Təhlil

Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsi Moskvanın Avrasiyanın jandarmı statusunu təsdiq etməyə xidmət etməli idi. On il əvvəl, 2013-cü ilin noyabrında Ukraynada başlayan Avromaydan Hərəkatı (Ləyaqət İnqilabı) Rusiyanın Avrasiyada jandarm roluna qarşı ən qüdrətli çıxış idi. Azadlıqlara, demokratiyaya və insan haqlarına nifrət edən, millətlərin istiqlal, insanların hürriyyət hüququnu tanımaq istəməyən Şər İmperiyası onun 300 illik hökmüranlığını laxladan Avromaydan Hərəkatını qan içində boğmağa çalışsa da, Ukrayna xalqının iradəsi qarşısında məğlub olaraq inqilabın gerçəkləşməsinin qarşısını ala bilmədi. Bundan sonra qanlı Kreml Ukrayna xalqını cəzalandırmaq qərarına gəldi.  Ukraynanın beynəlxalq hüquqla tanınan suvern ərazilərinin Rusiya tərəfindən işğalı, işğal bölgələrində əsarətə qarşı müqavimət göstərənlərin soyqırımı başladı.  Ukraynanı Rusiya əsarətini qəbul etməyə vadar edə bilməyən Moskva ötən ilin fevralında Ukraynaya qarşı geniş miqyaslı müharibəyə başladı. Ukraynanın işğal olunacağı halda Rusiyanın bütün postsovet məkanı üzərində total nəzarətini bərpa edəcəyini anlayan bütün azadlıqsevər qüvvələrin ürəkləri Ukrayna ilə bərabər döyünməyə başladı. Ukrayna xalqının rəşadətli müqaviməti dünyada bütün azadlıq tərəfdarlarını hərəkətə keçirdi. Böyük Britaniyanın təşəbbüsü, ABŞ-ın dəstəyi ilə Ukraynaya dəstək üçün bəşəriyyətin tarixi boyu ən böyük koalisiya quruldu. Rusiya Ukraynanı işğal edə bilmədiyi kimi, sonunu gətirəcək uzunmüddətli müharibə ilə üzləşdi.    Bu müharibənin sonunda hiyləgərcəsinə avrasiyaçılıq adlandırılan üç əsirlik avrorusçuluğa son qoyulacaq. Son üç yüz ildə Avrasiyada gedən bütün siyasi proseslərdə həlledici rol oynayan Rusiya mərkəzli dünya düzənin başa çatması Yaxın Şərqdən Qafqaza, Şərqi Avropadan Uzaq Şərqə kimi çox geniş bir çoğrafiyaya ciddi təsir edərək, geosiyasi sunami doğuracaq. Bu prosesin mərkəzi postsovet məkanına düşəcəyi üçün bu çoğrafiyada nəhəng tarixi hadisələr baş verəcək. Fransa İnqilabından sonra Avrasiyada bütün demokratik prosesləri məhv etmək üçün bu çoğrafiyada jandarm rolunu oynayan Rusiyanın siyasi xəritəsinin dəyişməsi nəhəng demokratikləşmə prosesinə geniş imkanlar yaradacaq.  Lakin xalqlar özlərinin totalitar keçmişlərindən asanlıqla qurtula bilmədikləri üçün Qərbin üzərinə çox böyük vəzifə düşəcək. ABŞ ikinci dünya müharibəsindən sonra Qərbi Almaniya və Yaponiyanı necə demokratikləşdirdisə, postsovet məkanın da eyni üsulla hürriyyətə qovuşdurmalıdır.    İkinci dünya müharibəsidən sonra Qərbi Almaniya və Yaponyada demokratiya əsasən Amerika qoşunları tərəfindən “zorla” həyata keçirildi. Əgər o zaman ABŞ müttəfiqi Böyük Britaniya ilə birlikdə bu missiyanı həyata keçirməsəydi Almaniyanın və Yaponiyanın demokratikləşməsi çox çətin ola bilərdi. Müharibədən sonra keçirilən bir araşdırmada məlum olmuşdu ki, almanların yarısından çoxu hələ də Hitlərə rəğbət bəsləyir. Alman və yapon xalqını totalitar keçmişindən ABŞ məcburi şəkildə qopardı. Bunu o zaman alman və yapon xalqı həzm etməsə də, illər keçdikdən sonra amerikalıların bu xidmətini minətdarlıqla anmağa başladı.  Posstsovet məkanı da eyni qayda ilə demokratikləşdirilməlidir. Çox böyük ehtimalla məhz belə də olacaq. Bunu şərtləndirən səbəblər çoxdur. Ən əsas səbəb isə ondan ibarətdir ki, bölgə xalqları totalitar keçmişlərindən könüllü imtina etməyə hazır deyillər. Xəqani Cəfərli

Ukrayna müharibənin 481-ci günü üçün Rusiya ordusunun itkiləri haqda məlumatı yeniləyib. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə Ukrayna Baş Qərargahı məlumat yayıb. Məlumata əsasən, Rusiya indiyə qədər 220 450 hərbçi, 3989 ədəd tank, 7735 ədəd zirehli döyüş maşını, 3865 ədəd artilleriya sistemi, 610 ədəd RYAS (reaktiv yaylım atəş sistemi), 370 hava hücumundan müdafiə sistemi, 314 ədəd hərbi təyyarə, 305 ədəd helikopter, 6613 ədəd avtomobil texnikası, 3383 ədəd PUA, 1211 qanadlı raket, 18 gəmi/qayıq, 526 xüsusi avadanlıq itirib.

Pekin səfərinin əsas məqsədlərindən biri Çin hakimiyyəti ilə açıq və geniş dialoq qurmaqdır. Sozcu.az xəbər verir ki, bu sözləri ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken deyib. “Güclü rəqabətin qarşıdurma və ya münaqişəyə çevrilməməsini təmin etmək davamlı diplomatiya tələb edir”, - Blinken bildirib.

Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin Baş Kəşfiyyat İdarəsinin rəhbəri Kirill Budanovla bağlı hər şey qaydasındadır. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu Baş Kəşfiyyat İdarəsinin nümayəndəsi Andrey Yusov deyib. “Əla vəziyyəti, əla sağlamlığı, yaxşı iştahı var”, - o bildirib. Yusov əlavə edib ki, Budanovla təxminən 10 dəqiqə əvvəl danışıb: “Onun planları çoxdur, işə hazırdır”. Qeyd edək ki, Kirill Budanovun Rusiya ordusunun Ukrayna Baş Kəşfiyyat İdarəsinin qərargahına raket zərbəsi endirməsi zamanı yaralandığı barədə məlumat yayılmışdı.

Norveç və Danimarka hakimiyyəti Ukraynaya əlavə 9 min artilleriya mərmisi tədarük etməklə bağlı razılığa gəliblər. “Report” TASS-a istinadən xəbər verir ki, bu barədə Norveç hökumətinin rəsmi saytında məlumat verilib. Qeyd edilib ki, Oslo Kiyevə mərmilər, Kopenhagen isə partlayıcı sursatlar göndərəcək.

Rusiyanın Belarusda taktiki nüvə silahı yerləşdirməsi Şimali Atlantika alyansından adekvat cavab tələb edir. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu Litvanın xarici işlər naziri Qabrielius Landsberqis deyib. “NATO Baltikyanı ölkələrin müdafiəsi planlarını təkmilləşdirməlidir. Ümumilikdə Baltikyanı ölkələrin, xüsusən də Litvanın daimi müdafiəsini gücləndirmək lazımdır, çünki bizim ərazimiz həssasdır”, - nazir bildirib.

Hakimiyyət artıq Rusiya ordusunun Ermənistandan çıxarılması prosesinə başlayıb. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu erməni mediasına açıqlamasında Ermənistanın Niderlanddakı sabiq səfiri Dzünik Ağacanyan deyib. Onun sözlərinə görə, bunun üçün Ermənistan cəmiyyətinin Zəngəzurdan keçən dəhlizlə bağlı danışıqlara birmənalı mənfi münasibətindən istifadə edilir: “Sənədin imzalanmasından qısa müddət sonra dəmir yolu üzərində nəzarət Qərb şirkətlərinə verilərsə, xarici qüvvələr Ermənistana daxil olarsa və AB missiyası NATO-nun hərbi mövcudluğuna çevrilərsə, təəccüblənmərəm. AB müşahidəçilərinin bu gün Ermənistanda olduqlarını nəzərə alsaq, bunu etmək çox asan olacaq”. O qeyd edib ki, Ermənistan sərhədləri, xüsusilə Türkiyə ilə sərhəd Rusiya hərbçiləri hesabına təhlükəsiz şəkildə qorunur.

Ruslar Baxmut yaxınlığında son bir həftə ərzində xeyli itki verib. Sozcu.az xəbər verir ki, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahı məlumat yayıb. Məlumata görə, Rostov vilayətindəki hərbi hospitala hər gün 50-dən çox rus ağır vəziyyətdə gəlir: "Xəstəxana həddən artıq doludur və kifayət qədər tibbi personalın olmaması səbəbindən ağır yaralılar arasında ölüm nisbəti yüksəkdir".

Ukrayna müharibənin 472-ci günü üçün Rusiya ordusunun itkiləri haqda məlumatı yeniləyib. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə Ukrayna Baş Qərargahı məlumat yayıb. Məlumata əsasən, Rusiya indiyə qədər 214 660 hərbçi, 3909 ədəd tank, 7607 ədəd zirehli döyüş maşını, 3717 ədəd artilleriya sistemi, 600 ədəd RYAS (reaktiv yaylım atəş sistemi), 362 hava hücumundan müdafiə sistemi, 314 ədəd hərbi təyyarə, 299 ədəd helikopter, 6428 ədəd avtomobil texnikası, 3263 ədəd PUA, 1176 qanadlı raket, 18 gəmi/qayıq, 507 xüsusi avadanlıq itirib.

NATO ölkələri öz qoşunlarını Ukraynaya göndərməyi müzakirə etmir. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu Estoniyanın Baş naziri Kaya Kallas deyib. “Bütün dövlətlər Ukraynaya bu və ya digər şəkildə yardım göstərir. Amma heç bir ölkə bu müharibəyə müdaxilə etmək, öz ordusunu ona göndərmək arzusunu bəyan etməyib, mən belə planlar haqda eşitməmişəm”, - o bildirib. Qeyd edək ki, NATO-nun keçmiş baş katibi Rasmussen bildirmişdi ki, NATO Vilnüsdə keçiriləcək sammitdə Ukraynanın üzvlüyü və ya onun təhlükəsizlik zəmanəti ilə bağlı addımlar barədə qərar verməsə, alyansın üzvləri ayrı-ayrılıqda qoşunlarını Ukrayna ərazisi yerləşdirə bilər.

Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirləri arasında gələn həftə Vaşinqtonda keçirilməli olan görüş Bakının xahişi ilə təxirə salınıb. AzadlıqRadiosunun Erməni xidməti – Azatutyun yazır ki, bu məlumatı Ermənistan XİN yayıb. Ermənistan XİN-in məlumatında deyilir ki, ictimaiyyətə bu barədə təfərrüatlı məlumat veriləcək. Bundan əvvəl Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirləri – Ceyhun Bayramov və Ararat Mirzoyanın iyunun 12-də Vaşinqtonda görüşəcəkləri bildirilmişdi. Azərbaycanın Turan agentliyinin müxbiri iyunun 8-də ABŞ Dövlət Departamentindəki mənbəyə istinadla sözü gedən görüşün təxirə salınacağını bildirmişdi. Mənbə bildirib ki, təxirə salınma “sırf” texniki səbəblərə görə baş verib: “Ararat Mirzoyanla Ceyhun Bayramov arasında görüş əvvəlcədən planlaşdırıldığı kimi iyunun 12-də və hətta gələn həftə də keçirilməyə bilər”. Mənbə deyib ki, söhbət sırf “logistika və qrafik” səbəblərindən gedir. İyunun 7-də ABŞ Dövlət Departamentinin mətbuat katibi Vedant Patel demişdi ki, Vaşinqtonda Azərbaycan-Ermənistan danışıqlarının növbəti raundunu “səbirsizliklə” gözləyirlər. Bununla belə Patel görüşün qrafiki və dəqiq tarixi barədə məlumat verə bilməyəcəyini demişdi. Bundan əvvəl mayın 1-də Vaşinqtonda ABŞ dövlət katibi Entoni Blinkenin iştirakı ilə Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin görüşü keçirilmişdi. Tərəflərin Azərbaycan və Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşdırılmasına dair müzakirələr apardığı deyilirdi. Həmin görüşün yekunlarına dair ABŞ tərəfinin məlumatında deyilirdi ki, nazirlər və onları müşayiət edən nümayəndə heyətinin üzvləri Sülh və Dövlətlərarası Münasibətlərin Qurulması haqqında ikitərəfli Saziş layihəsinin bəzi maddələri üzrə qarşılıqlı razılıq əldə edib, eyni zamanda bəzi əsas məsələlər üzrə mövqelərin fərqli olaraq qaldığını qəbul ediblər: “Tərəflər müzakirələri davam etdirmək barədə razılığa gəliblər.” AzadlıqRadiosu

Ukrayna NATO sammitində üzvlük zəmanəti və keçid üçün təminat almazsa, alyansa üzv ölkələr Ukraynaya qoşun göndərə bilər. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu NATO-nun keçmiş baş katibi Anders Foq Rasmussen deyib. O bildirib ki, əgər NATO Vilnüs sammitində Ukraynanın üzvlüyü ilə bağlı addımlar ata və ya onun təhlükəsizliyinə təminat verilməsi ilə bağlı qərar qəbul edə bilməsə, bəzi ölkələr fərdi şəkildə hərəkətə keçə bilər: “Polşa Ukraynaya konkret yardım göstərməkdə yaxından iştirak edir. İstisna etmirəm ki, Polşa milli səviyyədə bu kontekstdə daha çox iş görəcək, onun ardınca Baltikyanı ölkələr də. Ola bilsin ki, Ukraynaya qoşun da göndərilsin. Ukrayna Vilnüsdə heç nə əldə etməsə, Polşa koalisiya yaratmaq barədə ciddi düşünəcək. Ukraynanın belə hərbi yardım istəməsi tamamilə qanuni olardı”.