Təhlil

ABŞ-İran danışıqlarının ikinci mərhələsi aprelin 19-da keçiriləcək. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə İran xarici işlər naziri Abbas Arakçı məlumat verib. O bildirib ki, Omanda ikinci raundun növbəti həftənin şənbə günü keçirilməsi barədə razılıq əldə edilib. Arakçı bildirib ki, tərəflər danışıqlar naminə danışıqlar aparmaq istəmirlər. Xatırladaq ki, bu gün Omanda ABŞ və İran arasında nüvə proqramına dair danışıqlar keçirilib.

Doğrusu, görəndə çox təəccübləndim və  məyus oldum. Hətta deyərdim, bir qədər də hiddətləndim!  Necə yəni "Türkiyəsiz Azərbaycana hazırlaşaq"?  Bu nə cəfəng cümlədir? Bu cümlənin struktur olaraq bu şəkildə qurulması nəyə hesablanıb?  Haralara, kimlərə mesaj göndərirsiz? Haralara, kimlərə eyham vurursuz? Nəyin eyhamıdır bu? Siz nə etdiyinizin fərqindəsiniz? Özü də bunu, qələminə sayğı duyduğumuz bir jurnalist edəndə, adam bilmir başına haranın daşını töksün.  Ən dəhşətlisi isə budur ki, bu zərərli sərlövhə ilə yazılan yazıları birdən-birə bir neçə sayt manşetdən tirajlamağa başlayır. Ağlınızı itirmisiniz?!.. Siz Türkiyə-Azərbaycan birliyinə düşmənsiniz? Siz Türkiyə-Azərbaycan strateji müttəfiqliyinə qəsd etmək yolu tutmusuz?. "...TÜRKİYƏSİZ AZƏRBAYCANA HAZIRLAŞMALIYIQ" - ALLAH ALLAH! Xəyalı, təsəvvürü belə dəhşətlidir, qorxuludur, vahiməlidir!  Vallah-billah, yazıqlar olsun! Çox heyf!  Elbeyi Hesenli, yanlış təbliğata meydan verməyin, Bəy. Siz axı çox təcrübəli bir qələm adamısız. Etməyin-eləməyin. Haqqında danışdığınız partiyaların ən üst düzəy adamları ilə təmaslarımız olub dəfələrlə, indi də var, hər səfərdə sizin də qaldırdığınız bu narahat sualları soruşmuşuq, soruşuruq, amma hər səfərdə bizə cavabları bu olub ki, "...Əfəndilər, bu bizə veriləcək suallar deyil, ayıb olur axı, arxadaşlar, ayıb olur".  Yəni, sözümün canı budur ki... ...nə Türkiyə Azərbaycansız, nə Azərbaycan Türkiyəsizdir, belə bir şey olmayıb, olmayacaq da, ola da bilməz, bu nə fiziki, nə də mənəvi-vicdani olaraq baş tutan işdir. Türkiyədə iqtidarda kim olur-olsun, ha AKP-si, ha CHP-si, Azərbaycan Türkiyə üçün, Türkiyə Azərbaycan üçün candır! Bu, 1918-ci ildən bu yana belədir!  Belə cəfəng fikirlər olan yazılarla insanlarımızı çaşdırmayaq, xalqlar arasına nifaq salmayaq!  İkincisi, bu gün Türkiyədə demokratik sistem hələ də yaşayırsa, bunun ən böyük səbəblərindən biri - ana müxalifət partiyası CHP-dir və bu təşkilata qarşı düşmənçilik toxumu səpmək, yalnız və yalnız Azərbaycanda təkadam yarımtotalitar sistemi qoruyub saxlamaq istəyən qüvvələrin işinə yarayır, başqa heç nəyə.  Onmilyonlarla tərəfdarı, seçməni olan bir siyasi institutu necə bu şəkildə bir qələmdə silə bilirsiz? Xeyirdə və şərdə daim bizim yanımızda olan, sevgisini bizdən əsirgəməyən Türkiyə xalqına bu dərəcədə sayğısızlıq nəyin əlamətləridir?  Kremlin, "Moskva cocuqları"nın Azərbaycanda təbliğat maşınının əsas tezisləri də elə bu deyilmi?  Hakimiyyətə də elə bu lazım deyilmi?  CHP-ni düşmən çıxarmaq, CHP-nin demokratiya, azad və ədalətli seçkilər, hüquqi dövlətçilik, ləyaqətli rifah dövləti, şəffaf və hesabatlı idarəetmə ilə bağlı verdiyi mücadiləni, ən əsası - GERÇƏK BİR MÜXALİFƏT OBRAZI YARATMASINI görməzdən gəlib xalqımızın gözündən salmaq - hamısı Əliyev iqtidarının əlinə oynamaqdan başqa bir şey deyil axı.  CHP-yə düşmənçilik, sadəcə, Erdoğan sevgisi, AKP sevgisi-filan da deyil. Burada rejimə sivil mübarizə ilə dirənən bir müxalifətçilik institutunun insanlarda yarada biləcəyi mübarizə əzminə, dirəniş iradəsinə nifrət yaratmaqdır əsas iş. CHP - müxalifətçilik institutunun yenilməz qalasıdir indi və siz hər səfərdə bu nümunəvi siyasi mərkəz haqda nifrət toxumu səpməklə avtoritarizmə, totalitarizmə qaz verirsiz.  Məgər siz bunu da başa düşmürsüz?  Kim nə deyir-desin, bu gün CHP qardaş Türkiyəmizdə uğurları kifayət qədər böyük olan bir müxalifət partiyasıdır. Ölkə iqtisadiyyatının 95 faizinin döndüyü böyük şəhər bələdiyyəri CHP-nin idaraetməsindədir. Bütün bunları illərdir demokratik savaş verərək əldə ediblər.  Siz indi qalxıb, siyasi meydanda, az qala yüz illik siyasi təcrübəsi və praktikası olan partiyanı düşmən elan etməklə, onların demokratiya uğrunda mücadiləsinə ləkə vurmuş olursuz, bu mübarizəni gözdən salmış olursuz.  Nə olur-olsun demokratiya mücadiləsi verənləri aşağılayıb gözdən salmaq, əvəzində isə, avtoritar şəxsləri guya xarizmatik lider kimi Şərq toplumuna qəhrəman obrazında sırımaq bizim düşmənlərimizin, bizi istəməyənlərin, TƏKADAM hakimiyyətlərin istək və arzularıdır.  İndi siz bunlara xidmət edirsiz? Bunun da fərqində deyilsiz?  Türkiyə xalqının yarıdan çoxunun səsini almış, Türkiyənin ən böyük şəhərlərini idarə edən CHP-yə düşmənçilik fonunda "Türkiyəsiz Azərbaycan haqda düşünməliyik" yazmaqla əlinizə nə keçdi? Bunu yazmağa əliniz necə gəldi?  Bu nə əcaib bir cümlədir belə? Məqsədiniz nədir axı cümləni sırf bu cür qurmaqda? Guya yeni bir şey deyirsiniz? İnanın, heç nə demirsiniz!  Yoxdur belə bir şey və bunu Türkiyənin mürəkkəb siyasi sistemini, Türkiyədə fəaliyyət göstərən hdp xaric iqtidarlı-müxalifətli bütün siyasi partiyaları, beyin mərkəzlərini, ictimai-siyasi quruluşları tanıyan, bilən, proseslərdən tam məlumatlı şəxs kimi bütün məsuliyyətimlə deyirəm: yazdıqlarınız tamamilə, kökündən cəfəng fikirlərdir. Mirzə Rəşad Orbey, siyasətçi

“Tramp İran rəhbərinə iki ay vaxt verib və danışıqlara başlamağı təklif edib. ABŞ-ın İrandan əsas tələbi nüvə məsələsinin həll olunmasına nail olmaq və Yaxın Şərqdəki proksi qüvvələri maliyyələşdirməkdən vaz keçirməkdir. Bilirik ki, İran son 30-35 il ərzində Yaxın və Orta Şərqdə bir çox proksi qüvvələri dəstəkliyib və onların güclənməsi üçün milyardlar xərcləyib”. Bu fikirləri “KONKRET.az“a açıqlamasında politoloq Oqtay Qasımov səsləndirib. “Bu proksi qüvvələr İran tərəfindən müqavimət oxu kimi də dəyərləndirilir. Bu qüvvələrdən İsrailə qarşı istifadə olunub. 2023-cü ilin oktyabrından artıq İranın proksi qüvvələrinə qarşı savaş açılıb. Bu müddət ərzində həm HƏMAS, həm də Hizbullah ciddi şəkildə zəiflədilib. Eləcə də İranın Yaxın və Orta Şərqdə əsas dəstəkçisi rolunda çıxış edən Bəşər əsəd rejimi də devrilib. Trampın mövqeyi ondan ibarətdir ki, qeyd olunan bütün proksi qüvvələr sıradan çıxarılmalıdır. Belə olan halda onlar ABŞ və İsrailin maraqlarına təhdid yaratmayacaqlar. Trampın husilərə qarşı mübarizəsi bir müddət davam edəcək. Onların tamamilə sıradan çıxarılması məsələsi mürəkkəbdir. Amma xeyli dərəcədə zəiflədə bilərlər. Çünki ABŞ-ın Yaxın və Orta Şərqdə kifayət qədər ciddi maraqları var. Ona görə də, Tramp İranın zəiflədilərək ABŞ-ın iradəsinə tabe edilməsinə çalışır. Ən azı İranda rejimi dəyişərək özünə yaxın və sözəbaxan hökumətin qurulmasında maraqlıdır”.

Novruz bayramının ilk dəfə nə zaman və harada qeyd edildiyi haqqında tarixi qeyd yoxdur. Ancaq Doğu Türküstandan Ərəbistan sərhədlərinə qədər uzanan çoğrafiyada ərəblər istisna olmaqla Novruzu bütün xalqlar milli bayramları olaraq qeyd edirlər. Novruz bayramının tarixdə ilk dəfə harada və nə zaman qeyd olunduğu haqqında məlum olmasa da, son 1400 ildə ərəbləşməyə qarşı ən kütləvi ayin, qoruyucu zirehi olub.   Bu il Novruz bayramı İslamın beş şərtindən biri hesab olunan orucluğun tutulması zamanını müəyən edən Ramazan ayı ilə üst-üstə düşmüşdü. Bundan başqa bu il Novruz bayramı İslam peyğəmbərinin kürəkəni, Rəşidi xəlifələrin dördüncüsü və şiələrin ilk imamı Əli ibn Əbu Talibin yaralanması və vəfatının ildönümünə təsadüf edirdi. Bütün bunlara baxmayaraq İranda Novruz bayramı çox geniş qeyd olunub. Sosial şəbəkəklərdə və Youtebe-də yayılan video və fotolar təsdiqləyir ki, bu il Novruz bayramı geniş və kütləvi əyləncələrlə müşaiyyət olunub. Elə bir vəziyyət yaranıb ki, baş verənlər İranın dini lideri Seyid Əli Xameneini özündən çıxarıb. Təmkinliyi ilə fərqlənən Seyid Əli Xamenei son cümə xütbəsində Novruz bayramı şənliklərində iştirak edənləri pisləyib. Seyid Əli Xameneini özündən çıxaran əsas məsələ dini ziyarətgah və məscidlərə getməyən İran vətəndaşlarının musiqili əyləncələr və kütləvi yürüşlər keçirmələri olub. İranın bəzi yerlərində kütləvi Novruz tədbirlərinə görə yollar bağlanıb. Müşahidəçilər İran İslam İnqilabından ötən 46 ildə ilk dəfə olaraq Novruz bayramının bu qədər açıq sürətdə mövcud rejimə və dinə qarşı yönəldiyini qeyd edirlər. Bütün bunlar göstərir ki, İrandakı mövcud rejimin ideoloji-mənəvi əsasları tamamilə dəyərini itirib. Rejim ancaq süngü- sərt represiya maşının üzərində mövcudluğunu saxlaya bilir. Bu represiya maşınını əzildikdən sonra İrandakı mövcud rejim dərhal çökəcək. İranda və bölgədə gedən proseslərin təhlili onu göstərir ki, bu il İran İslam Respublikasının sonuncu ilidir. Çökən imperiyanın dağıntıları altında qalmamaq, əksinə imperiyanın çöküşünü böyük bir başlanğaca çevirmək üçün xalqımızın çox böyük tarixi şansı var. Xəqani Cəfərli, politoloq

İstanbul böyük şəhər bələdiyyəsinə qəyyum təyin etmək riskinə getmədilər. Ayın 26-da bələdiyyə Məclisi toplaşaraq öz üzvlərindən birini bələdiyyə başqanı seçəcək. Çoxluq CHP-də olduğundan İmamoğlunun komanda üzvlərindən biri (yəqin ki, ilçə bələdiyyə başqanları arasından) böyük şəhər bələdiyyə başqanı olacaq.  Qəyyumdan vaz keçilməsində 2 amil rol oynadı: - Xalq etirazlarının gözləniləndən daha genişmiqyaslı, inadlı və coşğulu olması; - İqtisadiyyatın alt-üst olması riski. 19 mart əməliyyatı ilə iqtidarın nəyə nail olduğu zamanla əlbəttə ki, daha aydın ortaya çıxacaq. Mən şəxsən burada prezident Ərdoğan üçün bir uduş variantı görmürəm. Əməliyyat öncəsi Əkrəm İmamoğlu reytinqi yüksək olan ölkə siyasətçilərindən biriydi, əlavə olaraq onun əzabkeş obrazı da yarandı.  Korrupsiya iddialarına kimsə inanmır, zatən dosye də boşdur. Dəlil-sübut kimi təqdim olunan məsələlər gizli şahidlərin ifadələrindən ibarətdir, onlar isə gördüklərini yox, eşitdiklərini danışırlar. Vaxtilə "Ergenekon", "Balyoz" əməliyyatları da gizli şahidlərin ifadələrinə əsaslanırdı və türk ordusunun yüzlərlə zabiti həbs olunmuşdu. (Yeri gəlmişkən, Türkiyə işğal olunsa, düşmənin belə asanlıqla cəsarət etməyəcəyi bu boyda rəzalətə görə kimsə cavabdehlik daşımadı). Bu cinayət işlərinin aqibətinin nə olduğunu bilirsiniz. Ona görə də, gizli şahid ifadələrinə hər hansı ictimai etimaddan söhbət gedə bilməz.  Digər tərəfdən, indiyə qədər İstanbul bələdiyyəsində Daxili İşlər Nazirliyinin, Ticarət Nazirliyinin müfəttişləri və Hesablama Palatası (Sayıştay) tərəfindən 1019 dəfə yoxlama aparılıb. Dövlət müfəttişləri qanunsuz heç nə aşkarlamayıb, amma gizli şahidlər deyir ki, "eşitdiyimizə görə filan şey filan cür olub" və bunun əsasında nüfuzlu müxalifət lideri həbsə atılır.  İnsanlar axmaq deyil, təhsil səviyyəsindən asılı olmayaq hər kəs məntiqlə düşünə bilir. Aydındır ki, hakimiyyətin onun fəaliyyətini diqqət mərkəzində saxladığını çox yaxşı bilən prezidentliyə iddiaçı şəxs maksimum çalışar ki, boşluq buraxmasın. Məntiq mühakiməsi həm də onu deyir ki, İmamoğlu həqiqətən korrupsioner və rüşvətxordursa, onda diplomunu ləğv eləməyə nə ehtiyac var idi? Deməli, məsələ siyasidir. Bir sözlə, baltanı daşa vurdular. Şahin Cəfərli, politoloq

"Putin gözləyirdi ki, Avropa güzəştə gedəcək və ya Ukrayna çökəcək, əvəzində ABŞ-ın mövqeyi kəskin şəkildə dəyişib..." Trampın sülh səyləri uğursuzluğa düçar olub. Bununla belə, Ağ Ev bildirir ki, o, xarici siyasət hədəflərinə çatmaq yolunda, hətta bu, daha uzun vaxt alsa belə, irəliləməyə davam edir. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə "Financial Times" nəşri yazıb. Nəşr qeyd edir ki, çərşənbə axşamı Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə söhbəti zamanı Donald Tramp Ukraynada sülhün tam sürətlə bərqərar olduğunu inamla bəyan edib. Lyazır bu nikbin dəyərləndirmə reallığa ziddir. "Güzəşt etmədən güzəşt" Danışıqlar zamanı Putin Trampın tam atəşkəs tələbini rədd edib. Keçən həftə ABŞ və Ukrayna bu məsələ ilə bağlı razılığa gəlmişdi. Rusiya lideri yalnız enerji və infrastruktur obyektlərinə hücumların məhdud dayandırılmasına razılaşıb. Bu, Trampın yenidən prezident seçilməsindən sonra Putinlə keçirdiyi ikinci telefon danışığı idi və nəticələr göstərdi ki, onun Ukraynada sürətli sülh ideyasını reallaşdırması çətindir. Trampın planlaşdırdığı razılaşma nə Moskvaya, nə də Kiyevə tamamilə uyğun gəlmir. Özünü "qlobal sülhün təminatçısı" adlandıran Tramp indi Ukrayna ilə bağlı vədlərini yerinə yetirməyə çalışır. Putinlə danışıq eyni zamanda, İsrail və HƏMAS arasında Qəzzada atəşkəsin pozulmasından bir neçə saat sonra baş tutub. Qəzzadakı münaqişə yenidən alovlanıb, üstəlik, ABŞ Yəməndə husilərin obyektlərinə hava zərbələri endirib və İrandakı tərəfdarlarına xəbərdarlıqlar göndərib. Karnegi Fondunun eksperti Aaron Devid Miller qeyd edir: "Tramp özünü böyük bir danışıqlar ustası kimi təqdim edir, lakin mövcud münaqişələrin acı reallıqları ilə bu təsəvvürü uzlaşdıra bilmir. Trampın şəxsi rolu onun dünyagörüşündə hər şeyin mərkəzində dayanır, lakin reallıqda bu yanaşma işə yaramır". Trampın son bir ay ərzində Kiyevə göstərdiyi təzyiqlər, hətta Ukrayna prezidenti Zelenskini Ağ Evdə açıq şəkildə tənqid etməsi belə Moskva üzərində ciddi təsir yaratmayıb. Trampın ilk prezidentlik dönəmində ABŞ Milli Təhlükəsizlik Şurasında Rusiya üzrə keçmiş yüksək vəzifəli rəsmisi Fiona Hill deyir: "Putin Trampa kiçik bir güzəşt etmiş kimi görünsə də, əslində heç nədən imtina etməyib. Moskva öz mövqeyindən geri çəkilməyib və ABŞ faktiki olaraq özü-özü ilə danışıqlar aparır. Putin müharibəni udmaq istəyir". "Nəticə sürpriz deyil" Karnegi Fondunun Berlin ofisinin rəhbəri Aleksandr Qabuyev qeyd edir ki, Tramp sürətli razılaşmaya çalışaraq Putini daha da ruhlandırıb: "Tramp Rusiyaya qarşı ciddi təsir vasitələri yaratmaq üçün çox az iş görüb, əksinə, Ukraynaya təzyiqi artırıb. Ona görə də nəticə təəccüblü deyil". Putinlə söhbətdən sonra verdiyi axşam müsahibəsində Tramp danışıqların çətinliyini etiraf edib: "Hazırda tərəflər bir-birinə qarşı çoxlu silah yönəldib. Bir qədər irəliləyiş olmadan atəşkəsin təmin edilməsi çətin olacaq. Bildiyiniz kimi, Rusiyanın üstünlüyü var". Trampın yüksək vəzifəli rəsmiləri və tərəfdarları isə onun xarici siyasət hədəflərinə sadiq qaldığını və prosesi sona çatdıracağını bildirir. ABŞ-ın Ukrayna üzrə xüsusi nümayəndəsi Kit Kelloq yazıb: "Tramp nə dediyini bilir və dediyini yerinə yetirir. O, artıq üç ildən çoxdur davam edən bu müharibəni bitirəcək". "Tramp səbrsizdir" Lakin tənqidçilər Trampın xarici siyasət yanaşmasının ciddi çatışmazlıqları olduğunu bildirir. ABŞ Strateji və Beynəlxalq Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Maks Berqmann vurğulayır:  "Müharibəni dayandırmaq üçün aparılan danışıqlar olduqca mürəkkəb və yorucudur. Bunun üçün səbr və kreativ yanaşma lazımdır. Tramp administrasiyası isə Ukrayna məsələsində səbrsiz görünür və sadəcə olaraq bu münaqişədən çıxmaq istəyir". Dövlət Departamentinin keçmiş rəsmisi isə əlavə edir ki, Trampın siyasəti ABŞ-ın dünya səhnəsində gücünü azaldır: "O, daha çox müttəfiqlərimizi uzaqlaşdırmaqla məşğuldur. Nəticədə Vaşinqtonun qlobal təsir imkanları azalır və bu, Trampın istədiyi razılaşmaların bağlanmasını çətinləşdirir". Amerikanın Müəssisələr İnstitutundan Kori Şeyk isə bildirir: "Tramp XIX əsrin böyük güclər balansı modelinə uyğun hərəkət etməyə çalışır. Lakin dostlarını cəzalandırıb düşmənlərini mükafatlandırmaqla o, təsir imkanlarının məhdudiyyətlərini açıq şəkildə göstərir". Ekspertlər həmçinin Trampın yanaşmasının Putinin sərt mövqeyini gücləndirdiyini bildirir. Fiona Hill əlavə edir: "Putin gözləyirdi ki, Avropa güzəştə gedəcək və ya Ukrayna çökəcək. Ancaq bunun əvəzinə ABŞ-ın mövqeyi kəskin şəkildə dəyişib". Berqmann isə Trampın Putinə daha böyük güzəştlər etmə ehtimalından narahatdır: "Əgər atəşkəs Ukraynaya ABŞ silah tədarükünün dayandırılmasına gətirib çıxararsa, bu, Putin üçün böyük qələbə olacaq. Çünki Çin, Şimali Koreya və İran Rusiyaya dəstəklərini dayandırmır". Tramp-Putin danışıqları gündəmin əsas mövzusudur ABŞ və Rusiya liderlərinin telefon danışığından sonra hər iki tərəf bəyanat yayıb. Kremlin məlumatına görə, Putin Kiyevə hərbi yardımı tam dayandırmağı və kəşfiyyat məlumatlarını paylaşmamağı Trampdan tələb edib. Lakin Ağ Ev bu iddianı təkzib edərək belə bir razılaşmanın müzakirə mövzusu olmadığını bildirib. "The New York Times" yazır ki, Putin ilk dəfə olaraq enerji infrastrukturu hədəflərinə məhdud hücumları dayandırmağa razılaşıb. Lakin o, cəbhədə tam atəşkəsdən imtina edib.

Azərbaycan XİN Ceyhun Bayramov Azərbaycan-Ermənistan sülh müqaviləsinin mətninin razılaşdırılmasına dair prosesin artıq yekunlaşdığını bildirəndən sonra, dünyanın müxtəlif nöqtələrindən, mötəbər siyasi mərkəzlərdən və bir çox maraqlı ölkələrdən məsələyə dair reaksiyalar gəlməkdədir.  BMT-nin, Avropa İttifaqının, NATO-nun, eləcə də bir çox başqa ölkələrin rəsmiləri iki ölkə arasında sülh müqaviləsinin imzalanmasına yaxınlaşmanı təqdir edərək alqışlayıblar.  Əlbəttə, hardan baxsaq bu, çox sevindirici bir haldır. Cənubi Qafqazın uzun illər münaqişələrin qaynadığı bir bölgə kimi, uzunmüddətli sabitliyə, sülhə, barışa, kommunikasiyaların açılmasına, siyasi, iqtisadi, humanitar, mədəni əlaqalərin zamanla bərpa olunmasına, bir sözlə iqtisadi cəhətdən inkişafa, çiçəklənməyə ehtiyacı var.  Burada yaşayan bütün xalqların sülh şəraitində birgəyaşayışa, qarşılıqlı fayda zəminində rifaha qovuşması çoxdankı arzumuzdur.  Bu mənada, həqiqətən Azərbaycan və Ermənistanın tarixi sülhə nail olması hadisəsi dünyada beynəlxalq hüququn çeynəndiyi, qlobal müharibələr riskinin artdığı bir ərəfədə, planetimiz üçün dünya xalqlarına sülhün, barışın alternativsiz bir yol olduğunu göstərmək şansı yaradır.  Hazırda ən qızğın polemika mövzularından biri də, baş tutma ehtimalı yüksək olan tarixi sülh müqaviləsinin məkan olaraq harada imzalanacağıdır. Artıq bununla bağlı da diplomatik trafik hiss olunmaqdadır.   Məncə, sazişin ABŞ-da, məhz Vaşinqtonda imzalanması şansı da yox deyil. Bunun üçün son iki sutkada baş verənlər belə deməyə əsaslar yaradıb.  Trampın nümayəndəsi Uitkoffun təyyarəsi Moskvada Putinlə görüşdən sonra Bakıya enib. Məlum enişin adını "texniki baxış" qoydular, amma mən buna az inananlardanam. Ukrayna-Rusiya arasında uzunmüddətli atəşkəs və sülh hələlik dalana dirənib. Trampa isə 100 günlüyündə sülhpərvərliyini sübut edəcək nəticələr lazımdır.  Uitkoffun təyyarəsinin məhz bu məqamda Bakıya planlaşdırılmamış enişi maraq doğurmaya bilməz. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan XİN Ceyhun Bayramov Azərbaycan-Ermənistan sülh mətninin razılaşdırılmasının yekunlaşması barədə açıqlama verdikdən bir gün sonra, ABŞ Dövlət katibi Rubionun məlum məsələyə dair operativ reaksiyası özünü çox gözlətmədi. "...Bu, Trampın uzunmüddətli sülhə nail olmaqla bağlı vizyonuna uyğun gələn bir irəliləyişdir" deyən dövlət katibi prosesin ABŞ-ın yeni administrasiyasının diqqət mərkəzində olduğuna işarə etdi.  Buradan da belə anlaşılır ki, dünyanın onsuz da qarmaqarışıq olduğu, heç kimin bir-birinin sözünü, fikrini, təklifini qəbul etmədiyi bir vaxtda, məhz Azərbaycan-Ermənistan tarixi sülh müqaviləsi Trampın sülhpərvər vizyonunu tamamlaya və rövnəqləndirə bilər.  Sülh müqaviləsinin təntənəli surətdə ABŞ-da imzalanması ilə, uzun illər davam etmiş bir regional münaqişənin sonlandırılması Trampın qlobal lider kimi əhəmiyyətini göstərən bir hadisəyə çevriləcək. Bu baxımdan sülh müqaviləsinin bağlanmasının məkan olaraq Vaşinqtonda gerçəkləşdirilməsi versiyası inandırıcıdır.  Əlbəttə, ABŞ-la son dönəmlər soyuyan münasibətləri normallaşdırmaq istəyən Azərbaycan prezidenti Əliyev üçün də belə bir fürsət göydəndüşmə olardı və onun bundan imtina etməsi inandırıcı deyil.  Çünki son illər Qərb ölkələrinə rəsmi dövlət səfərlərinin, demək olar, baş tutmadığı bir şəraitdə ABŞ-a gedib həm sülh müqaviləsini imzalamaq, həm də ABŞ-ın yeni prezidenti Donald Tramp və administrasiyası ilə ikili görüşlər keçirmək Əliyevin gələcək siyasi perspektivi üçün az əhəmiyyət kəsb etmir.  Təsadüfi deyil ki, bir neçə gün əvvəl Azərbaycanın ABŞ-dakı səfiri də ABŞ-Azərbaycan münasibətlərini strateji tərəfdaşlıq fazasına qaldırmağın mümkünlüyündən danışmışdı. Son vaxtlar yəhudilərin də ABŞ-la münasibətləri düzəltmək üçün ciddi lobbi dəstəyi verməsinin altında həm də bu yatır.  Mənə elə gəlir ki, rəsmi Bakı Azərbaycan-Ermənistan sülh müqaviləsinin imzalanması məsələsində sırf məkan problemini, həm də okeanın o tərəfindən əlavə siyasi dividentlər qazanmaq baxımından dəyərləndirir. Mirzə Rəşad Orbey, siyasətçi

"ABŞ artıq neytrallıq sərhədini keçib, o, sadəcə, Rusiyanın bu müharibədə qalib gəlməsini istəyir..." ABŞ prezidenti hazırda Rusiyaya artıq açıq şəkildə dəstək verir və təcavüzkar dövlətin təcrid edilmə siyasətini pərdələməyə çalışmır. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə "The Atlantic" nəşrinin məqaləsində deyilir. Məqalədə deyilir ki, ABŞ prezidenti Donald Trampın Rusiya-Ukrayna müharibəsi ilə bağlı son açıqlamaları onun qan tökülməsinə biganəliyini nümayiş etdirir. Üstəlik, o, zorakılığı dayandırmamaqla yanaşı, onu daha da gücləndirməyə hazır olduğunu göstərir. Bundan öncə Trampın müharibəyə yanaşması Rusiyaya dolayı dəstək verməkdən ibarət olub. O, guya zorakılığı qınayır və ABŞ-ın xarici münaqişələrə maliyyə ayırmasına qarşı çıxırdı. Lakin indi aydın olur ki, onun Ukraynanın müstəqilliyinə qarşı olması ABŞ resurslarının qənaət edilməsi ilə bağlı deyil, o, sadəcə Rusiyanın qalib gəlməsini istəyir. Tramp yaxınlarda ABŞ-da olan ukraynalı qaçqınlara müvəqqəti müdafiə statusunun ləğvini nəzərdən keçirdiyini bildirib. Hətta Ukrayna təbii resurslar sahəsində güzəştlərə getməyə hazır olduğunu nümayiş etdirdikdən sonra belə, Tramp bunun kifayət olmadığını açıq şəkildə ifadə edib. NBC-nin məlumatına görə, o, Vladimir Zelenskini istefaya getməyə və seçkilər keçirməyə məcbur etməyə çalışır. Halbuki, hazırda Ukrayna prezidentinin dəstəyi 67 faiz təşkil edir və onun əsas rəqibləri hərbi vəziyyətdə seçkilərə qarşı çıxır. "Mən Putinə inanıram" Trampın ən açıq addımlarından biri Ukraynaya kəşfiyyat məlumatlarının ötürülməsini dayandırmaq olub. Bu qərar ABŞ-a maliyyə baxımından heç bir qənaət gətirməyib, lakin Rusiyaya ciddi üstünlük qazandırıb. Nəticədə, Rusiya hücumları daha gözlənilməz olub və bu, ukraynalı mülki vətəndaşlar üçün ağır nəticələr doğurub. Trampdan soruşanda ki, artan zorakılıq fonunda Putinə münasibəti dəyişibmi, o, belə cavab verib: "Mən ona inanıram... Məncə, bizim Rusiya ilə münasibətimiz çox yaxşıdır. Amma indi onlar Ukraynanı darmadağın edir və açığı, Ukrayna ilə işləmək mənim üçün getdikcə daha çətin olur. Onların isə heç bir üstünlüyü yoxdur". Lakin məhz Trampın qərarları Ukraynanı üstünlüklərdən məhrum edib və kritik kəşfiyyat məlumatlarsız qoyub. Trampa sual verilib ki, Putinin bu qərardan faydalanıb-faydalanmadığını düşünürmü? O isə bunu açıq şəkildə etiraf edib: "Düşünürəm ki, o, başqa birinin edəcəyi şeyi edir... O, bu məsələni bitirmək istəyir. Ukrayna da bitirmək istəyir, amma mən görmürəm, bu, dəlilikdir, onlar dəhşətli itkilər verir. Mən bunu tam başa düşmürəm". Ondan Ukraynanın hava hücumundan müdafiə sistemləri ilə niyə təmin edilmədiyini soruşanda Tramp belə cavab verib: "Çünki mən onların razılığa gəlmək istədiklərini bilməliyəm". "Yaxşı" Rusiya, "pis" Ukrayna Nəşr qeyd edir ki, Trampın ritorikası aydın şəkildə onun mövqeyinin necə dəyişdiyini göstərir: o, artıq sadəcə "sülh" istəmir, açıq şəkildə Rusiyanı "yaxşı", Ukraynanı isə "pis" adlandırır. Onun fikrincə, müharibənin bitməsi üçün "pis tərəfin" daha böyük itkilər verməsi lazımdır. Trampın tərəfdarları da bu narrativə qoşulur. Məsələn, İlon Mask ukraynalı "oliqarxlara" qarşı sanksiyalar tətbiq olunmasına çağırmağa başlayıb və Rusiyanın təbliğ etdiyi "Ukraynanın korrupsioner elitalar tərəfindən idarə edildiyi" tezisini təkrarlayır. Halbuki, məhz Rusiyanın oliqarxik sistemi daha güclüdür. Tramp isə həm ABŞ-da, həm də xaricdə korrupsiyaya qarşı biganə münasibətini dəfələrlə nümayiş etdirib. ABŞ senatoru Mark Kelli son vaxtlar sosial şəbəkələrdə belə bir paylaşım edib: "Hər hansı bir razılaşma Ukraynanın təhlükəsizliyini təmin etməli və Putinə güzəşt olmamalıdır". Buna cavab olaraq, Mask onu "xəyanətkar" adlandırıb və Ukraynanı ABŞ-ın düşməni kimi təqdim etməyə çalışıb. Əgər Trampın tərəfdarları arasında bu yanaşma populyarlıq qazanırsa, bu, onun gələcək siyasətinin rəsmi xətti ola bilər. "The Atlantic" yazır: "Tramp Ukraynanın suverenliyini qorumağa çalışan bir ABŞ hökumətini miras alıb. O, dərhal Amerika siyasətini dəyişib. ABŞ artıq neytrallıq sərhədini keçib. Yeni məqsəd sadəcə müharibəni bitirmək deyil, onu Putinin şərtləri ilə bitirməkdir. "Fox News Sunday nəşrinin aparıcısı ondan soruşanda ki, onun qərarları Ukraynanın sağ qalmasına təhlükə yaradırmı, Tramp laqeyd şəkildə belə cavab verib: "O, onsuz da sağ qalmaya bilər".  Bu, sadəcə bir proqnoz deyil, bu, məqsəddir".moderator)

"Mask Amerika dövlət qulluqçularının kütləvi şəkildə işdən çıxarılmasına təşəbbüs göstərib..." ABŞ prezidenti Donald Tramp Nazirlər Kabineti ilə görüş keçirib və burada kadr siyasəti ilə bağlı yekun sözün federal agentlik rəhbərlərinə məxsus olduğunu, Hökumət Effektivliyi Departamentinin (DOGE) rəhbəri İlon Maskın isə bu məsələdə həlledici rol oynamadığını bəyan edib. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə "Reuters", "Politico" və CNN öz mənbələrinə istinadən məlumat yayıb. Məlumatına görə, Trampın federal agentlik rəhbərləri ilə görüşü 90 dəqiqə davam edib və mətbuata qapalı keçirilib. Görüş zamanı Tramp bildirib ki, o, federal hökumətin işçi sayının və xərclərinin azaldılması istiqamətində Maskın səylərini tam dəstəkləsə də, milyarçı və onun rəhbərlik etdiyi Hökumət Effektivliyi Departamenti yalnız məsləhətçi rolunda çıxış edəcək. Görüşdə iştirak edən Mask da Trampın göstərişi ilə razılaşdığını bildirib. "Politico"nun məlumatına görə, iş adamı hətta departamentinin "bəzi səhvlərə yol verdiyini" etiraf edib. Qeyd edilir ki, bu görüş "prezidentin Maskın geniş səlahiyyətlərini məhdudlaşdırmağa çalışmasının ilk nümunələrindən biri olub".  Nəşr bunu "Maskın mandatının daraldılması istiqamətində atılan ilk ciddi addım" kimi qiymətləndirir. Qeyd edək ki, Mask daha öncə Amerika dövlət qulluqçularının kütləvi şəkildə işdən çıxarılmasına təşəbbüs göstərib. Ağ Evdə keçirilən görüşdən sonra Tramp "Truth Social" sosial şəbəkəsində yazıb ki, dövlət qulluqçularının sayını azaltmaq ideyasından imtina etmir, lakin "ən yaxşı və ən məhsuldar əməkdaşların qorunub saxlanmasının vacib olduğunu" hesab edir. "Biz deyirik: balta yox, neştər istifadə edin. Onlar birlikdə- Nazirlər Kabinetinin üzvləri, İlon, DOGE və digər möhtəşəm insanlar tarixi səviyyədə uğurlar qazana bilərlər," - Tramp bildirib. ABŞ prezidentinin sözlərinə görə, görüş "çox pozitiv ruhda" keçib və iştirakçılar arasında "qeyri-adi dərəcədə yaxşı münasibətlər" formalaşıb. Tramp belə görüşlərin hər iki həftədən bir keçiriləcəyini və dövlət qulluqçularının sayının "lazımi səviyyəyə çatana qədər" bu praktikanın davam edəcəyini vəd edib. Kütləvi ixtisarlar davam edir Son həftələrdə Tramp administrasiyası müxtəlif federal agentliklərdən on minlərlə işçini işdən çıxarıb. Yeni administrasiya fəaliyyətə başladıqdan sonra Təhsil Nazirliyi, Kiçik Biznes Administrasiyası, İstehlakçı Maliyyə Müdafiəsi Bürosu, Ümumi Xidmətlər Administrasiyası, ABŞ Poçt Xidməti və digər dövlət qurumlarına tam bağlanması, kütləvi ixtisarlar və ya müddətsiz məzuniyyətlər haqqında bildirişlər göndərilib. Federal hakim və Federal Dövlət Xidməti Şurasının sədri bildiriblər ki, bu ixtisarlar məhsuldarlıq problemləri ilə bağlı olmayıb və dövlət qulluğu qanunlarının pozulması ehtimalı var. "Tesla" və "SpaceX"-in baş direktoru İlon Mask Tramp administrasiyasında Hökumət Effektivliyi Departamentinin rəhbəri təyin edilib. Maskın sözlərinə görə, departamentin məqsədi büdcə xərclərini, şişirdilmiş dövlət aparatını azaltmaq və korrupsiya ilə mübarizə aparmaqdır. Fevral ayının sonunda Maskın nəzarətində olan Kadr Məsələləri İdarəsi dövlət qurumlarının milyonlarla əməkdaşına həftəlik fəaliyyət hesabatı təqdim etmələri ilə bağlı məktub göndərib. Bəzi idarələr bu tələbə əməl etməyi tövsiyə etsələr də, ABŞ-ın əsas qurumlarından olan FTB, Dövlət Departamenti və Pentaqon Maskın tələblərini yerinə yetirməkdən imtina edib.

Baxıram, çoxları, böyük əksəriyyət iddia edir ki, Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski guya diplomatiyada bacarıqsız və naşıdır.  Xüsusilə, ən son, ABŞ-da Ağ Evin Oval Kabinetdə Trampla görüşdən ortaya çıxan tablo əksər adamları çaşdırıb. Guya Tramp və Vens Zelenskini tələyə salıb və o da bu tələyə düşüb.  Hər kəsin fikirlərinə, versiyalarına sayğım var, amma... ...Məncə, tələni Zelenskiyə onlar yox, Zelenski Tramp və müavinləri üçün qurmuşdu: onları özündən çıxarmaq üçün aktyorluq məharətindən istifadə edərək, Trampı və komanda üzvlərini dünyaya fərqli obrazda təqdim etməyi bacardı. Belə bir məşhur deyim var: hər kəs öz şaxmat partiyasını oynayır.  Həmin söhbətdə təmkinini saxlayan və danışmayan yeganə şəxs Marko Rubio idi, o başa düşürdü nələr baş verir.. Dünya xalqları, elə Amerika xalqı bir daha ABŞ-nin indiki administrasiyasının nə miqyasda aşağılıq, naşı olduqlarını, dünyada qəbul olunmuş diplomatik davranış standartlarına tüpürdüklərini gördülər - məhz Zelenskinin qurduğu diplomatik oyunun timsalında.  Zelenski bütün dünyaya sübut elədi ki, Donald Tramp və dostları dövlət və dövlətçilik mədəniyyətindən, ərkanından, tərbiyəsindən, hətta ənənələrindən uzaq, təsadüfən buralara gəlib çıxmış, şəxsi çıxarlarını hər şeyin fövqündə tutan tiplərdir.  Zelenski bunu özbaşınamı etdi? Xeyr.  ABŞ səfərindən qabaq Avropa liderləri ilə Kievdə görüşəndə, artıq ona tövsiyə olunmuşdu ki, orada nəyin müzakirə olunmasına, hansı müqavilənin bağlanıb-bağlanmamasına baxmayaraq, nə edirsən et Trampı və Vensi özündən çıxart, əsəblərini tarıma çək, atmacalarla qarmaşıq dialoq görüntüsü yarat, görüşü bacardıqca maksimum gərginləşdir.  Zelenski də bu işin öhdəsindən rahatlıqla, ustalıqla gəldi. Çünki bu iş elə onun ən yaxşı bacardığı işdir, onun aktyorluq məharəti diplomatiya səhnəsində daha rəngli effekt verdi.  Məlum oldu ki, deyilənlərin əksinə, Zelenski diplomatiyada nə naşıdır, nə səriştəsizdir, nə də bacarıqsızdır.  Zelenski Ağ Evin Oval Kabinetində Tramp və Vensi çilədən çıxarmaq və dünyaya rəsmi Vaşinqtonun Kremllə birlikdə olduğu, Putinlə birlikdə olduğu görüntüsünü daha effektiv şəkildə nümayiş etdirmək işinin öhdəsindən elə diplomatik incəliklə də gəldi.  Həmin görüşdən sonra, Tramp və komanda üzvlərinin reytinqi bilirsiz nə qədər aşağı düşüb? Dəhşətli dərəcədə eniş var. İctimai rəylə hesablaşmaq ənənəsinin olduğu demokratik Amerikada, bu, çox ciddi faktordur.  ABŞ-nin bir çox ştatlarında artıq insanlar küçələrə çıxaraq etiraz etməyə başlayıb. Tramp administrasiyasında yüksək post tutan insanlara qarşı qıcıq, təhqir və şiddət elementləri artıb. Xüsusilə, Respublikaçılar Partiyasının üstün olduğu ştatlarda bu cür ayaqlanmaların geniş vüsət alması sıradan hadisə deyil.  Ən son, Hollivudun məşhur "Oskar" mükafatının verilməsi tədbirinin açılışında və gedişində baş verənlər göz qabağındadır. Dünyaca məşhur aktyorlar hər fürsətdə prezident Trampı və onun komandasını ələ salmağı, məsxərəyə qoymağı adiləşdiriblər. İctimai-siyasi qınaq maksimum həddə çatıb.  İstər-istəməz bu, ABŞ-da ictimai-siyasi şüurlarda, fikir və qənaətlərdə dəyişimə təsir edən amillərdir.  Hətta, siyasi kuluarlarda artıq Tramp administrasiyasına qarşı başqa mövzuların müzakirəsi ciddiləşib. Bunlar arasında impiçment məsələsi də istisna edilmir.   Bu isə, əlbəttə, Ukrayna prezident Volodimir Zelenskinin əməyinin məhsuludur. Haqqını vermək lazımdır.  Ən son yayılan xəbərlər isə budur ki, Tramp administrasiyası Ukraynaya bütün hərbi yardımları dayandırıb. Əlbəttə, bütün bunlar Zelenskiyə təsir etmək və onun mövqeyində kardinal dəyişikliklərə nail olmaqdan ötrüdür.  Sabah Ukrayna hardansa yaxşı pul tapıb ABŞ hərbi sənaye korporasiyalarından silahları pulla almaq istəsə, nə olacaq? Tramp ABŞ-a yüz milyardlar qazandırmış hərbi sənaye baronlarının işinə müdaxilə edə biləcək? Kim şirkətlərinə milyardlarla qazanc gətirən müqavilələrdən imtina edər?  Hərbi yardımların dayandırılması və bu istiqamətdə aparılan sərt propoqanda, sərt piar işi bəlkə də çoxlarında məyusluq yaradır, amma bu işlər belə olmur və yaxında Ukrayna-Rusiya müharibəsi ətrafında dönən qlobal proseslər tamamilə qeyri-adi xətt tutacaq.  Ona görə tələsməyək. Yaxında, hətta kimsənin ağlının ucundan belə keçirə bilmədiyi hadisələrə şahidlik edəcəyik.   Səbr edək, təmkinlə prosesləri izləyək. Mirzə Rəşad Orbey, siyasətçi

Hazırda ABŞ tərəfindən Ukraynaya kəşfiyyat məlumatlarının verilməsində heç bir dəyişiklik baş verməyib. Bu, fərqli əməkdaşlıq xəttidir. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə “RBK Ukrayna” hərbi-siyasi dairələrdəki mənbələrə istinadla məlumat yayıb. “Kəşfiyyat məlumatlarının ötürülməsinə və ya mübadiləsinə gəlincə, Ukrayna hakimiyyəti burada hələlik heç bir dəyişiklik hiss etməyib, hər şey əvvəlki kimidir”, - məlumatda qeyd olunub.

İndi dünya nizamı dəyişir və Avropa öz müdafiəsini gücləndirməlidir. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu İspaniya xarici işlər naziri Xose Manuel Albares deyib. “Razıyıq ki, indi diplomatik dildə dünya düzəninin dəyişməsi adlandırılan dövrlərin dəyişməsi baş verir. Bizim Avropa İnvestisiya Bankında vəsaitimiz var. Rusiyanın Avropadakı dondurulmuş aktivləri və təbii ki, vəsaitlərin müdafiə və təhlükəsizlik üçün bölüşdürülmə payı haqqında müzakirələr gedir”, - Albares bildirib.