənlərin, uşaq doğumunun da sayı azalır. Bunlar isə aparılan mənəvi-psixoloji təbliğatın nəticəsidir. Gənclərə karyera, biznes kimi təbliğatlar aşılayaraq, onları gec evlənməyə vadar edirlər. Müasirlik adı altında televiziya, internet, seriallar təbliğatlar aparır və eləcə də bəzi psixoloq, sosioloqlar, məşhur müğənnilər ailə institutlarımıza qarşı göz-görə görə mənəvi terror aktı törədir. Bu, dəhşətli bir tendensiyadır. Bu prosesin qarşısı alınmasa, bir müddətdən sonra millət olaraq yoxa çıxacağıq”. Ekspertin sözlərinə görə, bu məsələdə sosial-iqtisadi problemlərin rolu daha çox qabardılır, lakin əsas problem mənəvi-psixolojidir: “Düzdür, sosial-iqtisadi səbəblər də az rol oynamır. İndiki dövrdə gənclərin iş tapması, ev alması çox çətindir. Gəncləri evlənməkdən bu problemlər çəkindirir. Amma əsas səbəb bu deyil. Boşanmalar maddi rifahı yüksək olan ölkələrdə daha çoxdur, nəinki yoxsul ölkələrdə. Azərbaycanın ağır sosial-iqtisadi dövrlərində boşanmalar minimum səviyyədə idi. Yəni sosial səbəbləri şişirdib, problemi bu istiqamətə yönləndirmək lazım deyil. Bizdə boşanma və evlənmələrdə, uşaq sayının azalmasında sosial-iqtisadi problemlərin payı 20, mənəvi-psixoloji vəziyyətin payı 80 faizdir. Dünyada ən az boşanma Hindistandadır, heç bir faizə çatmır. Orada yaşayan insanların çoxu yoxsuldur. Hindistanda, görünür, mənəvi baza o qədər güclüdür ki, heç bir sosial problem ailənin dağılmasına gətirib çıxarmır. Azərbaycanda hamı milyonçu kimi yaşamaq istəyir. Belə bir şey dünyanın heç bir ölkəsində yoxdur”. Qeyd edək ki, rəsmi statistikaya əsasən, 2024-cü ilin yanvar-avqust ayları ərzində 30.788 nikah və 14.248 boşanma halı qeydə alınıb. Beləliklə, ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə əhalinin hər 1000 nəfərinə nikahların sayı azalaraq 5,0-dan 4,5-ə, boşanmaların sayı isə 2,2-dən 2,1-ə düşüb.

Çeçenistan rəhbəri Ramzan Kadırov üç rusiyalı siyasətçini öz həyatına qəsddə ittiham edib, onlara qarşı “qan davası” elan edib. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu tanınmış publisist və rusiyalı müxalifətçi Rostislav Murzaqulov deyib. O, Kreml rəhbəri ilə Kadırov arasında münasibətlərin pisləşməkdə davam etdiyini vurğulayıb. Bundan başqa, Murzaqulov əlavə edib ki, əgər əvvəllər Çeçenistan rəhbəri Rusiya Federasiyasında ikinci ən nüfuzlu şəxs hesab olunurdusa, indi o, “birinci vəzifəyə” qoyulur. "İndi Rusiyada panika var. “Kvadrat gözlü” insanlar Kreml dəhlizlərində gəzirlər, çünki bunun sonun başlanğıcı olduğunu başa düşürlər. Bu vəziyyətdən çıxış yolu yoxdur", - o qeyd edib. Bildirilib ki, iki rus “hökmdarı” arasında vəziyyət “Wildberries” şirkəti ilə bağlı vəziyyətdən sonra pisləşib, buna görə Kadırov milyarder, Dağıstandan olan senator Süleyman Kərimova qarşı “qan davası” elan edib. Murzaqulov əlavə edib ki, Putin Kadırova bu şirkətə nəzarəti “vəd etməyə” cəhd edə bilər, lakin digər Kreml rəsmilərinin bu, xoşuna gəlməyəcək.