Dünya

İran Türkiyə vasitəsilə İsrailə neft ixrac edir və bu, Təl-Əvivin yanacağa olan ehtiyacının əhəmiyyətli hissəsini təmin edir. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə İLNA Türkiyənin "Sabah" qəzetinə istinadən məlumat yayıb. İran parlamentinin keçmiş üzvü Hidayətullah Xadimi İLNA-ya müsahibəsində bunu inkar etməyib. “Türkiyə ilə İsrail arasında iqtisadi, hərbi, mədəni və turizm sahəsində əlaqələr var və Türkiyənin İrandan aldığı nefti İsrailə ixrac etməsi ehtimalı yüksəkdir”, - o deyib. Müstəqil ekspertlər bildirirlər ki, sanksiyalardan əziyyət çəkən və neftin satılmasında problemlər yaşayan İranın Türkiyə vasitəsilə İsrailə neft ixrac etməsi Tehran rəsmilərinin razılığı əsasında baş verir. Xatırladaq ki, Əli Xamenei noyabrın 1-də müsəlman ölkələrdən İsrail ilə əlaqələri kəsməyi, bu ölkəyə yanacaq və ərzaq ixracatını dayandırmalarını təlb etmişdi.

"Ərəb liderləri anlayır ki, İsrailin cavab tədbirləri nəticəsində fələstinlilərin qurban və əzabları artarsa, bu, öz vətəndaşlarında hiddət doğuracaq..." "Müharibənin indi dayandırılması HƏMAS-ın qələbəsi demək olacaq..." Bir çox ərəb ölkələri İsraillə qarşıdurmaya rəğmən, bugünkü savaşda gizlincə ona qələbə arzulayır. Sozcu.az xəbər verir ki, bu sensasiyaya yaxın fikirlə ABŞ Dövlət Departamentinin siyasətin planlaşdırılması üzrə sabiq direktoru Dennis Ross çıxış edib. Məlumatı "The New York Times" nəşri yayıb. "İsrail HƏMAS-a qalib gəlməli olduğu inamında tək deyil. Son iki həftə ərzində bütün regiondan olan və mənim çoxdan tanıdığım ərəb nümayəndələri ilə söhbət edəndə onların hamısı HƏMAS-ın Qəzzada məhv edilməli olduğunu deyib", - diplomat qəzetdə dərc edilən məqaləsində yazıb. Rossun həmsöhbətlərinin sözlərinə görə, əgər HƏMAS regionda qalib kimi qəbul ediləcəksə, bu, İran və onun müttəfiqlərinə impuls verəcək, bu da digər ərəb ölkələri hökumətlərini müdafiə mövqeyində dayanmağa vadar edəcək. Ross qeyd edir ki, ərəb ölkələri nümayəndələri belə mövqeyini yalnız özəl söhbətlərdə ifadə edir və yalnız bəziləri HƏMAS-ın İsraildə 1400-dən artıq insanın kütləvi şəkildə qətlini açıq şəkildə pisləyib. "Niyə? Çünki ərəb liderləri anlayır ki, əgər İsrail cavab tədbirləri görərsə və fələstinlilərin qurban və əzablarının sayı artarsa, o zaman bu, öz vətəndalarında hiddət doğuracaq", - Ross izah edib. O, vurğulayıb ki, heç bir yerdə "küçənin ovqatına yüklənmək" HƏMAS-ın İsrail Müdafiə Ordusunun Qəzza bölgəsində Əl-Əhli xəstəxanasını bombalaması barədə bəyanatından sonra tələm-tələsik İsrailin ünvanına ittihamlarda belə parlaq şəkildə təzahür etməyib. Hətta HƏMAS-ın hücumunu pisləyən Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri sonradan "İsrailin hücumuna" dəstək verməyib. "İsrailin Qəzza bölgəsində hava bombardmanları vüsət aldıqca və mülki əhali arasında qurbanların sayı artdıqca, atəşin dərhal dayandırılmasına beynəlxalq çağırışlar artır.  Bəziləri İsrailə yerüstü əməliyyatın dərhal dayandırılmasına çağırış edir. Lakin müharibənin indi dayandırılması HƏMAS-ın qələbəsi demək olacaq", - diplomat hesab edir. Rossun fikrincə, hazırda İsrailin siyasi liderləri HƏMAS hərbi məğlubiyyətə uğradıqdan və xeyli dərəcədə tərksilah edildikdən sonra  Qəzzanı tərk edəcəkləri və onun mühasirəsinə son qoyacağını aydın və açıq şəkildə vurğulamalıdır. "Onlar məlumat verməlidir ki, bütövlükdə fələstinlilərlə vəziyyətin siyasi nizamlanmasının zəruriliyini anlayır. İsrailin regiondakı tərəfdaşları imkan daxilində tez bir zamanda məhz bunu eşitməlidir", - diplomat vurğulayıb.

İsrail tərəfi Qəzzada Cəbaliyə qaçqın düşərgəsinə zərbə endirdiyini etiraf edib. Sozcu.az xəbər verir ki, İsrail ordusunun nümayəndəsi Riçard Heçt HƏMAS komandirini zərərsizləşdirmək məqsədilə düşərgəyə zərbə endirildiyini açıqlayıb. O, olayda dinc sakinlərin ölməsini sadəcə “müharibə faciəsi” adlandırıb: “HƏMAS komandiri dinc sakinlərin arxasında gizlənirdi”. Qeyd edək ki, sözügedən düşərgəyə zərbə nəticəsində azı 400 dinc sakin ölüb və yaralanıb.

ABŞ Türkiyəni NATO-nun məhsuldar üzvü hesab edir. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü Metyu Miller amerikalı qanunvericilərin İsrailin Qəzza zolağındakı hərəkətlərini tənqid etdiyinə görə Türkiyəni alyansdan çıxarmaq çağırışlarına cavab verərkən deyib. “Əlbəttə ki, Türkiyə rəhbərliyi ilə fikir ayrılığına düşməyimiz ilk dəfə deyil. Bununla belə, biz onları hələ də NATO-nun məhsuldar və faydalı üzvü hesab edirik. Və biz razılaşdığımız məsələlərdə onlarla işləməyə davam edəcəyik. Həm də aramızda fikir ayrılıqları olduğunu onlara aydın şəkildə bildiririk”, - o bildirib.

İsrail Qəzzada atəşkəslə razılaşmayacaq. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu İsrail Baş naziri Benyamin Netanyahu ötən gün keçirdiyi brifinqdə bildirib. Netanyahu hesab edir ki, atəşkəs İsrailin HƏMAS-a təslim olması anlamına gəlir: “Mən İsrailin atəşkəslə bağlı mövqeyinə aydınlıq gətirmək istəyirəm. ABŞ Pörl Harborun bombalanmasından və ya sentyabrın 11-də atəşkəsə razı olmadığı kimi, İsrail də oktyabrın 7-də baş vermiş dəhşətli hücumdan sonra HƏMAS-a qarşı hərbi əməliyyatları dayandırmağa razı olmayacaq”. Qeyd edək ki, Yaxın Şərqdə münaqişə oktyabrın 7-də səhər saatlarında Qəzza zolağından İsrailə irimiqyaslı raket zərbəsi endirməsindən və HƏMAS döyüşçülərinin sərhədyanı ərazilərə daxil olmasından sonra daha da gərginləşib. Buna cavab olaraq İsrail Müdafiə Qüvvələri Qəzza zolağına əməliyyata başlayıb.

"İsrail Müdafiə Ordusu bunu HƏMAS terrorçularını qorxutmaq üçün etməlidir..." Respublikaçılar Partiyasından ABŞ prezidenti postuna namizəd Vivek Ramasvami bəyan edib ki, İsrail "HƏMAS-ın yüzlərlə liderinin başlarını kəsməli, payalara keçirməli və İsrail ilə Qəzza arasında sərhəddə sərgiləməlidir. Sozcu.az xəbər verir ki, onun bu sözləri "C-Span" telekanalının efirində səslənib. Məlumatı "news.liga.net" nəşri yayıb. Ramasvami qeyd edib ki, İsrail Müdafiə Ordusu bunu "HƏMAS terrorçularını qorxutmaq üçün" etməlidir. "Bunu 7 oktyabr 2023-cü il hücumunun daha heç bir zaman təkrarlanmaması üçün etmək lazımdır. Gələcəyi müdafiə edən sərhəddi qurmaq üçün bütün resurslardan istifadə edilməlidir", - amerikalı siyasətçi deyib. O, əlavə edib ki, bununla Birləşmiş Ştatlar deyil, İsrail məşğul olmalıdır. "Bu qərarı biz deyil, İsrail qəbul etməlidir...Bunu etməyi Corc Vaşinqton Birləşmiş Ştatlara tapşırardı", - Ranasvami vurğulayıb. ABŞ-da növbəti prezident seçkiləri 5 noyabr 2024-cü il tarixə təyin edilib. Co Bayden və Donald Tramp artıq prezident yarışında iştirak edəcəklərini elan edib.  Trampın Respublikaçılar Partiyasında əsas rəqibi Ron Desantisdir. 38 yaşlı Ramasvami ABŞ prezidenti seçkilərində respublikaçılardan ən gənc iddiaçıdır. Bu arada isə məlumat verilib ki, ABŞ-ın Donald Tramp administrasiyasında sabiq vitse-prezidenti Mayk Pens Respublikaçılar Partiyasından 2024-cü ilin seçkilərində prezidentliyə namizədliyindən imtina edib.

Mahaçqala hava limanında iğtişaşlar törədən 510 nəfərin şəxsiyyəti müəyyənləşib. Sozcu.az xəbər verir ki, respublikanın Daxili İşlər Nazirliyi ilə Müdafiə Nazirliyinin bazaları əsasında uyğunlaşdırma aparılır. Bildirilib ki, onların arasında səfərbərliyə cəlb olunan, axtarışda olan şəxslər var. Müvafiq qurumlar 17 provokatorun da kimliyini müəyyən edib.

Ukrayna müharibənin 613-cü günü üçün Rusiya ordusunun itkiləri haqda məlumatı yeniləyib. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə Ukrayna Baş Qərargahı məlumat yayıb. Məlumata əsasən, Rusiya indiyə qədər 299 080 hərbçi, 5175 ədəd tank, 9758 ədəd zirehli döyüş maşını, 7188 ədəd artilleriya sistemi, 834 ədəd RYAS (reaktiv yaylım atəş sistemi), 558 hava hücumundan müdafiə sistemi, 320 ədəd hərbi təyyarə, 324 ədəd helikopter, 9532 ədəd avtomobil texnikası, 5399 ədəd PUA, 1544 qanadlı raket, 20 gəmi/kater, 1 sualtı qayıq, 1012 xüsusi avadanlıq itirib.

“ABŞ qüvvələri İsrail ordusunun Qəzza zolağında quru əməliyyatlarında iştirak etmir”. Bu barədə “TASS”a Amerika Müdafiə Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi bildirib. O, İranın “Tasnim” xəbər agentliyinin İsrail ordusunun cümə günü gecə saatlarında Qəzzada başlatdığı yerüstü əməliyyatında 5 minə yaxın ABŞ əsgərinin iştirak etdiyini bildirən nəşri şərh edib. Pentaqon rəsmisi xəbəri təkzib edərək: “Bu məlumat doğru deyil. Qəzzada quru əməliyyatlarında ABŞ qüvvələri iştirak etmir”. (Report)

İsrail ordusu gecə saatlarında Qəzza zolağının şimalında yerləşən 150 yeraltı hədəfə zərbələr endirib. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə İsrail Müdafiə Qüvvələri məlumat yayıb. Bildirilir ki, zərbə endirilən hədəflər tunellər və digər yeraltı infrastrukturlar daxildir. Dəqiq say açıqlanmasa da, HƏMAS hərəkatının bir neçə üzvü hücumda ölüb. Qeyd edək ki, İsrail və HƏMAS arasında müharibə oktyabrın 7-dən davam edir. İsrail öz tərəfdən 1,4 min itki verdiyini, Fələstin ölənlərin sayının 7 mindən çox olduğunu bildirib. Ətraflı Oktyabrın 27-də İsrail Qəzza zolağında əməliyyatını genişləndirib, lakin tam hüquqlu quru əməliyyatına başladığını inkar edir. "The Washington Post" (WP) qəzeti ABŞ rəsmilərinə istinadən yazır ki, Bayden administrasiyası İsraili Qəzza zolağında böyük quru əməliyyatı keçirmək planlarına yenidən baxmağa və aviasiya və xüsusi təyinatlılardan istifadə etməklə məhdud əməliyyatlara üstünlük verməyə çağırır. Məlumata görə, ABŞ hakimiyyəti genişmiqyaslı əməliyyatın mümkün nəticələrindən çox narahatdır və bunun İsrailə HƏMAS hərəkatını məhv etmək məqsədinə çatmasına kömək edəcəyinə şübhə ilə yanaşır. WP-nin məlumatına görə, Amerika hakimiyyəti əməliyyatın 200-ə yaxın girovun azad edilməsi üzrə danışıqları poza biləcəyindən ehtiyat edir. Rəsmilər deyirlər ki, son günlər bu mövzuda “əhəmiyyətli irəliləyişlər” olub. Bundan əlavə, ABŞ administrasiyası quru əməliyyatının fələstinli mülki şəxslər və İsrail əsgərləri arasında çoxsaylı itkilərə səbəb ola biləcəyindən narahatdır. Vaşinqton hesab edir ki, HƏMAS-a qarşı məqsədyönlü zərbələr “girovların azad edilməsi üçün danışıqlara daha çox kömək edəcək, daha az ölümcül olacaq, humanitar yardımın dayandırılması ehtimalı az olacaq və regionda daha geniş müharibəyə səbəb olmayacaq”.

HƏMAS təşkilatı 5 günlük atəşkəsin elan edilməsində maraqlıdır. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə Fələstinin Maan agentliyi məlumat yayıb. Agentlik bildirib ki, təşkilat Qəzza zolağında saxlanılan 100 girov müqabilində tərəfdarlarının İsrail həbsxanalarından azad edilməsini tələb edir. İsrail isə beynəlxalq qurumların nəzarəti altında bir neçə saatlıq atəşkəs elan edilməsinə hazır olduğunu bildirib.

"Ankaranın gözündə Qəzza sakinləri, fələstinlilər, israillilər və ya suriyalılar arasında fərq yoxdur, ona görə də Qəzzada zorakılıq qarşısında Türkiyənin susacağını gözləmək lazım deyil..." Türkiyə lideri İsraili kəsin surətdə pisləyib Türkiyə pezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan bəyan edib ki, İsrailin Qəzzadakı hərbi əməliyyatı vəhşilikdir və çoxdandır özünümüdafiə çərçivəsindən kənara çıxıb. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə CNN telekanalı yazıb. "İndi də bu zülm, vəhşilik, qətliam və barbarlıq. Nə qədər insan ölməlidir? Nə qədər uşaq qətlə yetirilməlidir", - telekanal Ərdoğandan iqtibas gətirib. Ərdoğan həmçinin Roma Papası Fransisklə telefon danışığında bəyan edib ki, İsrailin Qəzza bölgəsinə hücumları kütləvi qətllərə bərabərdir, beynəlxalq birliyin susması isə "rüsvayçılıqdır". Ərdoğan bəyan edib ki, bütün ölkələr regionda humanitar böhrana qarşı çıxmalıdır. O, həmçinin Avropa Komissiyasını və Birləşmiş Millətlər Təşkilatını Qəzza bölgəsində atəşin tamamilə dayandırılmasına deyil, "humanitar fasilələrə" çağırış etdiklərinə görə tənqid edib. Ərdoğanın sözlərinə görə, Ankaranın gözlərində Qəzza sakinləri, fələstinlilər, israillilər və ya suriyalılar arasında fərq yoxdur, ona görə də "Türkiyənin Qəzzada zorakılıq qarşısında susacağını gözləmək lazım deyil". Bu, Ərdoğanın İsrailin ünvanına ilk ittihanəmedici çıxışı deyil. O cümlədən, o, HƏMAS-ı terrorçu təşkilat kimi tanımaqdan imtina edərək bəyan edib ki, bu, "öz torpağı və vətəndaşlarının azadlığı uğrunda döyüşçülər qrupudur". Ərdoğan İsrailə planlaşdırılam səfərini ləğv edib və ötən ay Nyu-Yorkda BMT Baş Assambleyasında İsrailin baş naziri Binyamin Netanyahunun əlini sıxdığına görə təəssüf edib. Oktyabrın 21-də Ərdoğan İsrailin hərəkətlərini soyqırıma bərabər tutub. O, bəyan edib ki, "uşaqların, qadınların və dinc sakinlərin qətli, xəstəxanalar, məktəblər, kilsələr və məscidlərin bombardman edilməsilə təhlükəsizliyə nail olmaq mümkün deyil". Oktyabrın 11-də Ərdoğan İsraili "qeyri-dövlət" davranışında və "Qəzza bölgəsində qeyri-mütənasib hücumlarda" ittiham edib.