Bu gün yatırım məqsədilə torpaq alanların sayı artır. Bəs insanlar torpaq alarkən nələrə diqqət etməlidirlər? İnsanlar pulu batmasın deyə hansı addımları atmalıdırlar? Ev tikmək üçün hansı təyinatlı torpaq seçilməlidir? Məhkəməlik və ya ipotekada olan torpaqları necə müəyyən etmək olar? Alıcı bu riskləri necə qabaqlaya bilər?
Moderator.az-a danışan əmlak məsələləri üzrə ekspert Anar Nəsirov bildirib ki, bu gün təkcə torpaq deyil, ev və digər daşınmaz əmlak növlərinə maraq artıb. Onun sözlərinə görə, Azərbaycanda, xüsusilə də Bakı və Bakıətrafı ərazilərdə əmlak bazarı çiçəklənmə dövrünü yaşayır:
“Elə olur ki, bu gün aldığınız əmlakı 3-5 aydan sonra satsanız, əlavə qazanc əldə edə bilərsiniz. Bu səbəbdən yatırım edənlər əksər hallarda pullarını daşınmaz əmlaka yatırırlar. Bu tendensiya təkcə yerli deyil, həm də xarici investorların da diqqətindən yayınmır. Hər gün bu sahəyə maraq göstərənlərin və yatırım edənlərin sayı artır.
Torpaq məsələsinə gəldikdə isə burada bir sıra vacib məqamlar var. İnsanlar çox zaman düşünürlər ki, çıxarışlı torpaq sahəsi alırlarsa, orada ev tikmək mümkündür. Ancaq bu yanaşma yanlışdır. Torpağın çıxarışı olsa belə, onun təyinatı – yəni kateqoriyası – mütləq şəkildə nəzərə alınmalıdır. Çünki bəzi çıxarışlı torpaq sahələri var ki, onların təyinatı kənd təsərrüfatı, əkin sahəsi və ya başqa məqsədlər üçün nəzərdə tutulub. Bu cür torpaqlarda ev tikintisinə icazə verilmir.
Təəssüf ki, insanlar bəzən ya məlumatsızlıqdan, ya da tələskənlikdən bu nüansa diqqət etmirlər. Nəticədə torpaq alındıqdan sonra məlum olur ki, orada tikinti aparmaq üçün əvvəlcə torpağın kateqoriyası dəyişdirilməlidir. Bu isə əlavə vaxt və xərc tələb edir. Ona görə də alıcılar torpaq alarkən mütləq onun çıxarışında göstərilən kateqoriyasına diqqət yetirməlidirlər ki, sonradan peşman olmasınlar”.
Ekspert vurğulayıb ki, insanlar torpaq alarkən mütləq şəkildə çıxarışı alıb diqqətlə gözdən keçirsinlər və orada qeyd olunan torpağın kateqoriyasına xüsusi diqqət yetirsinlər:
“Yəni, əgər məqsəd fərdi yaşayış evi tikməkdirsə, bu halda torpağın kateqoriyası yaşayış məntəqələrinin torpaqları olmalıdır. Bu kateqoriyaya aid torpaqlar xüsusi olaraq yaşayış üçün nəzərdə tutulub və orada ev tikintisinə heç bir məhdudiyyət yoxdur. Çünki həmin sahələr yaşayış məqsədilə ayrılıb və bu səbəbdən həmin ərazidə ev tikmək üçün icazə almaq problemi yaranmır.
Digər torpaqlar isə – məsələn, kənd təsərrüfatı təyinatlı və ya sənaye məqsədli torpaqlar – təyinatına uyğun istifadə olunmalıdır. Yəni bu torpaqlarda ev və ya obyekt tikmək üçün əvvəlcə təyinat dəyişdirilməlidir. Təəssüf ki, insanlar çox vaxt çıxarış görən kimi, onun detallarına baxmadan alqı-satqı edirlər. Mən tövsiyə edirəm ki, çıxarış alarkən sadəcə “çıxarış var” deməklə kifayətlənməsinlər, sənədi ətraflı incələsinlər, xüsusilə kateqoriya bölməsinə diqqət yetirsinlər.
Bir daha vurğulayıram: əgər torpaq fərdi yaşayış evi tikmək məqsədilə alınırsa, onun çıxarışında “yaşayış məntəqəsinin torpaqları” yazılmalıdır. Yalnız bu halda həmin torpaq üzərində ev tikməyə icazə verilir.
Bu, təkcə yaşayış üçün yox, həm də ticarət obyektləri üçün keçərlidir. Əgər kimsə ticarət obyekti tikmək üçün torpaq alırsa, həmin torpağın da müvafiq təyinatı olmalıdır. Təəssüf ki, bəzi insanlar bu nüansa da diqqət etmirlər. Elə bilirlər ki, torpaq varsa, istənilən obyekt tikmək olar. Halbuki, əgər torpağın kateqoriyası, məsələn, kənd təsərrüfatı və ya sənaye məqsədli torpaqdırsa, bu halda orada mağaza və ya başqa obyekt tikmək qanunla mümkün deyil.
Hər tikinti növünün – istər fərdi yaşayış, istər ticarət obyekti – özünə uyğun torpaq kateqoriyası var və alıcılar bu məsələyə ciddi yanaşmalıdırlar”.
Anar Nəsirov deyib ki, digər vacib məsələ isə torpaq üzərində məhkəmə işlərinin olub-olmamasıdır. Əgər torpaq və ya əmlakla bağlı hər hansı məhkəmə prosesi varsa, yaxud torpaq üzərində həbs qərarı (stop) qoyulubsa, bu zaman alqı-satqı prosesi dayandırılır:
“Belə hallarda notarius bunu sistem üzərindən görür və alqı-satqını həyata keçirmir. Yalnız əgər torpağın üzərində hər hansı məhdudiyyət yoxdursa, bu zaman onun alqı-satqısına qanuni şəkildə icazə verilir və sənədlər təsdiqlənir.
Torpaq alan şəxslər həm bu hüquqi məqamları, həm də torpağın təyinatını dəqiq öyrənməlidirlər. Sadəcə “çıxarış var” deməklə kifayətlənmək olmaz.
Qeyd edim ki, bu gün Azərbaycanda əmlak bazarı elə bir vəziyyətdədir ki, mən düşünmürəm ki, bu sahəyə uğurlu şəkildə yatırım edən bir iş adamı və ya investor zərərə uğraya bilər. Bəlkə də keçmiş Sovet ölkələri arasında yeganə ölkə Azərbaycandır ki, burada daşınmaz əmlak bazarı investorlarını hər zaman sevindirir və gəlir gətirir".
“Mən güman etmirəm ki, Azərbaycanın daşınmaz əmlak bazarı hansısa formada öz investorlarını məyus edə bilər. Yəni bu sahədə zərərə uğrayan, qazanc əldə etməyən investor demək olar ki, yoxdur. Hazırkı bazar vəziyyəti də bunu təsdiq edir. Ən azından indiki mərhələdə belə bir risk gözlənilmir. Əmlak bazarına yatırım edənlər bu gün tam əmin ola bilərlər ki, bu sahə hələ uzun müddət gəlir gətirməyə davam edəcək.
Azərbaycanın əmlak bazarı olduqca dinamik və sabit bir bazardır. Mən düşünmürəm ki, yaxın zamanda bu prosesdə mənfi tendensiya müşahidə olunsun. Əksinə, qiymət artımı hələ də davam edəcək.
Xüsusilə çıxarışı (kupçası) olan torpaq sahələri – yəni sənədi tam qaydasında olan torpaqlar üzrə qiymət artımı daha çox olacaq. Ən ciddi artım isə fərdi yaşayış evi tikintisi üçün ayrılmış və şəhərə yaxın ərazilərdə yerləşən torpaqların qiymətində müşahidə ediləcək.
Eyni zamanda, kommersiya məqsədilə ayrılmış torpaq sahələri və onların çıxarışlı olması da qiymət artımına təsir edən əsas amillərdəndir. Bu kateqoriyaya daxil olan torpaqlarda yaxın zamanda daha ciddi qiymət artımı gözlənilir”,- deyə Anar Nəsirov qeyd edib.
