Təhlil

Hazırda ABŞ tərəfindən Ukraynaya kəşfiyyat məlumatlarının verilməsində heç bir dəyişiklik baş verməyib. Bu, fərqli əməkdaşlıq xəttidir. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə “RBK Ukrayna” hərbi-siyasi dairələrdəki mənbələrə istinadla məlumat yayıb. “Kəşfiyyat məlumatlarının ötürülməsinə və ya mübadiləsinə gəlincə, Ukrayna hakimiyyəti burada hələlik heç bir dəyişiklik hiss etməyib, hər şey əvvəlki kimidir”, - məlumatda qeyd olunub.

İndi dünya nizamı dəyişir və Avropa öz müdafiəsini gücləndirməlidir. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu İspaniya xarici işlər naziri Xose Manuel Albares deyib. “Razıyıq ki, indi diplomatik dildə dünya düzəninin dəyişməsi adlandırılan dövrlərin dəyişməsi baş verir. Bizim Avropa İnvestisiya Bankında vəsaitimiz var. Rusiyanın Avropadakı dondurulmuş aktivləri və təbii ki, vəsaitlərin müdafiə və təhlükəsizlik üçün bölüşdürülmə payı haqqında müzakirələr gedir”, - Albares bildirib.

“Həm də nəyə görə? Ona görə ki, onun rüsümları tətbiq etməsi artıq Amerikanın özünün iqtiadi durumuna da neqativ təsir göstərməyə başlayıb və göstərəcəkdir də... O neqativ təsirlər başlayanda, Tramp özünün sosial dayaqlarını itirəndə addımlarını tormozlamalı olacaq...” “Bilirsiz, hazırda Trampı narahat edən əsas məsələrdən biri bütün Qərb dünyasının ona qarşı bnirləşməsidir. Bu gün artıq Kanada da Avropa Birliyinin yanındadır, artıq Avstraliya da ABŞ-dən məsafələşməyə başlayıb. Və Birləşmiş Ştatlar faktiki olaraq bir təcrid vəziyyətinə düşüb. Belə olduğu şəraitdə, əlbəttə ki, Tramp reallıqları nəzərə alaraq Rusiya ilə yaxınlaşma, Rusiyaya reveranslar etmək və s. işlərində bir qədər templəri azaltmalı olacaq. Həm də nəyə görə? Ona görə ki, onun rüsümları tətbiq etməsi artıq Amerikanın özünün iqtiadi durumuna da neqativ təsir göstərməyə başlayıb və göstərəcəkdir də... O neqativ təsirlər başlayanda, Tramp özünün sosial dayaqlarını itirəndə addımlarını tormozlamalı olacaq”.  Bunu Moderator.az-a açıqlamasında ABŞ prezidenti Donald Trampın daxili və xarici siyasət sahəsində yol verdiyi ciddi səhvlərə görə, o cümlədən də Rusiya-Ukrayna savaşı barədə atdığı addımlara, Ukrayna prezidenti V.Zelenskiyə qarşı tutduğu ədalətsiz mövqeyə görə impiçmentə məruz qalması ehtimalından danışan siyasi təhlükəsizlik məsələləri üzrə ekspert Ərəstun Oruclu söyləyib.  “Bəli, artıq Trampa qarşı impiçment prosesi başladılması haqda fikirlər səslənir. Bu, mümkündür və mən istisna etmirəm ki, bu təşəbbüs hansısa bir mərhələdə, demokratlar bir yana məhz respublikaçıların özləri tərəfindən gələ bilər.  Məsələ ondadır ki, 2026-cı ilin noyabrında ABŞ Konqresə və Senatına aralıq seçkilər keçiriləcək. Və həmin seçkilərdə respublikaçıların uduzmaq təhlükəsi var. Həmin təhlükə getdikcə artır. Və belə getsə, Respublikaçıların özü tərəfindən Trampa qarşı fraksiyalar yaranacaq. O da artıq görünməkdədir- cücərtiləri var.  Əgər Respublikaçılar Partiyasının daxilində hər hansı bir qrup senatorlar, yaxud Nümayəndələr Palatasının üzvləri impiçment təşəbbüsü irəli sürərlərsə, bu o deməkdir ki, Tramp bitəcək. Yəni respublikaçıların özləri  ona qarşı impiçment prosesini başlada bilər. Bu tamamilə mümkündür. Həm nəzəri, həm də praktik baxımdan...  Təbii ki, Demokratlar Partiyasının nümayəndələri də birmənalı şəkildə bunu dəstəkləyəcəklər. Amma görək, respublikaçıların öz partiyalarının üzvü olan hazırkı ABŞ prezidentinə qarşı impiçment təşəbbüsü qaldırmağa cəsarətləri çatacaqmı? Bu bir qədər çətin sualdır”,  - deyə davamında analitik diqqətə çatdırıb.

"Bir vaxtlar qadınlarımızın qucağında körpə uşaq görərdiksə, bu gün it, pişik, hətta meymun görürük. Hətta bəzi qadınlar iri marketlərdə alış-verişdə səbətlərində uşaq əvəzinə it aparırlar. Bütün bunlar Qərbin Strateji Beyin Mərkəzlərinin Azərbaycan cəmiyyətinə ötürdüyü davranış modelləridir. Bunun nəticəsində ailə institutu çat verib, aşınıb, dağılıb və artıq məhv olmaq üzrədir". Bunu Qaynarinfo-ya açıqlamasında sosioloq Asif Bayramov 10-19 il evli olub boşanan cütlüklər arasında boşanma sayının 7735 olması ilə bağlı statistikadan danışarkən deyib. O bildirib ki, əgər ailə institutu dağılırsa, onu qoruyan subyektlər, yəni ər-arvad, eləcə də ailənin digər üzvlər onun dağılmasından narahat olmurlar: "Biz o vaxt qorxarıq ki, bu bizim üçün müqəddəs olsun. Əgər ailə institutunun müqəddəsliyi bizim gözümüzdən salınıbsa, onun dağılmasına biganə qalırıq. Ona görə də Azərbaycanın son 10-20 ildə ailə institutu tədricən məhvə doğru gedir. Nəticədə Azərbaycanda əhalinin artım tempi azalıb". Bunu necə sübut etmək olar? Asif Bayramov bunun üçün demoqrafik bir üsulun olduğunu əlavə edib: "Əgər doğum səviyyəsi 3 uşağın altındadırsa, həmin millətin yaşlı əhalisi artır, 3-ə bərabərdirsə, əhali sabit qalır, 3-dən yüksəkdirsə, demoqrafik artım müşahidə olunur. Bu gün Azərbaycan cəmiyyətində ailə artımı 3 rəqəminin altında olduğuna görə azalma prosesi gedir. Həmin beynəlxalq mərkəzlərin hesablamalarına görə, 2050-ci ildə Azərbaycan xalqının sayı 3 milyon civarında qalacaq". Asif Bayramovun sözlərinə görə, bu gün Azərbaycanda boşanmalar kəskin forma almış problemlərdəndir: "Düşünürəm ki, bu məsələ ilə bağlı Azərbaycanın müvafiq dövlət qurumları ciddi şəkildə məşğul olmalıdırlar. Bu gün müvafiq sahənin ekspertləri, mütəxəssisləri ciddi həyəcan siqnalı verməlidirlər. Çünkü bizə bəlli olan statistika üzərimizdə aparılan oyunun və Azərbaycan cəmiyyəti ilə bağlı qlobal mərkəzlərin qurduğu senarinin nəticəsidir. Biz həmin mərkəzlərin sosial eksperiment obyektinə çevrilmişik. Bunun hamısının kökündə dayanan ilk səbəblərdən biri odur ki, Azərbaycan cəmiyyətini əsrlərin sınaqlarından bu günə gətirib çıxardan ən fundamental dəyər bizim ailə institutudur. Hətta dövlətçiliyin böhran keçirdiyi tarixi dövrlərdə belə Azərbaycan xalqının ailə institutu onu bu böhrandan sağ-salamat çıxardaraq bu günə çatdırıb. Azərbaycan cəmiyyətinin ayaq üstə qalmasının ailə institutu olduğunu bilən beynəlxalq beyin mərkəzləri bilavasitə Azərbaycanın ailə institutunu hədəfə alıb". Sosioloq hesab edir ki, ailə institunun gözdən salınması, dağıdılması üçün internet platformaları üzərindən Azərbaycan cəmiyyətinin şüuruna yeni davranış modelləri ötülülür: "Bunlar bir başa ailə institutunun dağıdılmasına gətirib çıxardır. Bütün problemlərin əsas səbəbi ailə institutunun tarixən formalaşmış dəyərlərinə xələl gəlməsidir". Qeyd edək ki, Azərbaycanda boşanma ilə bağlı statistika açıqlanıb. Orada göstərilir ki, 5 ilə qədər evli olub boşananların sayı 5814, 5-9 il evli olanlar arasında boşanma sayı 5805, 10-19 il evli olub boşanan cütlüklər arasında boşanma sayı 7735 olub.

Almaniyada parlament (Bundestaq) seçkilərinə start verilib. Sozcu.az xəbər verir ki, ölkədə seçki məntəqələri yerli vaxtla saat 08:00-da (Bakı vaxtı ilə 11:00) açılıb. Seçkilərdə 29 partiya iştirak edir, lakin əsas rəqabət aşağıdakı siyasi qüvvələr arasındadır: Fridrix Mertzin lideri olduğu Xristian-Demokratik İttifaqı; Elis Vaydelin lideri molduğu Almaniya üçün Alternativ; Hazırki kansler Olaf Şoltsun lideri olduğu Almaniya Sosial Demokrat Partiyası. Keçirilən son sorğulara görə, Fridrix Mertzin lideri olduğu Xristian-Demokratik İttifaqı səslərin 30 faizini əldə edəcək.

Müharibə davam edəcək, bu dəfə daha kəskin və daha ciddi. Ukrayna tək deyil. Ukrayna təslimçi sülhə getməyəcək, getməməlidir!  Baş verənlər Trampın təkadamlıq geosiyasi şousudur, siyasi teatrıdır. Demirəm ciddiyə almayaq, amma bu qədər pessimizmə qapılmaq da olmaz. Buna gərək yoxdur.   Dünəndən bəri yazıram, bir daha təkrar edirəm, Tramp blef edir. Tramp öz aləmində, bəlkə də, nə isə etmək istəyir, amma buna nə dərəcədə nail olacaq, hələ bəlli deyil. Çünki fikrində tutduğu işlər ağlabatan deyil.  Putinlə görüşə gedib, Zelenskinin yanına ABŞ-in ikinci, üçüncü dərəcəli adamlarını göndərmək tərbiyəsizlikdir. Ukraynanın masada olmadığı danışıqlarda hansısa razılaşma, bölünmə faktı boş söhbətlərdir.  Bəzi adamların bu kontekstdə Tramp-Putin görüşünü DÜNYANIN BÖLÜŞDÜRÜLMƏSİ kimi təqdim eləməsi gülməlidir, məncə, başqa işlə məşğul olsalar yaxşıdır.   Trampın nail olmağa çalışdığı tək şey niyəsə Putini şar kimi şişirtməsi, qoltuğuna qarpız bağlamasıdır. İşin qəribə tərəfi budur.  Amma, məncə də, oynayır. Rusları da aldadacaq.. Hə, bununla razıyam ki, sırf Trampın patronajlığı ilə ABŞ, bu prosesdə təəssüf ki, ədalətli hakim ola bilmir. Özünü bu miqyasda Putinə təslim etməyə çalışan adamdan ədalətli hakim ola bilməz.   Xüsusilə, Ukraynanın ərazi bütövlüyü və suverenliyi, üç il ərzində öldürülən yüz minlərlə insan, məhv edilən həyatlar, dağıdılan kəndlər, qəsəbələr, şəhərlər, yollar, limanlar, ağlasığmaz infrastruktur və s. hansısa avantürist plana görə gözardı edilə bilməz.  Nə prezident Zelenski, nə Ukrayna elitası, nə də cəmiyyət və xalq xain plana razı olmayacaq, bu, mümkün deyil.  Belə bir vəziyyətdə Donald Trampın Putinlə danışıqlarda nəyəsə nail olma şansı inandırıcı deyil. ABŞ dövləti təkcə Trampdan ibarət deyil və gözlə görünməsə də, orada qərarları yalnız ABŞ prezidenti vermir. Mənim fikrimcə, müharibə davam edəcək, bu dəfə son döyüşlər olacaq və savaşın daha şiddətli fazasına daxil olacağıq.  Ukrayna ərazi bütövlüyünü və suverenliyini itirməyəcək. Avropa dövlətləri başda Böyük Britaniya, Fransa, Almaniya, İtaliya, İspaniya, Polşa olmaqla qitənin yeni təhlükəsizlik konsepsiyasını qəbul edəcək və Ukraynanı tayı-bərabəri olmayan miqyasda dəstəkləyəcək.  Avropa Ukrayna-Rusiya müharibəsi fonunda daha fərqli bir formatda, daha fərqli bir güc faktoru kimi özünü külündən yenidən yaradacaq, yenidən doğacaq. Mirzə Rəşad Orbey, siyasətçi

Trampın atası Fredlə bağlı yeni təfərrüatlar ortaya çıxıb. Donald Trampın atası Fred Tramp (əsl adı Fridrix) illərlə özünü isveçli kimi təqdim edərək alman mənşəyini gizlədib.  Sozcu.az-ın xarici mediaya istinadla xəbərinə görə, bununla belə, onun yəhudi icması ilə sıx bağlı olduğunu, Holokostdan sağ çıxanlara fəal kömək etdiyini və ABŞ-da yəhudi institutlarının tikintisini dəstəklədiyini az adam bilir. Almaniyadan köçdükdən sonra Fred Tramp Bruklində bütöv bir yaşayış sahəsi tikib, burada sakinlərin 95 faizi İkinci Dünya Müharibəsindən sonra Amerikaya gələn yəhudilər idi. Evlərin birində sinaqoq üçün mərtəbə  ayırıb və onun bütün istəyənləri yerləşdirə bilməyəcəyi məlum olduqdan sonra yeni sinaqoq tikintisi üçün torpağı bağışlayıb. Fred Trampın ən yaxın dostlarından biri onun mənəvi müəllimi hesab etdiyi bir ravvin olub. Bundan əlavə, o, mütəmadi olaraq yəhudi icmasına vəsait ayırıb və “Talmud Töra” təhsil müəssisəsinin tikintisi üçün təməl daşının qoyulmasında iştirak edib. Tədbirdə çəkilmiş bir fotoşəkildə gənc Donald Trampın ravvin dul qadınla danışdığı görünür: “O, təkcə atamın dostu deyildi, həm də onun ravvinidir”. Tramp ailəsi tibb müəssisələrini dəstəkləyərək xeyriyyəçiliklə məşğul olub. Onlar Lonq-Aylendəki Yəhudi xəstəxanasını və Manhettendə Xüsusi cərrahiyyə xəstəxanasını maliyyələşdiriblər. Maraqlıdır ki, Donaldın böyük qardaşı Frederik “Freddi” Tramp bir vaxtlar “Sigma Alpha Mu” yəhudi qardaşlığına qoşulub və hətta onun prezidenti olub. Donald Tramp atasının ondan əvvəl də İsrailə sadiq olduğunu dəfələrlə vurğulayıb. "Və mənim daha az seçimim var. Yəhudi kürəkəni və yəhudi qızı olan yəhudi nəvələrim var və bu mənim üçün böyük şərəfdir", - Tramp deyib.

Tarix boyu insanlar qeyri-adi hadisələri izah etmək və gələcəyi öyrənmək məqsədilə falçılıq və ekstrasenslik fəaliyyətlərinə böyük maraq göstəriblər. Müxtəlif mədəniyyətlərdə falçılar və ekstrasenslər ya mistik güclərə malik şəxslər kimi qəbul olunub, ya da insanlıq üçün təhlükəli qüvvələr hesab edilərək cəzalandırılıblar. Bu baxımdan tarixdə sehrbazlıq, cadugərlik və falçılıqla bağlı fərqli yanaşmalar olub. Belə ki, bəzi dövrlərdə və cəmiyyətlərdə bu fəaliyyətlər qanunla qadağan edilərək ağır cəzalar tətbiq edilib, digərlərində isə onların fəaliyyətinə icazə verilib və hətta statusları müəyyən hüquqi qaydalarla nizama salınıb. Müasir dövrümüzə gəldikdə isə qeyd edək ki, falçılıq və ekstrasenslik fəaliyyəti ilə bağlı hüquqi tənzimləmələr ölkədən ölkəyə dəyişir. Bəzi dövlətlərdə bu fəaliyyət kommersiya xidməti kimi qanuniləşdirilib və xüsusi lisenziya tələb edilir, digər qrup dövlətlərdə isə bu iş dələduzluq və ictimaiyyəti aldatma kimi qiymətləndirilir. Xüsusilə, falçı və ekstrasenslərin insanları aldatmaq yolu ilə maddi qazanc əldə etməsi bir çox ölkədə hüquqi məsuliyyət yaradır. Ümumiyyətlə, adıçəkilən fəaliyyət hüquqi çərçivəyə salına bilərmi, yoxsa bu cür fəaliyyətlər tamamilə qadağan edilməlidir? Gəlin, məsələyə hər iki aspektdən yanaşaq. Birincisi, onu deyək ki, bəzi ölkələrdə falçılıq və ekstrasenslik fəaliyyətinin qanunla tənzimlənməsi bu sahədə şəffaflıq və nəzarətin təmin edilməsi ilə əlaqələndirilir. Məsələn, belə dövlətlərdə bu fəaliyyətlə məşğul olan şəxslərdən müəyyən peşə standartlarına uyğun lisenziya tələb edilir. Hesab edilir ki, bu, onların fəaliyyətlərinin müəyyən çərçivədə icra olunmasını təmin edir. Bir qrup ölkədə isə insanları aldatmaq yolu ilə maddi və mənəvi ziyan vuran falçılar dələduzluq kimi cinayətlərə görə məsuliyyətə cəlb edilir. Bu məsələnin hətta reklam qanunvericiliyi ilə tənzimlənməsi də maraqlı ola bilər. Çünki bununla reklamlarda saxta vədlər verilməsi qadağan edilə bilər. Məsələn, “100% gələcəyi görürəm” kimi açıqlamaların qarşısı alınar. Məsələyə digər aspektdən yanaşsaq, yəni falçılıq və ekstrasenslik fəaliyyəti tamamilə qadağan edilərsə, bunun arxasında bir neçə səbəb ola bilər. Bunlardan birincisi, dini və etik məsələlərlə bağlıdır. Belə ki, bəzi cəmiyyətlərdə sehrbazlıq və falçılıq dinlə ziddiyyət təşkil edir və bu səbəbdən  də qəbul olunmazdır. Bundan başqa, falçılar və ekstrasenslər insanları inandıraraq onların zəif anlarından istifadə edib maddi qazanc əldə edə bilirlər. Bu da ictimai ədalət baxımından qəbuledilməz sayılır. Falçılıq və ekstrasenslik fəaliyyətinin qadagan edilməsinin başqa faktorlarla da əlaqələndirilməsi mümkündür. Belə ki, müasir dövrdə elmin və rasional düşüncənin gücləndirilməsi məqsədilə belə irrasional fəaliyyətlərə yer verilməməsi təbliğ oluna bilər. Bu sahədə xarici ölkələrin qanunvericiliyinə nəzər salmaq maraqlı olar. Qeyd edək ki, Böyük Britaniyada 1735-ci il tarixli "Cadugərlik Qanunu" ("Witchcraft Act") cadugərlik fəaliyyətini qadağan edirdi və bu qanun 1951-ci ilə qədər qüvvədə qalmışdır. 1951-ci ildə bu qanun ləğv edilərək onun yerinə "Fırıldaqçılıq Qanunu" ("Fraudulent Mediums Act") qəbul edildi. Həmin qanun isə ruhlarla əlaqə qurduğunu iddia edən şəxslərin fırıldaqçılıq etməsini qadağan edirdi. Nəhayət, 2008-ci ildə ölkədə bu qanun da ləğv edildi və onun əvəzinə "İstehlakçıların müdafiəsi qaydaları" ("Consumer Protection from Unfair Trading Regulations") qüvvəyə mindi. Bu qaydalar aldatma və fırıldaqçılıq hallarını ümumi şəkildə tənzimləyir və falçılıq və ekstrasenslik fəaliyyəti də bu çərçivədə qiymətləndirilir. Lakin nə qədər təəccüblü də olsa, Böyük Britaniyada tanınmış ekstrasens Sally Morgan 2011-ci ildə Dublin şousu zamanı tamaşaçıların onun fırıldaqçılıq etdiyini iddia etməsindən sonra tənqidçilərə qarşı hüquqi tədbirlər görmüşdür. O, İrlandiya Radyosu və bəzi jurnalistlərə qarşı böhtan iddiaları ilə məhkəmə prosesləri başlamışdır. Nəticədə, bəzi tənqidçilər üzr istəmiş və təzminat ödəməyi qəbul etmişdir. Yeni Zelandiyada da "Cadugərlik Qanunu" ("Witchcraft Act") Böyük Britaniyanın 1735-ci il tarixli eyni adlı qanunvericiliyindən götürülmüşdür və falçılıq və cadugərlik fəaliyyətini qadağan edir. Bu qanuna əsasən falçılıqla məşğul olan şəxslər cərimə və ya azadlıqdan məhrumetmə cəzası ilə cəzalandırıla bilərlər. ABŞ-da falçılıq və ekstrasens fəaliyyəti ilə bağlı qanunlar ştatdan ştata dəyişir. Bəzi ştatlarda bu fəaliyyətlər qanunla tənzimlənir və lisenziya tələb olunur, digərlərində isə belə tənzimləmələr yoxdur. Məsələn, Merilend ştatında falçılıq qanunsuzdur və bu fəaliyyətlə məşğul olan şəxslər cərimə və ya azadlıqdan məhrumetmə cəzası ilə üzləşə bilərlər. Digər müəyyən ştatlarda isə falçılıq və ekstrasens fəaliyyəti qanunidir, lakin dələduzluq və aldatma halları baş verərsə, bu, cinayət məsuliyyətinə səbəb olur. Maraqlıdır ki, 1990-cı illərdə ABŞ-da televiziya reklamları ilə tanınan "Miss Cleo" ləqəbli Youree Dell Harris falçılıq xidmətləri təklif edirdi. Onun təmsil etdiyi şirkət "Access Resource Services, Inc." Federal Ticarət Komissiyası tərəfindən aldatma və fırıldaqçılıq ittihamları ilə məhkəməyə verilmiş, nəticədə, şirkət 2002-ci ildə 5 milyon dollar məbləğində cərimə ödəməyi və fəaliyyətini dayandırmağı tələb edilib. Səudiyyə Ərəbistanında isə falçılıq və cadugərlik birmənalı olaraq ciddi cinayət hesab olunur və bu fəaliyyətlə məşğul olan şəxslər ağır cəzalarla, o cümlədən ölüm cəzası ilə cəzalandırıla bilərlər. Bu, təbii ki, ölkənin islam hüququna əsaslanan qanunvericiliyindən irəli gəlir. Bu sahədə Rusiya təcrübəsi də maraq doğurur. Belə ki, ölkədə ekstrasenslərin fəaliyyəti geniş yayılıb və bəzi hallarda televiziya proqramlarında da nümayiş olunur. Lakin bu sahədə aldatma və ya dələduzluq halları baş verərsə, bu, cinayət məsuliyyətinə səbəb ola bilər. Azərbaycana gəldikdə, qeyd edək ki, falçılar və ekstrasenslərin fəaliyyəti ilə bağlı xüsusi qanunvericilik mövcud deyil. Lakin onların fəaliyyəti zamanı dələduzluq və ya aldatma halları baş verərsə, bu cür əməllər Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 178-ci maddəsi (dələduzluq) ilə cinayət məsuliyyətinə səbəb olur. Məsələn, əgər ekstrasens və ya falçı insanları bilərəkdən yanlış məlumatlarla aldadaraq maddi zərər yetirirsə, onların barəsində cinayət işi başlana bilər. (lent.az)

Böyük Britaniyanın Baş naziri Keyr Starmer Ukraynanın paytaxtına səfər edib. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə AP agentliyi məlumat yayıb. Britaniya hökuməti bildirib ki, Starmer və Ukrayna Prezidenti Vladimir Zelenski müdafiə, elm, energetika və ticarət kimi sahələri əhatə edən və "tarixi saziş" adlandırılan "100 illik tərəfdaşlıq" müqaviləsi imzalayacaqlar.

Kreml Ukraynaya qarşı işğalçı müharibənin nəticələrini yalnız “ərazi qazancı” kimi hesablayıb, ancaq qərar verərkən hansı çətinliklərlə üzləşəcəklərini nəzərə almayıb. Sozcu.az xəbər verir ki, bu sözləri politoloq Elxan Şahinoğlu bildirib. Onun sözlərinə görə, Ukraynanın Rusiya ərazisinə raket və dron zərbələrinin həcmi artıb: “Bunu 3 il əvvəl müharibə qərarı verən Kreml proqnozlaşdırmayıb. Rusiya hakimiyyəti müharibə nəticəsində əsas ixrac məhsullarının satışında ciddi çətinliklərlə üzləşə biləcəyini də ehtimal etməyib. Halbuki Rusiya Ukraynaya qarşı işğalçı müharibəyə başladıqdan sonra Qərb ölkələrinə neft və qaz sata bilmir. Moskva vəziyyətdən çıxış yolu kimi enerji resurslarınını əsas hissəsini Çinə və Hindistana satmağa başlamışdı. Ancaq son zamanlar Rusiya üçün bu iki istiqamətdə də vəziyyət mürəkkəbləşib. Ötən ilin noyabr ayında Rusiyanın Hindistana satdığı neftin həcmi 55 faiz azalıb. “Röyters” agentliyinin məlumatına görə, Hindistan Rusiyadan gündəlik neft alışını 1.52 milyon barrel azaldıb. Bununla Hindistan Rusiya neftinin əsas alıcısı statusunu itirib. Dehli neftin alışını şaxələndirməyə çalışır və ərəb ölkələrindən aldığı neftin həcmini artırıb. Hindistanın Baş naziri Narendra Modi bir müddət əvvəl Cənubi Amerika ölkəsi olan Qayanaya səfər edərək, bu ölkə ilə enerji əməkdaşlığını artıracağını bildirib. Hindistan şirkətləri Qayanaya yatırımları artıraraq bu ölkədən daha çox neft nəql etməyi planlaşdırırlar. Qayanada neft istehsalıyla məşğul olan əsas şirkət “Exxon Mobil”dir. Bu şirkət razılaşarsa, Qayana Hindistana neft ixracını artıracaq”. Politoloq vurğulayıb ki, Hindistandan sonra Çin də Rusiyadan alınan neftin həcmini azaldıb: “Çin limanları Rusiyanın neft daşıyan 3 tankerini qəbul etməkdən imtina ediblər. Məsələ burasındadır ki, həmin tankerlər ABŞ-ın yeni sanksiya siyahısına daxil edilib. Həmin tankerlərdəki nefti qəbul edən neft emalı zavodları və limanları da avtomatik sanksiya altına düşəcəklər. Çin şirkətləri ABŞ-ın sanksiyalarından ehtiyat edirlər. “Blumberq” agentliyinin məlumatına görə, tankerlərin hər birində 700-800 ton barrel xam neft olub. Tankerlər geri qayıdıblar. ABŞ Rusiyanın sıxılmış qazını daşıyan tankerləri də hədəf alıb. “Qazprom”a aid olan sıxılımış qaz daşıyan tanker İspaniya sahillərinə yaxınlaşa bilməyib. Ümumilikdə ABŞ-ın sanksiya siyahısına müxtəlif dövlətlərin bayraqları altında neft və sıxılmış qaz daşıyan 183 tanker əlavə edilib. Beləliklə, Moskvanın iki ticarət tərəfdaşı olan Çin və Hindistan Rusiyadan neft və qaz alışında diqqətli olmağa başlayıblar. Çin və Hindistanın emal zavodları nefti Yaxın Şərq, Afrika, Şimali və Cənubi Amerika ölkələrindən almağa üstünlük verəcəklər. Bu isə neftin qiymətlərinə təsirsiz ötüşməyəcək. Neftin daşınma qiymətləri artacaq”.

İranın nüvə proqramı ilə bağlı vəziyyət pisləşir. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu Fransa Prezidenti Emmanuel Makron deyib. Makron qeyd edib ki, nüvə proqramının sürətləndirilməsi Qərbi kritik nöqtəyə çox yaxınlaşdırır.

Peskov təyyarənin vurulmasına görə Azərbaycandan üzr istəməklə bağlı məsələyə münasibət bildirərkən deyib ki, istintaqın nəticəsi məlum olmayana qədər bunu etməyəcəklər. Lakin Rusiyanın istintaqın nəticəsindən sonra da üzr istəmək və günahkarları cəzalandırmaq istəmədiyi görünür. Bunu Peskovun açıqlamasındakı bir detal da deməyə əsas verir. Kremlin sözçüsü fikrinin davamında bildirir ki, “bunu edə biləcək (yəni istintaqı apara biləcək) aviasiya səlahiyyətlilərimiz var və bu məlumatlar yalnız onlarda ola bilər”. Bu o deməkdir ki, Rusiya tərəfi “yalnız öz mütəxəssislərinin fikrini əsas götürmək” niyyətindədir. Moskvadanın üzr istəməkdən yayınmaq üçün istintaqı nəticələrinə təsir etmək cəhdləri də müşahidə edilir. Bu kontekstdə üç məqam xüsusilə diqqət çəkir. - Kadırov Bakıya yaralılara və həlak olanların ailələrinə kömək təklifi edib: bu, Rusiya rəhbərliyinin göstərişi ola bilər və məqsəd məsələnin ciddiliyini Bakı-Qroznı marşrutuna endirmək, məsuliyyəti Kadırovun üzərinə qoyaraq, həll etməkdir; baş verənlərə görə Kadırov məsuliyyət daşıyır, çeçen liderin qardaşı oğlunu təltif etməsi həm də təyyarənin vurulduğunun dolayısı ilə etirafı hesab oluna bilər, lakin Bakının həmsöhbəti Qroznı yox Moskvadır, üzr də Rusiya rəhbərliyindən gəlməlidir; - Rusiya və Qazaxıstanın hadisənin MDB-nin Dövlətlərarası Aviasiya Komitəsi tərəfindən araşdırılma təklifi reallığın gizlədilməsi və Moskvanın istədiyi nəticənin çıxarılması məqsədi daşıyır; - Və nəhayət, hökumətdəki mənbələrin təyyarənin vurulduğu faktını mediada təsdiq etməsi, eləcə də Azərbaycanın hər iki təklifdən – Kadırovun yardım və məsələnin MDB müstəvisinə çıxarılması – imtina etməsi o deməkdir ki, rəsmi Bakıda baş verənlərin Rusiya tərəfindən gizlətmək cəhdinə dair məlumatlar var; Bu məqamlar fonunda “Rosaviasiya”nın rəhbəri Dmitri Yadrovun açıqladığı “duman” iddiasını təkrarlaması Moskvanın gerçək niyyətinin rəsmi şəkildə elan edilməsidir. Lakin Bakının hadisənin və “qara qutu”nun beynəlxalq ekspertlər və “Embraer” mütəxəssislərindən ibarət qrup tərəfindən araşdırılması tələbi Moskvanı fakt qarşısında qoyacaq. Rusiya üçün bu məsələdən yeganə çıxış yolu etiraf etmək və Azərbaycandan üzr istəməkdir. Asif Nərimanlı