Redaktor seçimi

Kiberdələduzlar tərəfindən ani mesajlaşma tətbiqləri vasitəsilə vətəndaşlara qarşı yeni növ dələduzluq həyata keçirilir. Elektron Təhlükəsizlik Xidmətinin yaydığı məlumata görə, “İnstagram” sosial şəbəkəsində kiberdələduzlar tərəfindən “Kapital Bank”ın adından saxta kampaniyalar həyata keçirilir.  Belə ki, yaradılmış saxta hesablar vasitəsilə “Kapital Bankın” hər kəsə 200 azn dəyərində pul verdiyi bildirilir. Ödənişin alınması üçün istifadəçilərdən saxta “Telegram” kanalına daxil olmaq tələb olunur. Bəs görəsən sosial şəbəkə istifadəçiləri belə kiberdələduzluq hallarına qarşı nələrə diqqət etməlidir?  Mövzu ilə bağlı Yenisabah.az-a danışan İT üzrə mütəxəssis Vahid Qasımov bildirib ki, insanlar mütləq şəkildə bilməlidir ki, heç vaxt havayı pul olmur: “İnsanlar artıq dərk etməlidir ki, istər sosial şəbəkələrdə, istərsə də real həyatda havayı pul olmur. Hər hansı bir iş görmədən, heç nəyin müqabilində kimsə pul təklif edirsə, deməli bu saxtadır. Ona görə də müftə pulun dalınca düşmək lazım deyil. Bu sadəcə acgözlüyün nəticəsidir. Belə kiberdələduzluq halları günümüzdə olduqca geniş yayılıb. Təəssüf ki, ölkəmizdə bu cür dələduzluq hallarına qarşı insanlar yetərincə məlumatlı deyil. Birmənalı şəkildə dərk eləmək lazımdır ki, pulun fiziki dəyəri yoxdur və heç vaxt öz dəyərini itirmir. Ona görə də heç kim heç kəsə havayıdan pul verməz. Dələduzlar öz əməllərinin üstünü örtmək üçün müxtəlif bankların adından istifadə edirlər”.  Vahid Qasımov şəxsi məlumatların heç bir halda paylaşılmamalı olduğunu qeyd edib: “Hər hansı bir adam öz şəxsi məlumatlarını kiminləsə paylaşırsa, bu cür dələduzluq hallarına da hazır olmalıdır. Hazırda nəinki sosial şəbəkələrdə, hətta real həyatda da fəaliyyət göstərən elə şirkətlər var ki, onların açıq-aydın şəkildə insanları müxtəlif yollarla aldadırlar. Bu səbəbdən heç bir şəxsi məlumatı hansısa tanımadığınız şəxsə, sosial şəbəkə istifadəçisinə qətiyyən verməyin”. 

Xarici ölkəyə casusluqda ittiham olunaraq, ötən ilin oktyabrın 20-də Səbail Rayon Məhkəməsi tərəfindən barəsində 4 aylıq həbs qətimkan tədbiri seçilən, ictimaiyyətdə politoloq kimi tanınan Nəzakət Məmmədovanın həbs müddəti fevralda başa çatırdı. Buna baxmayaraq, fevralın 20-də onun haqda heç bir məlumat yayılmadı. Səbail Rayon Məhkəməsinin hakim-spikeri Rəna Qafarova Axar.az-a açıqlamasında bildirib ki, N.Məmmədova haqqında oktyabrın 20-də mediada yayıldığı kimi, 4 aylıq deyil, bir aylıq həbs qətimkan tədbiri seçilib. “Noyabr ayının 19-da isə istintaq orqanının təqdimatına baxılıb və onun barəsində həbs qətimkan tədbirinin müddəti 4 ay uzadılıb”, - R.Qafarova bildirib. Qeyd edək ki, Nəzakət Məmmədova ötən ilin 20 oktyabrında Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti tərəfindən saxlanılıb. N.Məmmədova Rusiyaya casusluq etməkdə ittiham olunur və ona qarşı dövlətə xəyanət maddəsi irəli sürülüb.

Hər il qeyd etdiyimiz və kökü əsrlərə bağlı olan Novruz bayramı özündə bir çox adət-ənənəni ehtiva edir. Bu ənənələrdən biri də bayram ərəfəsində keçirilən çərşənbə mərasimləridir. Bu mərasimlərdə tonqal qalanır, uşaqlı-böyüklü hər kəs odun ətrafına toplanır, hamı əylənir və sevinir. Ancaq kiçik bir diqqətsizlik bu əyləncəni faciəyə çevirməyə bəs edir. Bu səbəbdən bir çox adətləri həyata keçirərkən diqqətli olmaq bizi həyati təhlükələrdən qoruya bilər.  Məsələ barədə “Yeni Sabah”a danışan təhlükəsizlik üzrə ekspert Orxan Musayev bir sıra vacib məqamlara toxunub: “Novruz bayramının gəlişi ilə əlaqədar yanğın təhlükəsizliyi məsələləri gündəmdədir. Bayramla bağlı keçirilən müxtəlif mərasimlərdə bir sıra qaydalara riayət etmək lazımdır. Ən vacib olan məsələlərdən biri bayram tonqalı yandırılan zaman düzgün yerin seçilməsidir. Belə ki, bu yer elektrik naqillərinin, ağacların, otların, avtomobillərin, ev və digər yanan materiallardan kənar ərazidə seçilməlidir. Bayram tonqalı yandırılanda mütləq ətrafda çəllək və ya qablarda su saxlanılmalıdır. Bu, yanğın riski olduğu anda müdaxiləni asanlaşdırır. Bərk materiallardan baş vermiş yanğınlar A sinifinə aid edilir. Belə hadisələrə isə su ilə müdaxilə edib, yanğını söndürmək mümkündür”.  Ekspert bildirib ki, bayram tonqalının hündür olmamasında fayda var: “Hündür taxtalardan ibarət tonqal qalamaq tövsiyə olunmur. Normal hündürlük, 1-1,5 metrdən çox hesablanmır. Buna səbəb isə hündür tonqalın yanğın təhlükəsinin daha çox olmasıdır. Bundan əlavə bayram tonqalı sönənə qədər ona nəzarət olunmalıdır, üstünə su və torpaq vurulmalıdır ki, tamamilə söndürülsün. Azyaşlıların nəzarətsiz formada tonqalın ətrafında toplaşması çox ciddi təhlükə yaradır. Ona görə də azyaşlılar mütləq böyüklərin nəzarəti altında həmin ərazidə olmalıdır. Tonqalın üzərindən atlanmaq isə ən təhlükəli məqamdır. Bu zaman insanın geyimi alışa, müxtəlif bədən xəsarətləri ala bilər. Küləkli havada bayram tonqalı alışdırmaq məqsədəuyğun hesab edilmir. Belə olduqda qığılcımların ətrafa yayılması, yanğına səbəb olma ehtimalı çox böyükdür. Bu məqama da xüsusi diqqət edilməlidir”.  O.Musayev bayram şamları ilə bağlı tövsiyələr də verib: “Ev şəraitində yanan şamlarla əlaqədar da yanğınlar baş verə bilir. Buna görə də, şamlar da nəzarətsiz şəkildə saxlanılmamalı, ərimə zamanı diqqət etmək lazımdır. Şamlara nəzarət edilmədikdə, ərimə zamanı bu məhsul yanğın hadisəsinin başlanmasına gətirib çıxara bilər”.

“Azərbaycan sərhədlərimizi keçəndə Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına (KTMT) üz tutduq, amma heç bir müsbət cavab almadıq”. Sozcu.az erməni mediasına istinadən bildirir ki, bu sözləri jurnalistlərlə söhbətində Ermənistan müdafiə nazirinin keçmiş müavini, hakim “Mülki Müqavilə” partiyasını parlamentdə təmsil edən deputat Qaqik Melkonyan deyib. O, diqqətə çatdırıb ki, sərhəd pozulduqda buna adekvat cavab vermək KTMT-nin məsuliyyətinə daxil olsa da, onlar bunu etməyib. “Düşmən bizim sərhədlərimizi keçəndə KTMT ilə əlaqə saxladıq, lakin heç bir müsbət cavab almadıq. Qazaxıstanda çevriliş olanda isə KTMT qrup yaradıb qiyamı yatırdı, çünki bu, Rusiyanın iradəsi idi. Amma sərhədlərimizdə eskalasiya olanda Rusiya reaksiyasız qaldı. Aİ müşahidəçiləri gələndə dedilər ki, qoy, bizimkilər də gəlsin”, – deyə Melkonyan bildirib. Erməni deputat KTMT-dən çıxmaq məsələsində səbirli olmağı məsləhət görüb: “Biz bəzən çox irəli gedirik, səbirli olun, hər şeyin öz vaxtı var”. Azərbaycan tərəfinin niyə erməni əsirlərini qaytarmadığını soruşduqda deputat belə cavab verib: “Razısınızmı ki, əsirlərin qaytarılması müqabilində Zəngəzurdan imtina edək? Əsirlərin dəyişdirilməsi ilə bağlı problemimiz var”. Bakının Ermənistandan minalanmış xəritələri verməsi tələbinə Melkonyan yekəxanalıqla cavab verib: “Azərbaycan Qarabağı ermənisizləşdirib, mina xəritələri isə Xankəndidə qalıb, gedib götürsünlər”.

“İki döyüşçümüzü polis bölməsinə aparanda dedilər ki, fəaliyyətiniz qanunsuzdur, sizə vaxt veririk, kəndi tərk edin və bir daha geri qayıtmayın”. Globalinfo.az xəbər verir ki, bunu Qazax rayonunun Ermənistanın işğalı altında qalan kəndlərində fəaliyyət göstərən “Döyüş qardaşlığı” qanunsuz birləşməsinin üzvü Hrant Ter-Abrahamyan “Hraparak”a açıqlamasında deyib. O, Yuxarı Əskipara daxil olmaqla bir sıra kəndlərin Azərbaycana verilməsi üçün hazırlıq görüldüyünü bildirib: “Bizə dedilər ki, fəaliyyətiniz qanunsuzdur, o ərazilərdən çıxmaq üçün sizə vaxt veririk. Bizim orada fəaliyyət göstərmək üçün vilayət rəhbərliyi ilə müqaviləmiz var. Lakin Bakı İrəvana orada yerləşdiyimizə görə irad bildirib. Həmin vaxtdan sonra bölgədə bizi narahat etməyə başladılar. Nikol Paşinyan ciddi şəkildə həmin kəndləri Azərbaycana vermək üçün hazırlıq görür. Bizə qarşı münasibət də bunun bir parçasıdır. Mən əminəm ki, bu məsələ artıq Bakı və İrəvan arasında razılaşdırılıb”. H.Abramyan vurğulayıb ki, polislər birlik üzvlərinə həmin ərazilərin Ermənistana məxsus olmadığını deyiblər: “Digər üzvlərimiz Avetis Avetisyan və Henrik Mkrtçyan Voskepara (Yuxarı Əskipara – red.) daxil olmaq istəyəndə saxlanılıblar. Polis onlara deyib ki, həmin kəndlərə girməsinlər, çünki o ərazilər Ermənistanın deyil. Necə yəni Ermənistanın deyil? Hətta onlar bizimkiləri qorxutmağa çalışıblar. Bu, həmin ərazilərin Azərbaycana veriləcəyinin daha bir sübutudur”.

Rus qoşunlarını geri çəkə bilməsək, Xarkovu müdafiə etməyimiz çətin olacaq. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə Ukrayna Prezidenti Vladimir Zelenski Niderland Baş naziri Mark Rutte ilə media konfransında çıxışında deyib. "Siz və mən anlayırıq ki, rusları daha da geri çəkilməsinə çalışmalıyıq. Xarkovu başqa yolla tamamilə qorumaq çox çətin olacaq”, - deyə dövlət başçısı bildirib.

Müəllimlərin işə qəbulu üzrə müsabiqədə (MİQ) iştirak edən namizədlər sualların ildən-ilə çətinləşdirilməsindən şikayətlənirlər. Modern.az MİQ imtahanlarında iştirak edən namizdələrin iddialarına elm və təhsil naziri Emin Əmrullayevdan münasibət bildirməsini istəyib. Nazir bildirib ki, MİQ imtahanları ildən-ilə çətinləşdirilmir: “Təbii ki, iki il eyni imtahanı təşkil etmək çətindir. Amma bunlar bir-birinə çox yaxın məqamlardır. İllər üzrə böyük fərqlərin olduğunu deməzdim. Biz imtahanların məzmununu addım-addım dəyişməyə doğru gedirik. Mənə görə misal üçün “2-ci Həmədan döyüşündən neçə il sonra şah İsmayıl taxta çıxdı” sualı tarix sualı deyil. Ən yaxşı halda illəri yadda saxlamısansa, bu, 4 rəqəmli ədəddən üçrəqəmli ədədi çıxmaq bacarığıdır. Suallar və metodologiya dəyişir. O insanlara yeni olduğu üçün çətin gələ bilər. Biz son illər hamıya bir variant verirərək, variantlararsı çətinlik məsələsini də aradan qaldırmışıq”.

Hesab edirəm ki, ümumi təhsil müəssisələrində imtahanların sayı çoxdur. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev fevralın 29-da keçirdiyi brifinqdə deyib. Nazirin sözlərinə görə, hazırda imtahanların sayının azaldılması müzakirə mərhələsindədir.

İstifadələrində qanunla müəyyən edilmiş qaydada sənədləşdirilməmiş yaşayış sahəsi olan şəxslərin həmin yaşayış yerləri üzrə qeydiyyata alınmaları ilə bağlı problemlərin aradan qaldırılması məqsədilə qanunvericiliklə müvafiq mexanizmin hazırlanması məqsədəmüvafiqdir. Bu, Milli Məclisin İnsan hüquqları komitəsinin bu gün keçirilən iclasında müzakirəyə çıxarılan Azərbaycan Respublikasının İnsan hüquqları üzrə müvəkkilinin (ombudsmanın) 2023-cü il üzrə məruzəsində əksini tapıb. Təklif edilib ki, ötən əsrin ortalarından etibarən Bakı şəhərində, onun ətrafındakı qəsəbə və kəndlərdə, o cümlədən birgə təsərrüfatlara (sovxozlara) məxsus ərazilərdə müxtəlif şəxslər tərəfindən zəbt edilmiş torpaq sahələrində qanunsuz tikilmiş evlərin, habelə bələdiyyələr tərəfindən fərdi ev tikintisi üçün verilmiş torpaq sahələrində inşa olunmuş evlərin inventarlaşdırılması və dövlət qeydiyyatına alınsın, eyni zamanda həmin ərazilərdə və yeni yaşayış massivlərində daşınmaz əmlak və nəqliyyat infrastrukturu obyektlərinə ünvanların verilsin.

“Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı (KTMT) ilə münasibətlərin dondurulması Ermənistanın burada KTMT-də daimi nümayəndəsinin olmaması, yüksək səviyyəli tədbirlərdə iştirak etməməsi deməkdir”. Sozcu.az TASS-a istinadən xəbər verir ki, bunu Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan bəyan edib. Paşinyan bildirib ki, təşkilat öz öhdəliklərini yerinə yetirməsə, Ermənistan KTMT-yə üzvlüyünü hüquqi olaraq donduracaq.

Azərbaycanın “Hərbi vəzifə və hərbi xidmət haqqında” qanunu müddətli həqiqi hərbi xidmətə çağırışa möhlət verilməsi və çağırışdan azad etməni də nəzərdə tutur. 18 yaşına çatmış kişi cinsli vətəndaş Silahlı Qüvvələrdə müddətli həqiqi hərbi xidmət keçməlidir. Müddətli həqiqi hərbi xidmət ali təhsillilər üçün 1 il, qalan şəxslər üçün 1 il 6 aydır. Çağırışçı üçün son yaş həddi 36,5 yaşdır.  Bəs görəsən hansı hallarda vətəndaşlar həqiqi hərbi xidmətdən azad olunur?  Mövzu ilə bağlı Yenisabah.az-a danışan hüquqşünas-vəkil Turan Abdullazadə aşağıdakı hallarda şəxslərin həqiqi hərbi xidmətdən azad olunduğunu deyib:  “Hərbi vəzifə və hərbi xidmət haqqında” qanuna əsasən, fəlsəfə və elmlər doktoru elmi dərəcəsi olan şəxslər, sağlamlıq vəziyyətinə görə sülh dövründə hərbi xidmətə yararsız, müharibə dövründə məhdud yararlı, həm sülh, həm də müharibə dövründə hərbi xidmətə yararsız olan, 35 yaşınadək müxtəlif səbəblərdən hərbi xidmət keçməmiş, alternativ hərbi xidmət keçməyə göndərilmiş, Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etmədən öncə vətəndaşı olduğu ölkənin qanunvericiliyinə uyğun hərbi xidmət keçmiş və ya azad edilmiş şəxslər müddətli hərbi xidmətdən azaddır”. Vəkil boy və çəki ilə əlaqədar hərbi xidmətdən azad olunmanın hüquqi tərəflərindən də söz açıb: “Hərbi xidmətdən azad edən xəstəliklərin cədvəli “Hərbi-həkim ekspertizası haqqında Əsasnamə”də göstərilib. Həmin əsasnamədə qeyd olunub ki, bədən çəkisi 45 kiloqramdan, boyu isə 148 santimetrdən az olan şəxslər endokrinoloq tərəfindən müayinə olmalıdır və 12 ay müddətində hərbi xidmətə müvəqqəti yararsız hesab edilirlər. 12 aydan sonra həmin şəxslərdə fiziki inkişaf çatışmazlığı davam edərsə, onlar hərbi xidmətə yararlılığın “C” kateqoriyası ilə qiymətləndirilir. “C” kateqoriyasına daxil edilən şəxslər sülh dövründə hərbi xidmətə yararsız, müharibə dövründə isə yararlı hesab olunur”. 

Gürcüstanın keçmiş prezidenti Mixail Saakaşvili hazırda Ukraynada ola bilməməsi və onu qoruya bilməməsindən əzab çəkdiyini bildirib. Sozcu.az-ın məlumatına görə, eks-prezident sosial şəbəkə hesabında yazıb: “Əziz Ukrayna, Bu iki il ərzində mənə ən çox əzab verən odur ki, Ukraynada deyiləm və fəxr etdiyim və çox darıxdığım sevimli qəhrəman müdafiəçilərimlə çiyin-çiyinə sizi qorumaqdan məhrum olmuşam. Tez, layiqli qələbə arzulayıram, buna bir dəqiqə belə şübhə etmirəm”.