Təhlil

“Bu gün Qarabağ separatçıları üçün çıxış yolu və alternativlər çox deyil. Bu baxımdan, qondarma qurumun “başçı” seçimi çox məhduddur”. Bu sözləri Yenisabah.az-a açıqlamasında politoloq Natiq Miri deyib. Analitik Qarabağ separatçılarının Laçın yolunun bağlanması fonunda Azərbaycanın təklif etdiyi Ağdam-Xankəndi yolu ilə bölgəyə daşınması planlaşdırılan humanitar yüklərlə bağlı onların Bərdəyə gələcəkləri barədə səslənən iddialara toxunub. Xatırladaq ki, bu iddia ilə Ermənistanın “Past İnfo” nəşri çıxış edib. Erməni nəşri Bərdədə yeni bir görüşün keçirilməsi ehtimalını istisna etməyib. N. Miriyə görə isə məsələnin ikinci tərəfi budur ki, A. Arutyunyanı tənqid edən, hətta onu təhqir edib söyən alternativ qüvvələr mövcuddur ki, bunlardan birinin başında dayanan elə Ruben Vardanyanın özüdür: “Ruben Vardanyanın özü ayrılıqda bir gücdür. Bundan başqa, Qarabağda digər güc şəbəkələri var ki, burada da ayrı-ayrılıqda hər şəbəkəyə məxsus silahlı qruplaşmalar mövcuddur. Bu da bölgədə fikir ayrılığı ilə bərabər, həm də Xankəndidə yaxın perspektivdə vətəndaş qarşıdurması təhlükəsini ortaya qoyur. Məhz bunun nəticəsidir ki, Arayik Arutyunyanı tənqid edən, onun “istefa”sini tələb edən “deputatlar”a qarşı dünən Arayik Arutyunyanın tərəfdarı olan silahlı birliklər “parlament”ə hücum edib. Bu, artıq sözü deyil, əksinə, gücün dili ilə danışıqların dövriyyəyə girdiyini göstərir. Eləcə də belə başıpozuq qüvvələr Qarabağdakı digər güclərdə də mövcuddur”. Onun fikrincə, A. Arutyunyan anlayıb ki, özünü və “hakimiyyəti”ni qorumaq üçün mütləq mənada güc nümayiş etdirməlidir: “Bununla bağlı yeni “silahlı qüvvələr komandanlığı” yaradılıb ki, bu da birbaşa Araik Arutyunyanı qorumaq və onun maraqlarını təmin etmək üçün yaradılan bir hərbi gücdür. Bu kontekstdə Araik və ətrafı Qarabağdakı “müxalif qüvvələr”i güclə susdurmaq və bundan sonra Azərbaycanla dialoqa getmək perspektivini ortaya qoymaq istəyirlər. Bu baxımdan, Bərdə danışıqlarının baş verməsi ehtimalı yüksəkdir. Əgər Bərdə danışıqlarına qədər Qarabağın daxilində hər hansı bir silahlı qarşıdurma və “vətəndaş müharibəsi” olmasa, düşünürəm ki, belə bir danışıqların baş tutması tam mümkün sayıla bilər. Çünki başqa alternativ yoxdur. Eləcə də müəyyən zaman keçəndən sonra Araik Arutyunyan əhalini çatışmayan ərzaqlarla təmin etmək məcburiyyəti ilə üzləşəcək”. Siyasi təhlilçi hesab edir ki, onların başqa alternativi yoxdur: “Yeganə alternativ rəsmi Bakının təklif etdiyi ərzaq təchizatının təminatı olan yollardır. Qısası, istər Araik Aruttyunyan, istərsə də digəri olsun, onlar bu təklifə getmək məcburiyyətindədir. Hesab edirəm ki, burada, həmçinin Rusiya məsələsi də var. Rusiya indiki vəziyyətdə bu danışıqların baş tutmasında maraqlı kimi görünür. Çünki ərzaq təchizatının olmaması indiki vəziyyətdə bölgədəki rus hərbi kontingentini də pis vəziyyətdə qoyur”. O, əlavə edib ki, biz paralel olaraq Rusiya vətəndaşlarının Qarabağın dağlıq hissəsindən çıxarılması məsələsini də diqqətə gətirməliyik: “Bunların hamısı, bir tərəfdən, separatçı rejimin “rəhbərliyi”, digər tərəfdən isə Rusiya sülhməramlılarının razılığı çərçivəsində baş verib. Çünki Qarabağı tərk edənlərin əksəriyyəti Rusiya pasportu daşıyanlardır. Deməli, bu prosesin gerçəkliyini həm Kreml, həm də Xankəndidəki qondarma qurum nümayəndələri anlamağa başlayıb. Ona görə də ortada hərbi qarşıdurma və “vətəndaş müharibəsi” potensialı olmasa, Bərdədəki görüşlərin baş tutması realdır”.

Əgər avropalı tərəfdaşlar çatdıra bilməsələr, ABŞ ukraynalı pilotlara təlim keçməyə hazırdır. Sozcu.az xəbər verir ki, bu sözləri Pentaqon nümayəndəsi Sabrina Sinqx deyib. “Avropada təlim proqramları dolu olarsa, biz pilot təlimlərinə açığıq. Hazırlıqlara Danimarka və Niderland rəhbərlik edir. Əgər onların Ukraynanın göndərdiyi qədər pilot yetişdirmək imkanları yoxdursa, biz ABŞ-da təlim keçməkdə kömək edəcəyik”, - məlumatda qeyd olunub. Sinqx həmçinin bildirib ki, ukraynalı pilotlar həm də ingilis dili proqramını keçməlidirlər.

Qərb Rusiyadakı siyasi rejimin dəyişdirilməsi üçün səy göstərmir. Sozcu.az xəbər verir, verir ki, bunu Almaniya kansleri Olaf Şolts deyib. “Kimin harada oturduğunu biz həll etmirik. Biz həmçinin Rusiyada rejim dəyişikliyi də planlaşdırmırıq. Amma Rusiya prezidenti qorxur ki, bu bizim plandır. Putin Avropa Birliyinin onun qonşusu olması faktı ilə yaşamalı olacaq. Açıq cəmiyyətlər, liberal demokratiyalar birliyi kimi azadlığın da virus olmadığına ümid edəcək”, - kansler bildirib.

ABŞ NATO şəklində Yaponiya və Cənubi Koreya ilə rəsmi hərbi ittifaq yaratmaq niyyətində deyil. Sozcu.az xəbər verir ki, bu sözləri Ağ Ev rəhbərinin milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri Ceyk Sallivan deyib. “Biz üçtərəfli ittifaqın yaradılmasını yekun hədəf olaraq qarşımıza qoymuruq”, - Sallivan bildirib.

Fransanın sabiq prezidenti Nikola Sarkozi Rusiyanın Ukraynaya qarşı çoxillik cinayətlərinin birbaşa ortağıdır. Sozcu.az xəbər verir ki, bu sözləri Ukrayna Prezident Ofisi rəhbərinin müşabiri Mixail Podolyak Sarkozinin bəyanatına cavab olaraq deyib. O bildirib ki, Sarkozinin həvəsləndirməsi – cinayətə ortaq olmaq deməkdir: “Müharibəni dayandırmağın yeganə yolu – bu ərazilərə beynəlxalq hüququ qaytarmaqdır. Bu isə o deməkdir ki, Rusiya uduzmalıdır. Daha az təxribat, daha az ziddiyyətli bəyanat, cinayət törətmək üçün daha az stimul...” - Podolyak əlavə edib. O qeyd edib ki, 2023-cü ildə “Sarkozinin təcrübəsini” təkrarlamaq mümkün deyil: “Soyqırım və müharibə təşkil etməklə Ukrayna ərazilərinin Rusiya tərəfindən ələ keçirilməsi üzrə cinayətkar sui-qəsddə Sarkozi şüurlu şəkildə iştirak edib”. Qeyd edək ki, Sarkozi müharibəni bitirmək üçün Rusiyaya güzəşt edilməli olduğunu bildirib.

“Dünən bütün diqqətlər Nyu-Yorka yönəlmişdi. Bakı vaxtı ilə saat 23:00-da başlanan BMT Təhlükəsizlik Şurasının növbədənkənar iclasında Ermənistanın Laçın yolu ilə bağlı şikayətinə baxılırdı. Təhlükəsizlik Şurasının beş daimi və on qeyri-daimi üzvünün iştirakı ilə keçirilən iclasda heç bir sənəd qəbul edilmədi. Bununla da Ermənistan növbəti dəfə diplomatik məğlubiyyətə uğradı”. Mövzunu KONKRET.az-a şərh edən politoloq Fikrət Sadıqov əlavə edib ki, ermənilərin bu toplantıdan gözləntiləri böyük idi: “Hesab edirdilər ki, dünya birliyi onlara dəstək verəcək, Azərbaycana qarşı hansısa qətnamə qəbul ediləcək və pislənəcək. İclasda Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan da çıxış elədi. Lakin onun çıxışı öz xeyirlərinə sənədin qəbul olunmasına təsir etmədi. Sadəcə olaraq ABŞ narahatlığını bildirdi. Avropa İttifaqı bəyan etdi ki, paralel olaraq indi Ağdam – Xankəndi yolundan istifadə etmək mümkündür. Bizi dəstəkləyən digər ölkələr, o cümlədən, Albaniya çox kəskin şəkildə Ermənistanı tənqid etdi və Azərbaycanı dəstəklədi. Ölkəmizin BMT-dəki nümayəndəsi Yaşar Əliyev müxtəlif sübutlar gətirdi və bir sıra fotoşəkilləri nümayiş etdirdi. Göstərdi ki, ermənilər acından ölmələri barədə səs-küy qaldırsa da, əslində hər gün Qarabağda toylar, yubileylər təşkil edirlər. Diplomatımız bunu tutarlı faktlarla sübut etdi. Beləliklə, heç bir sənəd qəbul olunmadı. Bu da Ermənistanın maraqlarına yeni bir zərbə vurdu”. Politoloq hesab edir ki, indi biz Ağdam yolunun açılamasına nail olmalıyıq: “Biz bunu BMT-dən gözləməməliyik. BMT bəyan etdi ki, o yoldan istifadə etmək olar. Amma ermənilər yenə hansısa bəhanə gətirərək, Ağdam yolundan istifadədən yayınacaqlar. Biz buna nail olmalıyıq və mövqeyimiz kifayət qədər qətidir. Əgər onlar nəsə eləmək istəyirlərsə, əvvəlcədən bizimlə razılaşmalıdırlar. Çünki Laçın yolu Azərbaycanın suveren ərazisinə daxildir. Onun başqa statusu yoxdur. Digər tərəfdən, əgər biz prinsipiallığımızı bundan sonra da davam etdirsək, Ağdam – Xankəndi yolunun açılmasına nail ola bilərik. Sadəcə Qarabağ erməniləri başqa çıxış yolunun qalmadığını görüb, bu yoldan istifadə etməyə məcbur olacaq”. Hadisələrin sonrakı mərhələsində ermənilərin hansı təxribatlara əl ata biləcəyinə gəlincə, F.Sadıqov ermənilərin hər cür addımlarına hazır olmağın vacibliyini bildirdi: “Onlar uzun illərdir təxribatlarla məşğuldur. Digər tərəfdən, Qarabağda xeyli sayda qeyri-qanuni hərbi dəstələrin mövcudluğunu nəzərə alsaq, deməli, təxribatları dayandırmayacaqlar. Ermənilər yenə təxribatlara əl atacaqlar, yenə mövqelərimizi atəşə tutacaqlar. Amma biz bütün hallarda onlara bundan onqat adekvat cavab veririk. Görürlər ki, bu istiqamətdə bizimlə “zarafat etmək” olmaz. Eyni zamanda, biz Qarabağda yaşayan ermənilərə sülh təklif edirik, dialoqa çağırırıq. Amma dialoqdan da yayınırlar. Təbii ki, sonda bununla da barışacaqlar”.

Moskvada “Vaqner” üsyanına bənzər yeni bir hücum mütləq baş verəcək. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu ukraynalı siyasi ekspert Taras Zaqorodnı deyib. “Priqojin presedent yaratdı. O, əslində Putin hakimiyyətinin gücünün çürük olduğunu və onu dörd-beş min adamın ələ keçirə biləcəyini göstərdi. Bu o deməkdir ki, Priqojin basqınının mütləq təkrarı olacaq. Putin Priqojini aradan götürsə belə, bu, heç nəyi həll etmir. Çünki Kremldə lazım olduğu kritik anda Putin orada deyildi”, - Zaqorodnı bildirib.

Ukrayna müharibənin 539-cu günü üçün Rusiya ordusunun itkiləri haqda məlumatı yeniləyib. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə Ukrayna Baş Qərargahı məlumat yayıb. Məlumata əsasən, Rusiya indiyə qədər 255 570 hərbçi, 4324 ədəd tank, 8380 ədəd zirehli döyüş maşını, 5152 ədəd artilleriya sistemi, 714 ədəd RYAS (reaktiv yaylım atəş sistemi), 485 hava hücumundan müdafiə sistemi, 315 ədəd hərbi təyyarə, 314 ədəd helikopter, 7614 ədəd avtomobil texnikası, 4248 ədəd PUA, 1404 qanadlı raket, 18 gəmi/qayıq, 773 xüsusi avadanlıq itirib.

Azərbaycan üçün dörd həyati əhəmiyyəti bölgədən biri olan Şimali Qafqazda son zamanlar ciddi hadisələr baş verir. Elektrik enerjisinin fasilələrlə verilməsinə, suyun olmamasına və ən nəhayət bahalığa etirazlar ağır qəzalarla müşaiyyət olunur. Böyük təlafata səbəb olan qəzalar təsadüfi deyil, məntiqi hadisələrdir. Dövlətin çöküşü ərəfəsində bir qayda olaraq infrastruktur dağılmağa başlayır. Proseslərin pisləşən xəttlə davam edəcəyini nəzərə almaq lazımdır. Əks halda bir neçə aydan sonra sürprizlə qarşılaşa bilərik. Rusiyanın mövcudluğunu qoruyacağına inanmaq böyük səhv olar. Heç bir möcüzə olmayacaq və çökməkdə olan imperiya hökmən dağılacaq.  Çünki ətalət qanunu ilə hərəkət edən cəmiyyətlər müəyyən zamandan sonra hadisələrin xüsusiyyətlərinin pisləşməsi nəticəsində deqredasiya mərhələsinə daxil olur. Uzun zaman böyük imperiyadan miras qalan ətalətlə hərəkət edən Rusiya bir müddətdir ki, deqredasiya mərhələsinə daxil olub. Ətalət mərhələsi on illər çəksə də, deqredasiya mərhələsi bir qayda olaraq qısa, bir neçə il çəkir. Hətta kənar müdaxilələrin təsirləri ilə bir neçə aya da yekunlaşa bilər. Təbiətdə olduğu kimi cəmiyyətdə proses eyni ardıcılıqla və məntiqlə davam edir. Qurumuş ağacın çürüməsi uzun müddətli, çürümüş ağacın aşması qısa zaman işidir. Güclü külək və ya yağış çürümüş ağacı vaxtından öncə aşıracaq. Cəmiyyətlərin də cürüməsi uzun müddət çəkdiyi halda, çürümüş cəmiyyətin dağılması qısa zaman işidir. Rusiyanın Ukraynada üzləşdiyi hərbi məğlubiyyət çürümüş ağacı aşırmaq üzrədir. Xəqani Cəfərli, siyasi şərhçi 

Beynəlxalq ictimaiyyət Ukrayna dəniz limanlarındakı blokadanı yarmalı, ancaq Rusiya ilə danışıqlara cəhd etməməlidir. Sozcu.az xəbər verir ki, bu fikirləri Polşa Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunun (PISM) ekspertləri deyib. Onların fikrincə, taxıl sazişinə qayıtmaq Qara dənizdəki vəziyyəti kökündən dəyişməyəcək: “Rusiya işğal başlayandan az sonra Qara dənizin şimal-qərb hissəsini tamamilə bağladı və bu bölgədəki istənilən gəmini terror təhlükəsi hesab edəcəyini bildirdi. Beləliklə, silahların dəniz yolu ilə çatdırılması qeyri-mümkün oldu. Onların çatdırılmasının maya dəyəri də artdı və proses mürəkkəbləşdi. Həmçinin, bu, müharibədən əvvəl dəniz yolu ilə ixracı 45 milyard dollardan çox olan Ukraynanın özünün də iqtisadi imkanlarını sarsıtdı”. Ekspertlər bildirib ki, taxıl sazişinin yenilənməsi Rusiyaya bir daha Ukrayna limanlarına və ya limanlarından kommersiya daşımalarına nəzarət etmək imkanı verəcək: “Beləliklə, Ukraynanın ixracı sabotaj olunacaq”.

Avqustun 13-də Ukrayna qoşunları cəbhənin ən azı iki sektorunda əks-hücum əməliyyatları keçirib və Zaporojye və Donetsk vilayətləri istiqamətlərində irəliləyiblər. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə ABŞ-ın Müharibənin Öyrənilməsi İnstitutu məlumat yayıb. İnstitut Ukrayna Baş Qərargahına istinadla məlumat yayıb ki, Ukrayna ordusu berdyansk və Melitopol istiqamətlərində əməliyyatlar keçirib və Robotino da müəyyən uğur qazanıblar.

Qeyri-rəsmi mənbələrdən alınan məlumatlara əsasən, Ukrayna ordusu bir neçə ərazidə Dnepri uğurla keçib və Xerson vilayətində çayın sol sahilində bir sıra pladstarmı ələ keçirə bilib. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu Ukrayna Baş Qərargah rəisinin keçmiş müavini, general-leytenant İqor Romanenko deyib. “Əslində bu, hücumun növbəti addımıdır. Bu problemlərin həllində Xerson istiqaməti perspektivli idi və məhz bizim üçün çox vacib olduğuna görə Rusiya Kaxovka bəndini partlatdı. Buna görə də bir müddət cəbhənin bu sektorunda hücum mümkün deyildi. İndi şərtlər dəyişib. Yayın son ayında torpaq quruyub. Və bu təbii amillər hücum xarakterli məsələlərin həllinə kömək edir. Strateji olmasa da, operativ baxımdan bu istiqamət maraqlıdır”, - general bildirib.