Sağlamlıq

“Azərbaycanda vərəmli xəstələrin sayına görə vəziyyət kifayət qədər qənaətbəxşdir". Sozcu.az xəbər verir ki, bunu səhiyyə nazirinin müavini Nadir Zeynalov vərəmlə bağlı keçirilən multi-sektoral görüşdə çıxışı zamanı deyib. Bu problemin nəinki ölkəmizdə, bütün dünyada mövcud olduğunu bildirən nazir müavini qeyd edib ki, 2021-ci ildə vərəm əleyhinə dərmanlara davamlı formadan əziyyət çəkən 450 min yeni xəstə aşkarlanıb: “Bu il iyunda Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı mikroblara qarşı anti-bakterial və göbələk əleyhinə davamlılıq göstərən problemlərin həlli üçün prioritet elmi-tədqiqat istiqamətlərini müəyyən edib. Elmi tədqiqat üçün 40 istiqamət seçilib və onlardan 7-si təqribən 20 faizi sırf vərəm əleyhinə dərmanlara davamlılıq probleminə həsr olunub. Bu onu göstərir ki, vərəm əleyhinə dərmanlara rezistentlik nə qədər önəmlidir".

Mütəxəssislər orqanizmin gəncliyini uzadan sağlam meyvə və tərəvəzlərin siyahısını hazırlayıblar.  Sozcu.az lent.az-a istinadən bildirir ki, bu meyvə, tərəvəzlər antioksidantlarla zəngindir və iltihab əleyhinə xüsusiyyətlərə malikdir. Bədənin qocalmasını yavaşlatmaq və iltihabi proseslərin səviyyəsini azaltmaq üçün mütəxəssislər antioksidantlarla zəngin tərəvəz və giləmeyvələri gündəlik qida rsionumuza mümkün qədər tez-tez daxil etməyi məsləhət görürlər. Mütəxəssislər müntəzəm yeyildikdə gəncliyi sözün əsl mənasında uzada biləcək tərəvəzlərin siyahısını tərtib ediblər. Brokoli - tərkibində təbii antioksidantlar olan, iltihabəleyhinə xüsusiyyətlərə malik olan və orqanizmi vitaminlərlə doyuran çoxlu miqdarda sulfuropanlar var. Brokolinin tərkibində çoxlu kalsium, lif və kifayət qədər su da var. Soğan - yaxşı bir kalium mənbəyidir və toxunulmazlıq üçün faydalı xüsusiyyətlərə malik olan və iltihab markerlərini azaldan antioksidant ilə zəngindir. Yerkökü - iltihabla mübarizə aparmağa kömək edən bir ton qida ehtiva edir. Bu tərəvəz sağlam sümükləri və dərini dəstəkləyən beta-karoten və karotenoidlə zəngindir. Şirin bibər - yüzilliklərin çoxunun sevimli yeməklərindən biridir. Parlaq meyvələr təbii antioksidantlar olan C və A vitaminləri ilə zəngindir. O, həmçinin yüksək miqdarda lif və su, eləcə də yüksək səviyyədə antioksidantdır. Sarımsaq - iltihab əleyhinə təsir göstərən kükürd tərkibli birləşmələr var. Tədqiqatlar göstərir ki, bu birləşmələr hətta immunitet sistemini gücləndirməkdə və bəzi xərçəng növlərinin inkişafının qarşısını almaqda faydalı ola bilər.

İyun ayında Kliniki Tibbi Mərkəzə (KTM) zəhərlənmə ilə bağlı 683 nəfər müraciət edib. Sozcu.az Report-a istinadla xəbər verir ki, onlardan 105-i toksikologiya şöbəsinə qəbul edilib, digərlərinə isə ilkin tibbi yardım göstərilərək evə buraxılıb. Xəstələrdən 37-si dərmandan, 24-ü sirkə turşusundan, 3-ü dəm qazından zəhərlənib. Digərlərindən 10-u etanol, 5-i anaflaksiya, 6-sı allergik reaksiya, 1-i botulizm, 17-si ilan sancması, 2-si arı sancması səbəbindən xəstəxanaya yerləşdirilib. Zəhərlənən şəxslərin 51-i qadın, 43-ü kişi, 11-i isə uşaq olub. Həkimlərin səylərinə baxmayaraq, 3 nəfər sirkə turşusundan, 2 nəfər etanoldan, 1 nəfər dərmandan, 1 nəfər anafilaktik şokdan dünyasını dəyişib. Dünyasını dəyişən şəxslərdən 5-i kişi, 2-si qadındır.

Gec saatlarda yatıb çox yatmaq belə insanın sağlamlığına və rifahına mənfi təsir göstərə bilər. Buna görə də bu vərdişi dəyişdirmək lazımdır. Sozcu.az lent.az-a istinadən bildirir ki, bu barədə terapevt Mariya Timçenko məlumat verib. Mütəxəssis deyib ki, özünüzü daha ayıq hiss etməyə və sağlamlığınızı yaxşılaşdırmağa kömək edəcək cədvələ öyrəşmək hər kəsin səlahiyyətindədir. Bir neçə sadə məsləhət bu işdə sizə kömək edəcək. İlk növbədə həkim saat 23.00-dan əvvəl yatmağı tövsiyə edir. Gec yatmağa öyrəşmisinizsə, əvvəlcə çətin ola bilər, amma bir neçə gündən sonra yeni rejimə öyrəşəcəksiniz. İkinci vacib qayda odur ki, yuxu ən azı 7 saat davam etməlidir. Mütəxəssis məsləhət görüb ki, həm həftə sonlarında, həm də tətildə yuxu və fəaliyyət rejiminə riayət etmək məsləhətdir. Beləliklə, bədən üçün lazımsız stressdən qaçınırsınız. Həkim qeyd edir ki, yatmağa getmə vaxtı onun müddətindən az əhəmiyyət kəsb etmir. Məsələ burasındadır ki, saat 23.00-dan 3.00-a qədər yuxunun dərin mərhələsi başlayır. İnsanlar çox gec yatdıqda bu müddəti atlayır və ya qısaldırlar. Nəticədə, konsentrasiyanın pisləşməsinə, əsəbiliyə və pis əhval-ruhiyyəyə səbəb olan yuxu çatışmazlığı və zaman keçdikcə xroniki xəstəliklərin və ya sağlamlıq problemlərinin inkişafına kömək edə bilər. Yatmazdan əvvəl sakit bir mühit də vacibdir. Yatmazdan bir-iki saat əvvələr pərdələri möhkəm bağlamalı, televizoru və bütün gadgetları söndürməlisiniz. Həkim izah edir: ekranı mavi işıq spektrində işləyən bütün qadcetlər melatonin istehsalını maneə törədir. Yuxuya təsir edən əsas hormondur. Yatmadan əvvəl pəhrizə riayət etmək eyni dərəcədə vacibdir - yəni yatmazdan 2-3 saatdan gec olmayaraq şam yeməyin.

İyulun 4-ü saat 00:01 radələrində qeydə alınan zəlzələ ilə bağlı TƏBİB-in tabeliyindəki Bakı Şəhəri Təcili və Təxirəsalınmaz Tibbi Yardım Stansiyasına 34 nəfər müraciət edib. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə Report-a TƏBİB-dən bildirilib. Məlumata görə, müraciət edənlərdən 26-sı qadın, 5-i kişi, 3-ü uşaq olub. Qeyd olunub ki, müraciət edənlərdən 32 nəfərə yerində yardım göstərilib, 2 nəfər isə aidiyyəti üzrə tibb müəssisəsinə təxliyə olunub: "Müraciətlər əsasən arterial təzyiq, stresə qarşı reaksiya, travma, bədənin müxtəlif hissələrində olan ağrılarla bağlı olub".

Gündəlik istifadə etdiyimiz kosmetik vasitələr, ətraf mühit və çirkli hava, günəş vannası qəbul etmək dəriyə mənfi təsir edir. Dəri quruyur, məsamələr yaranır və sızanaqlar əmələ gəlir. Buna görə də dərini mütəmadi olaraq təmizləmək mütləqdir. Sozcu.az axşam.az-a istinadən dərinizdəki ölü hüceyrələri təmizləmək üçün ev şəraitində rahatlıqla hazırlaya biləcəyiniz maskanı təqdim edir: Bir yemək qaşığı qəhvə, bal və qatığı bir qabda qarışdırdıqdan sonra üzünüzə vurun. 15-20 dəqiqə maskanı üzünüzdə saxladıqdan sonra ilıq su ilə masaj edərək durulayın. Üzünüzü təmizlədikdən sonra nəmləndirici krem vurmağı unutmayın.

Düzgün həyat tərzi keçirən və tez arıqlamağa çalışan insanlar acqarına ilıq su içməyə başlayırlar. Onlar əmindir ki, ən yaxşı təsir üçün bu çox faydalıdır. Sozcu.az lent.az-a istinadən bildirir ki, qidalanma eksperti Viktor Mandziak bunun yanlış fikir olduğunu düşünür. Ekspertin fikrincə, belə içki sadəcə şirin sudur. Səhər maye istehlakı səbəbindən həqiqətən faydalıdır və eyni səbəbdən maddələr mübadiləsini sürətləndirir. Bununla belə, eyni effekti bir stəkan adi su ilə əldə etmək olar, üstəlik, tərkibində kalori olmayacaqdır. Mütəxəssisin sözlərinə görə, ilıq su və balın qarşılıqlı təsiri bütün məhsulun faydalı xüsusiyyətlərinə təsir göstərmir. Bunu sübut etmək üçün mütəxəssis içkinin hər bir inqrediyentini ayrıca analiz edib. Deməli, su orqanizm üçün hər gün və davamlı olaraq, xüsusilə də səhər saatlarında lazımdır. Mütəxəssis qeyd edir ki, istənilən maye maddələr mübadiləsini sürətləndirir. Bal da son dərəcə faydalı məhsuldur. Bir qaşıq bal kaliumun gündəlik dəyərinin təxminən 0,112%-ni ehtiva edir; 0,352% dəmir; 0,176% C vitamini; 0,208% B5 vitamini. Eyni zamanda, ekspertin fikrincə, bu iki komponenti qarışdırmaq üçün heç bir səbəb yoxdur, xüsusən də su isti olarsa, o zaman bal bəzi faydalı keyfiyyətlərini itirəcəkdir. Suyu ayrıca içmək, səhər yeməyi və ya nahardan sonra bir qaşıq bal yemək daha yaxşıdır.

London Universitet Kolleci, Respublika Universiteti (Uruqvay) və Harvard Tibb Məktəbindən (ABŞ) olan alimlərdən ibarət beynəlxalq qrup mütəmadi günorta yuxusunun insanlarda ümumi beyin həcminin artmasına təsirini sübut edib. Onların fikrincə, günün birinci yarısında qısamüddətli yuxuya getmək yaşlandıqca koqnitiv funksiyaların qorunmasında amillərdən biri ola bilər. Sozcu.az AZƏRTAC-a istinadən bildirir ki, tədqiqatın nəticələri "Sleep Health" nəşrində dərc olunub. Bundan əvvəlki araşdırmalar göstərib ki, günorta saatlarında yuxuya getmək bir sıra koqnitiv funksiyaların yerinə yetirilməsi üçün əlverişlidir: 5-15 dəqiqəlik yuxudan sonra insan növbəti 1-3 saat daha məhsuldar olur, 30 dəqiqəlik yuxudan sonra isə - əvvəl bir qədər əzgin ola bilər, lakin sonra iş qabiliyyəti gün ərzində artır. Bundan başqa, Altsheymer xəstəliyinin inkişaf riski ilə əlaqə aşkar olunub. Lakin bütün işlər, testlər və sorğular kimi, səbəb-nəticə əlaqəsinin klinik sübutu olmadan müşahidə xarakteri daşıyıb. Yeni araşdırmada müəlliflər beyin sağlamlığının əyani göstərici olan onun həcmini əsas götürüblər. Miqyaslı təhlilin nəticələrinə görə, genetik olaraq günorta yuxusuna "proqramlaşdırılan" insanlar daha böyük beyin həcminə malik olublar. Bu, müntəzəm günorta yuxusunun yuxu çatışmazlığını və ya yuxusuzluğu kompensasiya edərək neyrodegenerasiyaya qarşı bir qədər qorunma təmin etdiyinə dair bir dəlil ola bilər. Hesablamalara görə, günorta yatmaq vərdişi olan insanların beyni gündüz yatmayanlara nisbətən təxminən 2,6-6,5 yaş cavandır.

Terapevt Aleksey Jito hipotenziyası olan insanlar üçün əsas qidalanma qaydalarını açıqlayıb. Sozcu.az lent.az-a istinadən bildirir ki, terapevt bildirir ki, hipotenziya ilə performans azalır, yorğunluq baş verir. Onun sözlərinə görə, bir çox insanlar hipotenziyadan (qan təzyiqinin aşağı düşməsindən) şikayət edirlər, çünki onların sağlamlıq vəziyyəti pisləşir və öz öhdəliklərini normal şəkildə yerinə yetirə bilmir: "Bu vəziyyətdə pəhrizi nəzərdən keçirmək və bir neçə dəyərli məsləhətə əməl etmək vacibdir. Daha çox hərəkət etmək lazımdır, çünki fiziki fəaliyyət qan dövranı prosesini yaxşılaşdırır, həmçinin başgicəllənməni və hipotenziya ilə baş verən yorğunluq hissini azaldır. Üzgüçülük və ya velosiped sürməyə üstünlük vermək daha yaxşıdır. Tərkibi zülalla zəngin olan qidaları istehlak etməyə üstünlük verin. Bu kimi qidalar ürək-damar sistemini gücləndirir, həmçinin əzələlərin işini yaxşılaşdırır. Pəhrizə həmçinin kəsmik, yumurta, göbələk, pendir əlavə edilməlidir".

Tədqiqatçılar hansı qan qrupu insanların digərlərindən daha çox yaşadığını müəyyən ediblər.  Sozcu.az lent.az-a istinadən bildirir ki, tədqiqatın nəticələrinə baxmayaraq, həkimlər insanın həyat tərzindən, vərdişlərindən və yaşayış mühitindən çox şeyin asılı olduğunu da xüsusi qeyd ediblər. Bir sıra tədqiqatlar zamanı alimlər müəyyən ediblər ki, I qan qruplarından birinə sahib olan insanlar çox vaxt daha uzun yaşayır və müxtəlif xəstəliklərə qarşı daha davamlı olurlar. Onlar nəinki daha az xəstələnirlər, həm də hər hansı bir xəstəliyə tutulsalar, daha tez sağalırlar. Xüsusilə, alimlər I(0) qrupunun ən güclü hesab edildiyini müəyyən ediblər. Onun nümayəndələrinin ürək-damar xəstəliklərindən, yaddaş xəstəliklərindən, hətta mədə və mədəaltı vəzi xərçənginin müəyyən növlərindən əziyyət çəkmə ehtimalı azdır. Məhz bu müqavimət 1 qan qrupu olan insanların daha uzun yaşamasına imkan verir. Araşdırmalara görə, I qrupda qan laxtalanmasına səbəb olan daha az molekul var. Alimlərin fikrincə, bu, ürək və beyin üçün faydalıdır. Həmçinin, ürək-damar xəstəlikləri çox vaxt ruhi xəstəliklərə gətirib çıxarır. Buna görə də, birinci qrup olan insanlar onlardan daha az əziyyət çəkirlər. Maraqlıdır ki, ikinci qan qrupu olan insanlar viral xəstəliklərə daha az meyllidirlər.

Bir çoxları yuxu üzünə həsrət qalmaqdan şikayətlənir. İnsanlar daha çox da yaz-yay aylarında bundan şikayətlənir. Yuxu dərmanı qəbul etmək isə mədə problemləri yaradır. Sozcu.az axşam.az-a istinadən yuxusuzluq sindromunu aradan qaldıracaq vasitələri təqdim edir: Gün ərzində 2 dəfə kök və ya çiyələk şirəsi için. Amma çalışın, şirə təbii olsun. Təbii giləmeyvələr yeyin. Onlar hormonal pozğunluqları aradan qaldırır.

Nyukasl Universitetinin alimləri təsdiq ediblər ki, sağlam həyat tərzinə riayət etmək, o cümlədən sağlam bədən çəkisini saxlamaq, qırmızı və işlənmiş ətləri məhdudlaşdırmaq xərçəng riskini azaldır. Sozcu.az lent.az-a istinadən bildirir ki, tədqiqatçılar 2018-ci ildə Ümumdünya Xərçəng Tədqiqatları Fondu və Amerika Xərçəng Tədqiqatları İnstitutunun təlimatlarına riayət edilməsi ilə müxtəlif xərçəng növlərinin tezliyi arasında əlaqəni araşdıran 18 araşdırmanı təhlil ediblər. Onlar müəyyən ediblər ki, bu qaydalara riayət olunmasını qiymətləndirmək üçün istifadə edilən sorğuda hər 1 ballıq artım bağırsaq xərçəngi riskinin 12%, döş xərçəngi riskinin 11 faiz və ağciyər xərçəngi riskinin 8 faiz azalması ilə nəticələnib. Tövsiyələrə sağlam çəki saxlamaq, fiziki cəhətdən aktiv olmaq, siqaret çəkməmək, alkoqol, fast food, qırmızı ət və şəkərin məhdudlaşdırılması daxildir. Mütəxəssislər qida rasionuna daha çox tərəvəz, meyvə, tam taxıl və paxlalılar əlavə etməyi də məsləhət görüblər. Ancaq xərçəngin qarşısını almaq üçün heç bir əlavə istifadə etməyin. Əmizdirmə körpələr üçün faydalıdır. Əvvəlki araşdırmalar göstərib ki, çox miqdarda qırmızı və işlənmiş ət yemək bağırsaq xərçəngi riskini artırır, spirt içmək isə döş, kolon və yemək borusu xərçəngi riskini artırır. Məlumatlara görə, bütün xərçənglərin təxminən 40 faizi dəyişdirilə bilən həyat tərzi faktorları ilə əlaqələndirilir: fiziki fəaliyyətin olmaması, tütün istifadəsi, piylənmə, pis pəhriz və spirt istifadəsi.