Sağlamlıq

“Xərçəngin müalicəsində bir çox effektiv üsul olduğu halda sağala biləcək xəstələri sağaltmırlar”. Bu sözləri Lent.az-a açıqlamasında onkoloq İbrahim Əsədli deyib. Qeyd edək ki, xərçəng xəstəliyindən ölüm halları günü-gündən artaraq ümumi bir hala çevrilib. Xəstəlik son vaxtlar gəncləri də caynaqları altına alıb. Bir vaxtlar “yaşlıların xəstəliyi” kimi tanınan xərçəng xəstəliyi indi daha çox gənclərdə görülür. Mütəxəssislərin fikrincə, xərçəng 50 yaşdan aşağı insanlar arasında əsl "epidemiya"dır. Bəs qrip kimi yayılan bu xəstəliyin səbəbi nədir? Niyə xərçəng “cavanlaşıb”? "BMJ Oncology" jurnalının məlumatına görə, 50 yaşlı qrupda xərçəng nisbəti 1990-2019-cu illər arasında iki dəfə artıb. Son otuz ildə xərçəngdən ölənlərin sayında təxminən 28 faiz artım müşahidə edilir.  Araşdırmalar göstərir ki, dünyada hər il təxminən 19,5 milyon insana xərçəng diaqnozu qoyulduğu halda, təxminən 10 milyon insan bu xəstəlikdən dünyasını dəyişir. 2050-ci ildə dünyada 35 milyondan çox yeni xərçəng xəstəsinin olacağı təxmin edilir ki, bu da indiki halların sayından 77 faiz çoxdur. Bəs xərçəng xəstəliyi niyə başını alıb gedir?  Onkoloq İbrahim Əsədli xərçəngin yaranmasında obyektiv və subyektiv olmaqla iki əsas səbəb irəli sürüb:  “Obyektiv səbəb xarici ekologiyanın pozulması və insanların həyat tərzinin dəyişilməsidir. Ətraf-mühitdə xeyli faktorlar var ki, insan sağlamlığına mənfi təsir göstərir. İnsanların həyat tərzindəki ən vacib amil olan hərəkət azalıb. Azhərəkətlilik xərçəngin obyektiv səbəblərindən biridir”. Subyektiv səbəblərə gəldikdə isə onkoloq əməkdaşımıza bildirib ki, son yüz ildə xərçəngin müalicəsində 500-dən çox effektli üsul olduğu təqdirdə onları rəsmi protokollara daxil etmirlər:  “Bir çox sağala biləcək xəstələri qəsdən sağaltmırlar. Bunun arxasında isə beynəlxalq imperialistlər dayanır. Onlar əhalini məhv edir”. Onu da deyək ki, xərçəngin bu artımının əsas səbəbləri arasında stress, tütün və spirt istehlakı, yanlış qidalanma, işlənmiş qidalar və sənayeləşmənin yaratdığı hava çirkliliyi də böyük rol oynayır. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə, ən çox rast gəlinən növlər ağciyər, qadınlarda döş, kolorektal, prostat və mədə xərçəngi olub. Qlobal məlumatlara görə, bütün yaş qruplarında adambaşına antibiotik istehlakı 2000-2015-ci illər arasında artıb. Bu kimi qlobal fəlakətlərin qarşısını almaq üçün alimlər bu məsələni daha dərindən araşdırmalıdır. Çünki dünya sağlamlıq böhranının astanasındadır.

Azərbaycanda venirikatanuriya xəstəliyinin dərmanı tapılmır. Sozcu.az xəbər verir ki, sözügedən xəstəliyin müalicəsi üçün xüsusi qidalar və dərmanlar tələb olunur. Azərbaycanda satışı olmayan bu vasitələr ciddi problemə yol aça bilər. Xəstəlikdən əziyyət çəkən gəncin valideyni "İTV Xəbər"ə müahibəsində bildirib ki, həmin insanlar 2 gün adi rejimdə qidalansalar, 3-4 aylıq müalicələri heç olacaq. Onlara ömürlərinin sonuna kimi mal və toyuq əti yemək qadağandır. Xəstəliyin aylıq müalicə xərci isə 1500-2000 manat arasındadır. Xəstəlik dünyada 1960-cı ildən mövcuddur. Azərbaycanda isə son 10 ildə yaranıb və getdikcə artır. Bunun səbəbini daha çox genetik faktorlarla bağlayırlar.

Həkimin ambulator müalicə üçün yazdığı reseptləri, daha dəqiq desək ürək-damar xəstəliyi, həzm və tənəffüs sistemi xəstəliklərinin dərman vasitələrini vətəndaşlar apteklərdən ödənişsiz alacaq. Bütün xərcləri isə İcbari Tibbi Sığorta qarşılayacaq. Sozcu.az xəbər verir ki, İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyinin şöbə müdiri Leyla Lətifova mövzu ilə bağlı İTV-yə danışıb. O bildirib ki, vətəndaşlar ixtisaslı həkim tərəfindən yazılan elektron resept əsasında agentliklə müqavilə imzalanan özəl apteklərə yaxınlaşaraq dərmanlarını əldə edə biləcəklər: “Dərmanların tarifləri, qiymətləri Tarif Şurası tərəfindən tənzimlənir. Eyni təsiredici maddə tərkibli, eyni dozada olan dərman vasitələri apteklərdə müxtəlif qiymətlərə satıla bilər. Xidmətlər zərfində təsiredici maddələri də qeyd olunmaqla hər bir dərman vasitəsinin adı qeyd olunacaq və qarşısında şərti kompensasiya məbləği,yəni sığorta tərəfindən ödənilən məbləğ qeyd olunacaq”. Qeyd edək ki, vətəndaş sığortanın tam qarşılamadığı dərmanı almaq istəsə, sığortanın ödədiyi məbləğlə aptekdəki qiymət arasında müəyyən fərq yaranacaq ki, bu zaman seçim vətəndaşa qalacaq. Aradakı fərqi ödəməklə sığorta hesabına dərmanı əldə etmək olar. Bu imkandan növbəti ildən yararlanmaq mümkündür.

Tibbi-meteoroloji proqnoz açıqlanıb. Milli Hidrometrologiya Xidmətindən Sozcu.az-a verilən məlumata görə, noyabrın 25-də Abşeron yarımadasında arabir güclənən xəzri küləyinin əsəcəyi gözlənilir ki, bu da bəzi meteohəssas insanlarda narahatlıq hissi yarada bilər.

Gərgin iş rejimi, həyat qayğıları, ümumən vaxt qıtlığı kimi müxtəlif səbəblərə görə sağlamlıqla bağlı məsələlər bir çox hallarda ikinci planda qalır. Lakin unutmaq olmaz ki, məhsuldar işləmək, böyük uğurlara imza atmaq üçün sağlam olmaq ilk şərtdir. Bunun üçün isə ən azı ildə bir dəfə ümumi tibbi müayinədən keçmək olduqca vacibdir. Lakin azərbaycanlıların çox az hissəsi “check-up” müayinələrə müaricə edir. Bunun başlıca səbəbi yoxlanış qiymətlərinin yüksək olmasıdır. Yaxın gələcəkdə “check-up” müayinənin tam pulsuz olması və ya güzəştlərin nəzərdə tutulması gözlənilirmi? Mövzu ilə bağlı Yenisabah.az-a danışan Azərbaycan Tibb Universitetinin Farmokologiya kafedrasının dosenti, professor Aydın Əliyev bildirib ki, hər bir şəxsin ildə azı 1 dəfə mtləq şəkildə müayinə olunmalıdır: “Check-up” müayinə hansısa xəstəliklə bağlı heç bir ciddi şikayəti olmadan belə şəxsin özünü müayinə etdirməsidir. Yəni profilaktik nöqteyi-nəzərdən “chek-up”ların olması mütləqdir. Həkimlər də hər zaman deyir ki, insanlar ildə ən az bir neçə dəfə özünü yoxlatmalıdır. Bu profilaktik tədbirlər görüləndə xəstəliklərinin qarşısı vaxtında alınır. Bu barədə öz yanaşmam var. İllik 4 resept var və bu reseptlər illərin fəsilləridir. Həmin fəsillərə də uyğun qidalanmaq və geyinmək lazımdır. Nəticədə insan özünü xəstəliklərdən qoruya bilir”.  A. Əliyev qeyd edib ki, yaxın zamanlar “check-up”la bağlı məsələlər həll ediləcək: “Ancaq “check-up” müayinənin ödənişsiz olub-olmaması dövlətin qərarından asılıdır. Əlbəttə, hamı istəyər ki, “check-up” müayinə pulsuz olsun”.

Qrip tez-tez soyuqdəyməyə bənzər simptomlarla özünü göstərən viral yoluxucu xəstəlikdir. Adətən, soyuq havalarda rast gəlinən bu virus daha çox yuxarı tənəffüs yollarına təsir edir və soyuqdəymədən daha şiddətli olur. Qrip xüsusilə mövsümi şəkildə yayılan, influenza virusunun səbəb olduğu tənəffüs yolu xəstəliyidir. Sozcu.az xəbər verir ki, bu xəstəlik yüngül və ya orta şiddətli, hətta ölümcül də ola bilir. Ən popluyar məhsulların kolleskiyalarını sənin üçün yaratdıq Qripin ölümcül olması əsasən aşağıdakı faktorlarla əlaqəlidir: Yüksək risk qrupları: Yaşlılar, uşaqlar, hamilə qadınlar və immuniteti zəif olan insanlar qripdən daha çox təsirlənirlər. Bu qruplarda qrip bəzən ağırlaşmalara yol aça bilər. Təsir etdiyi orqanlar: Qrip bəzən pnevmoniya (ağciyər iltihabı) və ya digər infeksion xəstəliklərə səbəb olaraq ölümə gətirib çıxara bilər. Zəif müalicə və ya diaqnoz: Erkən müalicə edilməyən qrip, xüsusən bakterial infeksiyalarla qarışdıqda daha ciddi fəsadlara yol aça bilər. Ümumiyyətlə, qrip əksər hallarda öz-özünə keçib gedən bir xəstəlikdir, amma ciddi hallarda ölümcül nəticələrə səbəb ola bilər. Buna görə də, qripdən qorunma və vaxtında müalicə çox önəmlidir. Yalnız qripin deyil, həm də qripə bənzər digər tənəffüs yoluyla yayılan xəstəliklərin qarşısını almaq üçün peyvəndlər və gigiyena tədbirləri (əl yuma, maska taxma və s.) böyük əhəmiyyət kəsb edir.

“Uniklinika”nın Ağrı və Kök Hüceyrə Mərkəzinin rəhbəri doktor Vüsal Eyvazov vətəndaşı aldadıb. Bu barədə Sozcu.az saytına məlumat verən Anar Rəsullu bildirib ki, noyabr ayının 7- də Vüsal Eyvazovun qəbuluna gedərək, həyat yoldaşında yaranan şiddətli baş ağrılarının müalicəsi ilə bağlı ona müraciət edib. Anar Rəsullu bildirir ki, Vüsal Eyvazova xəstəliklə bağlı ətraflı məlumat vermiş və ona ağrıların baş verdiyi zaman çəkdiyi real videogörüntüləri göstərmişdir. Ətraflı məlumatdan sonra Vüsal Eyvazov ona bildirib ki, iynənin birinə 150 manat pul ödəyəcəyi təqdirdə ilk iynədən sonra ağrıların 80 faiz azalmasına nail olacaq. Anar Rəsullu 150 manat ödəyib və vurulan iynədən sonra ağrılar daha da şiddətlənməyə başladığını bildirir.  Ağrıların dahada şiddətləndiyini görən Vüsal Eyvazov yenidən əlavə olaraq 150 manat istəyərək söz verib ki, bu iynədən sonra ağrılar mütləq kəsəcək.  Xəstənin vəziyyətinin dahada ağırlaşdığını görən Anar Rəsullu növbəti 150 manatı ödəməyə məcbur olduğunu deyir. Vüsal Eyvazov məsləhət etmədən xəstəyə ən ağır iynələrdən olan "Tramadol" iynəsini vurub. Bunu da heçbir nəticəsinin olmadığnı görüb, Anar Rəsulluya, "gələn həftə növbəti ödənişi edərsən, daha bir iynəni yoxlayarıq", deyə bildirib. "Vüsal Eyvazov xəstənin müalisi ilə yox, soyğunçuluqla məşğuldur. Belə çıxır ki, mən evimi satıb, hissə-hissə Vüsal Eyvazova verməliyəm və o da müalicə əvəzinə nəticəsi olmayan ağır iynələr vurmalıdır", deyən Anar Rəsullu qeyd edib ki,ödədiyi pulların əvəzində ödənişlə bağlı ona  çek verilməyib.  Anar Rəsullu “Uniklinika” baş verən qanunsuzluqlar və soyğunçuluqlarla bağlı Respublika Prokurorluğuna, İqtisadi İnkişaf Nazirliyinə, Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə İdarəsinə müraciət edərək, müalicə adı ilə xəstələrin yaxınlarının cibinə gözünü dikən Vüsal Eyvazova qarşı ölçü götürməyi xahiş edir.  Məsələ ilə bağlı qarşı tərəfin mövqeyini dərc etməyə hazırıq. Məsələ içtimailəşdirildikdən sonra, Cəmilə İbrahimova adlı sosial şəbəkə istifadəçisi onun da, Vüsal Eyvazov tərəfindən aldadıldığını bildirdi. 

Analitik Ekspertiza Mərkəzi plastik cərrahiyyə ixtisası üzrə qeyri-qanuni fəaliyyət göstərən şəxslər barədə araşdırma və nəzarət tədbirləri görülüb. Eyni zamanda, bu məsələ ilə bağlı hüquq-mühafizə orqanları da müvafiq araşdırma həyata keçirib. Sozcu.az apa-ya istinadla xəbər verir ki, ümumən 35 plandankənar (növbədənkənar) yoxlama aparılıb. 14 müəssisədə İnzibati Xətalar Məcəlləsinin müvafiq maddələri üzrə intizam tənbeh tədbiri olaraq inzibati cərimə tətbiq edilib. Bir neçə halda fəaliyyəti aşkar olunan şəxslərin həmin müəssisələrdə fəaliyyətinə xitam verilib. Qeyd edək ki, sosial şəbəkələrdə saxta yollarla plastik cərrahiyyə şəhadətnaməsi alan tibbi işçilərinin siyahısı yayılıb və bildirilib ki, siyahıdakı həkimlərin heç biri estetik cərrahiyyə üzrə rezidentura təhsili almayıb.

Çobanyastığının müalicəvi xüsusiyyətindən əsrlər boyu geniş istifadə edilib. Sozcu.az xəbər verir ki, ağrıkəsici və iltihabəleyhinə istifadə edilən bu bitki eyni zamanda sakitləşdiricidir. Bundan başqa çobanyastığı ağır, yağlı qıdaların qaraciyərə olan ziyanını azaldır, sidik yollarını açır, orqanizmi ziyanlı maddələrdən təmizləyir. Çobanyastığı çayını dəmləmək üçün 1 ç.q quru çobanyastığı 1 fincan qaynar suda adi çay kimi dəmləyin, 15 dəqiqədən sonra süzün və bal əlavə edib yatmazdan qabaq için.

Son vaxtlar sürücülük vəsiqəsi olmayan və azyaşlı “sürücülərin” iştirakı ilə baş verən qəzaların sayı xeyli artıb. Bir çox hallarda valideynlərinin icazəsi olmadan, hətta bəzən valideynlərin razılığı ilə avtomobil idarə edən uşaqlar və yeniyetmələr praktiki sürücülük vərdişlərinin yetərincə olmaması səbəbindən qəza törədirlər.  Ölkəmizdə maşın sürməyin, avtomobil sahibi olmağın xüsusi dəyər daşıması çoxlarına məlumdur. Lakin belə hallar təkcə qanunsuz formada nəqliyyat vasitəsi idarə edən şəxslərin deyil, eyni zamanda bir çox insanın da həyatı üçün ciddi təhlükə yaradır. Mövzu ilə bağlı Yenisabah.az-a danışan nəqliyyat məsələləri üzrə ekspert Aslan Əsədov bildirib ki, onsuz da qanunsuz olan bu kimi halların iri şəhərlərdə baş verməsi ciddi təhlükələrə səbəb olur:  vakansiya “Sürücülük vəsiqəsi olmayan şəxslərin, xüsusən azyaşlıların nəqliyyat vasitələrini idarə etməsi qəti qadağandır. Ələlxüsus da iri şəhərlərdə bu birmənalı şəkildə yolverilməzdir. Ayağı pedallara çatmayan, sükan mexanizminə uyğun olmayan uşaqlar maşın idarə edən zaman, hər saniyə qəza riski yarada bilər. Yaxşı olar ki, valideynlər uşaqlarda avtomobil sürməyi və praktiki vərdişləri artırmaq üçün şəhərdənkənar bir məkan seçsinlər.  Ekspertin fikrincə, azyaşlılar sürücülük vərdişlərini insanların olmadığı, daha açıq ərazilərdə icra etməlidir:  “Təbii ki, azyaşlı olsa belə, onu avtomobil idarə etməkdən tamamilə təcrid etmək olmaz. Amma öyrənmək üçün uyğun məkanlar seçilməlidir. Belə təcrübələrin yeri şəhər mərkəzi deyil. Bu cür yanlış addımların nəticəsi bədbəxt hadisələrlə müşayiət olunan qəzalar olur. Sürücülük vəsiqəsinin əldə edilməsi üçün standart yaş nəzərdə tutulub. Hər kəs vaxtı çatanda bu vəsiqəni ala və nəqliyyat vasitəsini idarə edə bilər”. 

“Dünyada 1-59 aylıq uşaqlarda ishal ən çox görülən üçüncü ölüm səbəbidir”. Bunu Uşaq Yoluxucu Xəstəlikləri Şöbəsinin müdiri, həkim Soner Sertan Kara deyib. O, ishalın uşaqlarda ümumi sağlamlıq problemi olduğunu və xüsusilə körpələr və uşaqlar üçün ciddi risklər daşıdığını bildirib: “İshal adətən ürəkbulanma, qusma, qızdırma, qarın ağrısı, sancılar ilə müşayiət olunur. Bu infeksiyalar mikroblar, çirkli qidalar, içməli su və ya gigiyena qaydalarına riayət edilməməsi nəticəsində insandan insana keçir. İshalın ən böyük təhlükəsi susuzlaşdırmadır. Şiddətli simptomlara yuxululuq, gözlərin batması, su içmək istəyinin azalması, aşağı qan təzyiqi, sürətli nəbz və sidik həcminin azalması daxildir. Uşaq 6 aydan kiçikdirsə və ya xroniki xəstəliyi varsa, mütləq həkimə müraciət etmək lazımdır. İshal qarşısı alına bilən və müalicə oluna bilən xəstəlikdir”.

Tibbdə miokard infarktı kimi tanınan infarkt, ürək əzələsinin kifayət qədər qan axını və oksigen ala bilməməsi və ürəyi qanla təmin edən damarlarda yağ və xolesterin yığılması nəticəsində yaranan tıxanma nəticəsində ölməyə başlamasıdır.  Yenisabah.az xəbər verir ki, miokard infarktı olaraq da bilinən infarkt, koronar damarların tıxanması nəticəsində ürək əzələsinə oksigenlə qan axınının azalması və ya tamamilə dayandırılması şəklində toxuma ölümü olaraq təyin edilə bilər. Xüsusilə infarkt zamanı bir neçə dəqiqəlik sinə ağrısı və ya sıxılma hissi kimi simptomlar ürək əzələsinin oksigendən məhrum olmasından qaynaqlanır.  Ürək-damar sisteminin qəfil tıxanması nəticəsində meydana gələn infarktda ən vacib məqam, ürək ağrısı kimi əlamətlər görünən kimi insanın tam təchiz olunmuş xəstəxanaya müraciət etməli və sağlamlıq xidməti almasıdır. Çünki orta hesabla infarktdan ölənlərin yarısı infarkt başlayandan sonrakı ilk saat ərzində baş verir. Əslində, infarkt zamanı ilk yardıma mümkün qədər tez başlansa, tıxanmış damarı açan müalicə üsulları ən qısa zamanda tətbiq oluna və ürəyin zədələnməsinin qarşısı alına bilər. Xəstənin xəstəxanada müalicəsində vacib olan, tez diaqnoz qoyulması və lazımi müdaxilədir.  vakansiya İnfarkt zamanı insan tək olarsa; Ürək böhranı zamanı tıxanmış damarı açmaq üçün insanın edə biləcəyi heç bir manevr yoxdur.  İlk növbədə, ağrılar başlayan kimi xəstə yaxınlarına zəng edərək vəziyyəti onlara bildirməlidir.  Yerin qapısı açıq qalmalıdır. Bu yolla köməyə gələcək adamın işi asanlaşar.  Güclü öskürək müvəqqəti olaraq qan axını artıra bilər. Başlanğıc laxtanın yerindən çıxma ehtimalı çox aşağı olsa da, insan burun dəliklərini bağlamalı və güclə öskürməlidir.  Əgər evdə aspirin varsa, onu bir stəkan su ilə qəbul etmək lazımdır.  Bundan əlavə, heç vaxt bir şey yeməməli və içməməlisiniz.  Oksigenin otağa daxil olması üçün pəncərə açılmalıdır.  Uzanaraq və ya oturaraq kömək gözləməlisiniz. Ayaqda dayanmamalısınız. Çünki xəstəxanaya ürək tutması ilə gələn xəstənin travma problemi olmamalıdır. Bir şəxs yıxılıb başı harasa dəysə, başdan vurulan zərbə səbəbiylə infarktın müalicəsi mümkün olmaya bilər.  Ağrıları azaltmaq üçün məşq edilməməlidir. Heç vaxt soyuq və ya isti suyun altına girməməlisiniz. Xüsusilə soyuq su belə vəziyyətlərdə çox təhlükəlidir. Çünki ürək damarlarını daraldır və tıxanmayan damarların daralmasına səbəb olur.  Yanınızda kimsə infarkt keçirirsə; Əgər sağlamlıq təcrübəniz yoxdursa, infarkt keçirən birinə müdaxilə etməyin, heç bir dərman vasitəsi verməyin. Dərhal təcili yardıma müraciət edin və xəstəni ən yaxında yerləşən tam təchiz olunmuş xəstəxanaya çatdırın.  Bu vaxt infarkt keçirən şəxsi uyğun yerə yatırın.  Ayaqları ürək səviyyəsindən yuxarı qaldıraraq ürəyə qan axını artırmağa çalışın. Dar paltarları açmaq və ya qalstuku açmaq kimi köməkliklər edin. Əsas odur ki, xəstəni müayinə və müalicələrin yerində və lazımi qaydada həyata keçirilə biləcəyi xəstəxanaya çatdırasınız.