Sağlamlıq

Neyrodegenerativ xəstəlikləri olan insanlarda dərin yuxu yaddaş itkisinin qarşısını alır. Bu barədə Berklidəki (ABŞ) Kaliforniya Universitetinin alimləri Altsheymer xəstəliyinin qarşısının alınması ilə bağlı araşdırmalarında bildiriblər. Tədqiqat “BMC Medicine” jurnalında dərc edilib. Tədqiqatlar zamanı alimlər sağlam və demensiya diaqnozu qoyulmuş 62 nəfər yaşlı insanı testdən keçiriblər. Məlumdur ki, Altsheymer xəstəliyi beyində amiloid lövhələrinin (zülalların yığılması) ilə əlaqəlidir. Beta-amiloid yığıntısı olmayan (sağlam) qrup üçün dərin yuxu yaddaşa əlavə təsir göstərməyib. Beyində çöküntü olan insanlar arasında dərin yuxuya sahib qrupla pis yatmış qrup arasında da müqayisə aparılıb. Məlum olub ki, yaddaş testində birinci qrup daha yaxşı nəticə göstərib. Beləliklə aydın olub ki, beyində beta-amiloid yığılması olsa belə, dərin yuxu bu lövhələrin yaddaşa zərərli təsirlərini kompensasiya edir.Oxu.az

Aprel ayı ərzində Kliniki Tibbi Mərkəzə (KTM) zəhərlənmə ilə bağlı 625 nəfər müraciət edib.  Mərkəzin Mətbuat xidmətindən Sozcu.az-a verilən məlumata görə, onlardan 119-u Toksikologiya şöbəsinə qəbul edilib, digərlərinə isə ilkin tibbi yardım göstərilərək evə buraxılıb. Qəbul olunan xəstələrdən 54-ü dərmandan, 37-si sirkə turşusundan, 6-sı etanoldan, 6-sı ilan sancmasından, 2-si göbələkdən, 1-i arı sancmasından, 1-i dəm qazından zəhərlənib. Digərlərindən 9-u allergik reaksiya, 2-si botulizm, 1-i isə anaflaksiya səbəbindən xəstəxanaya yerləşdirilib. Zəhərlənən şəxslərin 60-ı kişi, 40-ı qadın, 19-u isə uşaq olub. Həkimlərin səylərinə baxmayaraq, 6 nəfər sirkə turşusundan, 1 nəfər komatoz vəziyyətdən, 1 nəfər etanoldan, 1 nəfər botulizmdən dünyasını dəyişib. Dünyasını dəyişən şəxslərdən 8-i kişi, 1-i qadındır.

"Mədə yanmasının əsas səbəblərindən biri düzgün qidalanmamaqdır". Sozcu.az xəbər verir ki, bunu Gazeta.ru-ya dietoloq Veronika Qusakova bildirib O, diskomfort yaradan məhsulların adlarını açıqlayıb və onları pəhrizdən çıxarmağı məsləhət görüb: "Vaz keçiləcək ilk şey spirt və qazlı içkilərdir. Kofein qida sfinkterinin rahatlamasına səbəb olur, buna görə də qəhvə, tünd çay və şokoladı azaltmalısınız. Fast food, hər hansı çox qızardılmış yeməklər mədə yanmasına səbəb ola bilər". Bundan əlavə, ədviyyatlı yeməklər, ədviyyatlar mədə şirəsinin ifrazını artırdığı üçün pəhrizdən xaric edilməlidir. Onun artıqlığı özofagusa daxil ola bilər və xoşagəlməz yanma hissi yarada bilər. Soğan, sarımsaq, xardal da mədə-bağırsaq traktına mənfi təsir göstərir. Turşu tərəvəz və meyvələr mədənin turşuluğunu artıra bilər. Məsələn, pomidor, sitrus meyvələri, yetişməmiş giləmeyvə. "Təzə xəmir, kələm və paxlalı bitkilər artan qaz əmələ gəlməsinə səbəb olur, buna görə insan mədə yanması ilə qarşılaşa bilər", - deyə Qusakova yekunlaşdırıb.

Onkoloq Nəsimi Məmmədov: "Hər bir tədqiqat təqdirəlayiqdir, amma..." Oksford Universitetinin alimi Conatan Kvok xərçəngə qarşı peyvəndin 2030-cu ilədək hazırlana biləcəyini bildirib. Onun sözlərinə görə, artıq tədqiqatın orta mərhələsində olan bir neçə variant var. "İndi müxtəlif yanaşma və strategiyalara malik ən azı 10 şirkətin və akademik bölmənin iştirak etdiyi bir yarış gedir. Bu yanaşmaların hər birinin üstünlüklərinin nə olduğunu, hansı metodların ən yaxşı olduğunu və ən yaxşı xəstə qayğısını təmin etmək üçün onların necə birləşdirilə biləcəyini görəcəyik", - deyə tədqiqatçı İspaniyanın "El Mundo" qəzetinə bildirib. Britaniyalı alim qeyd edib ki, onların öz peyvəndi 2030-cu ilin başlanğıcından əvvəl peyda olacaq. "Məlumdur ki, xərçəngdən ölüm hallarının 70-90%-i metastazlar səbəbindən baş verir. Biz immunitet sistemi vasitəsilə bunun baş verməsinin qarşısını almaq istəyirik", - deyə Conatan Kvok siçanlar üzərində aparılan sınaqlarda preparatın metastazın qarşısını tam aldığını söyləyib və "İnsanlarla da eyni nəticəyə nail olmaq istəyirik" deyib. Alim strategiyanın təhlükəsizliyini yoxlamaq üçün klinik sınaqların ilk mərhələsinin yaxın aylarda başlamasının lazım olduğunu bildirib. Qeyd edək ki, bu qəbildən nikbin xəbərlər vaxtaşırı mediada peyda olur. Bəs xərçəng metastazına, demək, həm də bəşəriyyətin bəlasına qarşı peyvənd hazırlamaq mümkün olacaqmı? Nəticə doğrudanmı çox da uzaqda deyil? Qeyd edək ki, ötən il ABŞ-ın əczaçılıq şirkəti "Moderna" koronavirus peyvəndlərində də istifadə olunan mRNA texnologiyasından istifadə edərək xərçəng hüceyrələrini məhv etməyi bacardığını açıqlamışdı. Bu peyvəndin dəri xərçənginə səbəb olan melanomaya qarşı təsirli olduğu bildirilib. "Merck" şirkəti tərəfindən hazırlanan "Keytruda" adlı dərman Moderna peyvəndi ilə birlikdə istifadə edildikdə, dəri xərçəngindən ölüm riskini 44 faiz azaldır: "Bu, dərmanların mRNA peyvəndi texnologiyası ilə birlikdə istifadəsinin toxunulmazlığa necə təsir edəcəyini göstərən ilk araşdırmadır. Alınan nəticə statistik cəhətdən əhəmiyyətli və klinik cəhətdən önəmlidir". Fərdi olaraq hazırlana bilən peyvənd üçün xəstədən şiş nümunəsi və sağlam toxuma nümunəsi götürülür. Daha sonra mütəxəssislər fərdi xərçəng peyvəndi hazırlamaq üçün gen ardıcıllığını, mutasiyaya uğrayan zülalları və digər məlumatları təhlil edirlər. Bu qarışıq xəstəyə vurulduqda xəstənin hüceyrələri istehsal mərkəzi kimi işləyir, onun surətlərini çıxarır və immun sistemi şişi aşkar edib məhv edə bilir. Bu cür tədqiqatlarla bağlı zaman-zaman məlumatlar olsa da, peyvəndlərin uğurlu olması barədə açıqlamalar olmayıb. Bəs görəsən, bu dəfə nəticə olacaqmı?  Sozcu.az bildirir ki, mövzu ilə bağlı onkoloq Nəsimi Məmmədov "Yeni Müsavat"a dedi ki, bu peyvəndlə bağlı müsbət fikir bildirə bilməyəcək: "Nüsrət Kəsəmənlinin bir şeiri var, "daha nağıllara inanmıram mən". Bu şeiri bu məsələyə aid etmək olar. Bu vaxta qədər çox deyilənlər deyilib. Gələcəkdə ola bilsin, nələrsə tapılacaq. Bizim ölkədə bu cür tədqiqatlar aparılmadığından və o məlumatlar sarı mətbuata çıxdığından nə isə demək çox çətindir. Bunlar böyük maliyyə vəsaiti təşkil edən tədqiqatlardır. İndi tədqiqat aparılır, nəticəsi olanda biləcəyik. İndidən bir söz deyə bilmərəm. Sadəcə olaraq, hər bir tədqiqat təqdirəlayiqdir. Tədqiqat qurtarandan sonra onun nəticəsi mənfi də alınsa, o, ictimaiyyət tərəfindən qəbul olunur, birdəfəlik bilinir ki, belə bir iş aparılıb və alınmayıb. Hərə bir yerdən qrant layihəsinə təklif verir, tədqiqatını aparır. Tək elmdə deyil, hər yerdə belədir. Tədqiqat aparılandan sonra deyə bilərik, heyvanlar üzərində olandan sonra onun insan üzərində yoxlanmasına illərlə icazə lazım olacaq". Həkim "Niyə bütün dərdlərə dərman tapılır, amma xərçəng xəstəliyinə yox", sualına belə cavab verib: Bu fikirlə razı deyiləm. "Appendisit"i iki gün gecikdirəndə, xəstə ölür. Xərçəng 10 il gecikir, biz adamı bir on il də yaşadırıq. Sadəcə olaraq, xəstəlik erkən vaxtlarda aşkarlanmalıdır. Hər bir kəs 30-35 yaşdan sonra özünü  yoxlatdırmalıdır. Hamı maşınını texniki baxışdan keçirir, amma özlərinin sağlıq durumunun nə səviyyədə olduğunu yoxlamır".    "Əsasən hansı müayinələr tələb olunur" sualına cavab olaraq həkim  dedi ki, bu xəstəliyin kifayət qədər yoxlamaları var: "Hamısı da aparılmalıdır. Bu böyük bir proqramdır. Profilaktik baxış, skrininq. Baxın, imkanlı ölkələrdə xərçəngdən müalicənin beş illik yaşama nəticəsi 92 faizdir. Bizdə 60 faizdir. Onlar canlarının qədrini bilirlər. Biz isə canımızın qədrini bilmirik. Bizdə xəstəyə deyirsən müayinəyə gəl, 2-3 aydan sonra gəlir ki, işim var idi, gələ bilmirdim. Sağlamlığı ən axırda düşünürük. O ki qaldı xərçəngin ilkin əlamətlərinə, hər orqanın özünün ilk əlaməti var. Bunu demək haqqımız, gücümüz də yoxdur".

ABŞ Sağlıq İnstitutu sarıkökün qaraciyər toxumasına ölümcül zərər verə biləcəyini açıqlayıb. Sozcu.az lent.az-a istinadən xəbər verir ki, həkimlər bu ədviyyatla əlaqəli onlarla qaraciyərin zədələnməsini aşkarlayıblar.  Həkimlər və tədqiqatçılar, heç bir sağlamlıq problemi olmayan 49 yaşlı qadının gündəlik sarıkök qəbulu səbəbi ilə qəflətən qusmasına şahid olublar.  Bundan əlavə, xəstənin gözlərinin və dərisinin ağları sarıya çevrilib. Bu da qaraciyərin zədələnməsinin xarakterik əlamətidir. Nəticədə xəstə həkimə müraciət edərək müalicəyə başlayıb.  Alimlər bildirirlər ki, oxşar hallar müxtəlif xəstəxanalarda qeydə alınıb. Bununla bütün xəstələrin gündəlik olaraq sarıkökdən istifadə etdikləri məlum olub.   Onlardan bəziləri səhərlər bir qaşıq sarıkök ilə su içiblər, bəziləri sarıkökdən hazırlanmış detoksdan istifadə ediblər. Nəticədə belə vərdişləri olan bütün xəstələrdə eyni simptomlar - qusma, qarın ağrısı və göz ağlarının saralması halları aşkarlanıb.  Araşdırma göstərib ki, belə xəstələrin qaraciyəri qırmızı qan hüceyrələrinin təbii parçalanması zamanı əmələ gələn bilirubinin emalını dayandırıb. O da qeyd edilib ki, insanların çoxu sarıkökü bədənə heç bir mənfi təsir göstərmədən də istifadə edə bilər. Bu əsasən insanların genetik fərqlilikləri ilə bağlıdır.

Bir dəqiqə yarım ərzində yüksək təzyiqi aşağı salmağın yolu açıqlanıb.  Sozcu.az lent.az-a istinadən xəbər verir ki, bu barədə tibb elmləri namizədi, doktor Aleksandr Şişoninin danışıb. Onun dediyinə görə, sadə fiziki məşqlər təzyiq artımının öhdəsindən gəlməyə kömək edə bilər. Təzyiqləri sabitləşdirmək üçün Şişonin başını sola və sağa çevirməyi tövsiyə edib. "Məktəbdəki kimi bədən tərbiyəsi dərslərində isinmə zamanı: çənəni sol çiyinə, sonra sağa. Yalnız diqqətlə bunu edin, boyun ani hərəkətlərə dözmür. Bunu etməyi 60 saniyə davam edin". Başını çevirdikdən dərhal sonra 30 saniyə ovucları ilə masaj etmək lazımdır: "Bunun üçün ovuclarınızı bükün. Sonra öz-özünə masaj etməyə başlayırsınız: hər iki əlinizlə başın arxasındakı yerə toxunun və boyun altına sürüşərək yumşaq bir şəkildə basmağa başlayın". Onun sözlərinə görə, bu məşqlərdən dərhal sonra təzyiqiniz enəcək və yaxşılaşacaqsınız.

"Koronavirusa yoluxma hallarının azalması bizi arxayınlaşdırmamalıdır və özümüzü qorumağa davam etməliyik". Bunu Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) Azərbaycandakı nümayəndəsi və ölkə ofisinin rəhbəri Dr. Hande Harmancı İmmunlaşdırma Həftəsi ərzində Göygöl rayonunda təşkil edilən tədbirdən sonra jurnalistlərə açıqlamasında deyib. O, koronavirusa yoluxmanın bütün dünyada olduğu kimi Azərbaycanda da azaldığını söyləyib: "Ümid edirik ki, koronavirus pandemiyası tez bir zamanda tamamilə bitəcək. Lakin virusa yoluxmanın azalması bizi arxayın etməməlidir". Qeyd edək ki, Avropa İttifaqının (Aİ) maliyyə dəstəyi ilə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) və BMT-nin Uşaq Fondu (UNICEF) tərəfindən Avropa İmmunlaşdırma Həftəsində Qobustan, Yevlax, Mingəçevir və Göygöl rayonlarında peyvəndlərlə bağlı maarifləndirmə xarakterli silsilə tədbirlər təşkil edilib.

Kababın faydası təkcə tərkibi ilə deyil, həm də düzgün hazırlanma üsulu ilə müəyyən olunur.  “Medicina” xəbər verir ki, toyuq şiş kababı bütün növlərdən ən faydalısıdır. Həkim - diyetoloq Olqa Listopadovanın sözlərinə görə, toyuq əti bədən üçün ən yumşaq və asan həzm olunanıdır. O, qril və ya manqalda hazırlanması üçün yalnız soğan, ədviyyat və mineral sudan istifadə etməyi məsləhət gördü. Sirkə, souslar, konservantlar və şəkər olan marinadlar əlavə etməkdən çəkinin. Gündə 3 orta tikə kabab sağlam insan üçün məqbul hesab edilir. Kababı ketçup və mayonezlə qarışdırmamalısız, bu yeməyi daha da yağlı və çətin həzm edəcək, həmçinin şiriin, qazlı içkilərlə kabab yemək olmaz. Pivədən də çəkinmək lazımdır. Bu içkilər mədənin selikli qişasını qıcıqlandırır və şişkinliyə səbəb olur. Həkim onu da qeyd edib ki, yağlı ətin bol istehlakı qaraciyər, öd kisəsi, mədəaltı vəzi xəstəliklərinin kəskinləşməsinə səbəb ola bilər. Mədə xorası, sürüşmə, yırtıq, Barret özofagusundan əziyyət çəkən insanlar üçün bərk kabab qadağandır. Həddindən artıq kabab yeməyin ağır nəticələri: mədə nahiyəsində narahatlıq və ağrı, sağ və sol hipokondriya. Tərəvəzdən olan kabablar (pamidor, badımcan və bibər) sağlamlıq üçün faydalıdır.  Çünki tərkibində vitaminlər, minerallar, antioksidantlar və lif var. Toyuq və ya hinduşka kabab üçün əla seçimdir, çünki mal və ya donuz ətindən daha az doymuş yağ və zülalda yüksəkdir.  Tərəvəzlərin həddindən artıq manqalda bişirilməsi bir çox vitamin və mineralları məhv edə bilər. Həmçinin məhsulda kanserogenlərin əmələ gəlməsinə səbəb olur.  Buna görə də tərəvəz kabablarını manqalda bişirərkən tərəvəzləri yüngül qabığa qədər qızartmaq, lakin çox bişirməmək tövsiyə olunur. 

Bəzi məhsullar dərmanların həzminə mane olur və ya təsirini tamamilə neytrallaşdırır. İnsanın vəziyyəti ağır olarsa, bu, son dərəcə təhlükəli ola bilər.  Sozcu.az lent.az-a istinadən bildirir ki, buna görə də bu siyahını yadda saxlamağınız məsləhətdir. Onlar dərman qəbul etdikdən sonra və ya ən azı 2 saat əvvəl istehlak edilməlidir. Meyvə şirələri - həb qəbul etmək üçün qətiyyən uyğun deyil. Həmçinin, atenolol (aritmiya əleyhinə dərman) və ya aliskiren (hipertoniya əleyhinə dərman) qəbul edən insanlar müəyyən şirələrlə diqqətli olmalıdırlar. Bir alma və ya portağal yemək bədəninizdəki dərmanların səviyyəsini aşağı sala bilər. Qoz da dərmanlarla yeyilməməlidir. Qalxanabənzər vəzinin pozulması və levotiroksin qəbulu ilə qoz dərmanın effektivliyini azalda bilər. Yemək və dərman qəbul etmək arasında bir neçə saat keçməlidir. ABŞ Qida və Dərman İdarəsinin məlumatına görə, qreypfrut Kron xəstəliyi və ya xoralı kolit üçün dərmanlarla mənfi təsir göstərə bilər. Həmçinin, bu meyvəni statin qəbul edən yüksək xolesterolu olan şəxs yeməməlidir. Əczaçı Dima Kuatonun sözlərinə görə, qreypfrut statinlərin mübadiləsi üçün vacib olan fermentə maneə törədir. Bu o deməkdir ki, dərman qanda qalır və yığılır. Bu, əzələ ağrısı kimi yan təsirlərin riskini artıra bilər. Qreypfrut, həmçinin kalsium kanal blokerinin (hipertoniya dərmanı) effektivliyinə mane ola bilər. Əczaçı Betann Braun banan və anqiotensin çevirən ferment inhibitorları arasında arzuolunmaz qarşılıqlı təsirlər barədə xəbərdarlıq edir. Qan təzyiqi inhibitorlarını banan kimi kaliumla zəngin qidalarla birlikdə qəbul etmək mənfi təsir göstərə bilər. Bədəndə yüksək miqdarda kalium ürək aritmiyasına səbəb ola bilər.

Aprelin 24-də qida zəhərlənməsi səbəbilə TƏBİB-in tabeliyindəki Lənkəran Rayon Mərkəzi Xəstəxanasına yerləşdirilən 10 nəfərin müalicəsi davam etdirilir. Bu barədə TƏBİB-dən APA-nın sorğusuna cavabda bildirilib. "Tibb müəssisəsinin müvafiq şöbəsində müalicə alan şəxslərin vəziyyətləri stabildir", - deyə vurğulanıb. Qeyd edək ki, ötən gün Lənkəran rayonunun Bəliton kənd sakini Ağayev Arzuman Vəliağa oğlunun yaşadığı evdə keçirilən ad günü mərasimindən sonra sonuncu, onun ailə üzvləri və qohumları, ümumilikdə 17 nəfər şəxs “dəqiqləşdirilməmiş zəhərlənmə, ürək bulanma” diaqnozu ilə Lənkəran rayon mərkəzi xəstəxanasına daxil olublar. Onlara ilkin tibbi yardım göstərildikdən sonra 7 nəfər şəxsin vəziyyəti yaxşı olduğundan evə buraxılıb. Hazırda faktla bağlı Lənkəran şəhər-rayon polis şöbəsində araşdırma aparılır.

Ramazan ayı bitdikdən sonra oruc tutan şəxslər əvvəlki qidalanmaya qayıdır. Bir ay ərzində fərqli rejimə uyğunlaşan orqanizmdə normal qidalanmaya dönən zaman bəzi narahatlıqlar baş verə bilər. Narahatlığın olmaması üçün normal qida rasionuna qayıdarkən bəzi məqamlara diqqət yetirmək lazımdır. Sozcu.az xəbər verir ki, Kliniki Tibbi Mərkəzin Terapiya şöbəsinin uzman həkim-terapevti Nuranə Əliyeva bildirir ki, bir aylıq Ramazan ayı müddətində metabolizmanın sürəti azalır. İnsanın uzun müddət ac qalıb qəfil normal qidalanmaya dönməsi sürətli olmamalıdır: “Zəifləmiş metabolizma ilə normal qidalanmaya keçmək, oruc tutan şəxslərdə çəki artımına səbəb ola bilir. Çəki artımı olmasın deyə gün ərzindən 2.5-3 litr maye qəbul etmək lazımdır. Səhər qidalanmaya ilıq su ilə başlamaq olar. Bu həm həzm sisteminə kömək edir, həm də insanların özlərini daha yüngül hiss etmələrinə, köp şikayətinin olmamasına şərait yaradır". N. Əliyeva bildirir ki, səhər yeməklərində yüngül qidalardan istifadə etmək, ağır yeməklərdən isə çəkinmək lazımdır: “Səhər yeməyində az yağ, az duzlu pendir, yumurtadan hazırlanmış omletlərdən istifadə etmək olar. Gün ərzində iki yemək vaxtı arasında da qida qəbulu vacibdir. Bu, meyvə, bir stəkan qatıq, əgər laktoza qarşı dözümsüzlük yoxdursa, süd ola bilər. Günorta daha çox tərəvəz yeməklərinə üstünlük verilməsi tövsiyə edilir. Axşam yeməklərində ət tərkibli yeməklərin olması vacibdir. Bu dövrdə mümkün qədər karbohidrat ağırlıqlı, şəkəri çox olan qidalardan istifadə edilməməlidir. Çünki şəkərli qidalar anidən qandakı insulini yüksəldir. Bununla yanaşı, axşam yeməyi gecə yatmazdan azı 4 saat əvvəl bitirmək lazımdır. Yatmazdan öncə yaşıl çay, çobanyastığı çayı, bitki çaylardan istifadə edə bilərlər. İlıq süd və ya su içmək olar”./APA

Gündə bir stəkan qaragilə qan təzyiqini aşağı salıb, beyin funksiyasını yaxşılaşdıra bilər. Sozcu.az AZƏRTAC-a istinadla bildirir ki, bununla bağlı tədqiqat "American Journal of Clinical Nutrition" jurnalında dərc olunub. Araşdırmaya görə, qaragilədə olan polifenolların istehlakı damar və beyin funksiyasının yaxşılaşması ilə əlaqələndirilir. Qaragilənin sağlamlığa necə təsir edə biləcəyini daha yaxşı anlamaq üçün tədqiqatçılar sınaq keçiriblər. Araşdırmaya 65-80 yaş aralığında 61 sağlam kişi və qadın daxil edilib. İştirakçılar 12 həftə ərzində təxminən 178 qram təzə qaragilə ekvivalenti olan 26 qram qurudulmuş yabanı qaragilə tozundan hazırlanan içki içiblər. Nəhayət, qaragilə yeyənlərin digərlərinə nisbətən daha aşağı qan təzyiqi ilə yanaşı, müvafiq tapşırıqlarda yaddaş və diqqətinin də artması müşahidə edilib. Tədqiqatçılar qeyd edib ki, araşdırmanın nəticələrinə görə yabanı qaragilədə olan polifenollar yaşlı insanlarda ürək-damar xəstəlikləri riskini azalda bilər.