Sağlamlıq

Amerikalı alimlər elektron siqaretin yeni təhlükələrini müəyyən ediblər. Sozcu.az Publika.az-a istinadən xəbər verir ki, bununla bağlı araşdırma "Thorax" jurnalında dərc edilib. Bildirilib ki, siqaret çəkən gənclərdə bronxit və təngnəfəsliyin artması riski daha yüksək olur. Müəlliflər araşdırma zamanı 2014-2018-ci illər ərzində orta yaş həddi 17 olan iki mindən çox tələbədən əldə edilən məlumatları tədqiq ediblər. İştirakçılar tütün istifadəsi və tənəffüs simptomları haqqında dörd dalğada müsahibə alıblar. Hər dalğada ən çox aşkarlanan simptom bronxitin təzahürləri olub: müvafiq olaraq 19,5, 22,5, 23,5 və 26 faiz. Son 30 gündə elektron siqaretdən istifadənin yayılması birinci və ikinci dalğada 12, üçüncü dalğada 11, dördüncü dalğada isə 15,5 faiz olub. Tədqiqatçılar xırıltını sinə içində xırıltı, nəfəs darlığını isə düz yerə tələsməyə və ya kiçik bir təpəyə qalxmağa cavab olaraq təyin ediblər. Bronxitin simptomları üç ardıcıl ay ərzində gündəlik öskürək, həmçinin soyuqdəymə ilə müşayiət olunmayan mayenin yığılması kimi müəyyən edilib. Son 30 gündə elektron siqaret istifadəçiləri arasında xırıltı ehtimalı heç vaxt çəkməyənlərə nisbətən 81 faiz yüksək olub. Yaş, cins, irq və valideyn təhsili nəzərə alındıqdan sonra bronxit əlamətlərinin inkişaf riski iki dəfə, nəfəs darlığı isə 78 faiz yüksək olub.

Xüsusilə yay aylarında demək olar ki, hamımızın sevimli qidasına çevrilən dondurma dadlı olması ilə yanaşı, zülal, kalsium, A vitamini, B12 vitamini, C vitamini və maqnezium kimi bir çox vitamin və minerallarla da zəngindir.  Sozcu.az bizim.media-ya istinadən bildriir ki, dondurmanın bir porsiyası şərbətdən 55 faiz, südlü desertdən isə 23 faiz az enerji və ya kalori ehtiva edir. Məsələn, 2 qaşıq dondurma istehlak etdikdə təxminən 2,5 xörək qaşığı şəkərə bərabər karbohidratlar alırıq. Təravətləndirici ləzzətli dadı ilə yay aylarında vazkeçilməz olan dondurmanın orqanizmə təsiri necədir?  Sağlam sümüklərə sahib ola bilərsiniz  Kalsium sümük sağlamlığını dəstəkləyən vacib elementdir. Yarım stəkan dondurma 80 milliqramdan çox kalsium ehtiva edir və bədəninizin bu vacib mineralla təmin edilməsinə kömək edir. Dondurmanın tərkibində sümük sağlamlığını dəstəkləyən digər iki qida maddəsi olan maqnezium və sink də var. Lakin dondurmanın zərərləri də olduqca çoxdur.  Diş çürükləri inkişaf edə bilər. Dondurmanı istehlak etdikdən dərhal sonra dişlərinizi fırçalamırsınızsa bu, çürüklərin əmələ gəlməsi şansınızı artıra bilər. Yuxu rejiminiz pozula bilər. Bəzi insanlar inanır ki, dondurma onların zehnini sakitləşdirməyə kömək edir ki, onlar daha tez yuxuya gedə bilsinlər. Bununla belə, "Journal of Sleep Medicine" jurnalında əsas araşdırma göstərdi ki, az lifli, yüksək doymuş yağlı qidalar yemək daha yüngül yuxu və daha çox gecə oyanmasına səbəb olur. Xüsusilə gecələr daha çox şəkər istehlak etmək, vücudunuzun faydalana biləcəyi dərin, yavaş dalğalı, canlandırıcı yuxu vaxtını azaldır. Çəkini artırır. Dondurma yüksək miqdarda kalori ehtiva edə bilər və bu, arıqlamağa çalışan insanlara məqsədlərinə çatmaqda mane olacaq amildir. Dondurma yemək bədəninizin ehtiyacından daha çox kalori istehlak etməsinə səbəb ola bilər. Ona görə də bu məhsuldan normasında istehlak etmək şərtdir.  Qaraciyər xəstəlikləri riskiniz arta bilər.  Bəzi dondurmalar fruktoza ilə hazırlanır. Və hər gün ən azı bir porsiya fruktoza ilə hazırlanmış qidalar, alkoqolsuz yağlı qaraciyər xəstəliyinin inkişaf riskinin artması və ya bədəninizdə artıq yağ yığılmasına səbəb ola bilər. Ürək sağlamlığına mənfi təsir göstərir.  Həddindən artıq şəkər qəbul etmək ürək sağlamlığınıza mənfi təsir göstərə bilər.  Şişkinlik hiss edə bilərsiniz.  Əgər siz laktoza dözümsüzlüyünüz varsa, dondurma istehlak etmək mədə ağrısı, ishal, şişkinlik və ya digər xoşagəlməz mədə-bağırsaq simptomları yaşamağınıza səbəb ola bilər. 

İsveçin ən böyük yumurta istehsalçısı "CA Cederqrens" quşçuluq fermasında salmonella virusu qeydə alınıb, bu səbəbdən 340 min toyuq məhv ediləcək. Sozcu.az report-a istinadən xəbər verir ki, bu barədə SVT telekanalı məlumat yayıb. "Cedergrens" ümumi yumurta istehsalının təxminən 20% -ni təşkil edir. Aprel ayında məhsullarda zərərli bakteriya aşkar olunduğu üçün tədarükdə növbəti fasilə yaranıb. Qeyd edək ki, salmonellalar salmonelyoz adlanan infeksion xəstəliyin törədicisi kimi tanınır. Qida zəhərlənmələrinin əsas törədicilərindən biri sayılan salmonellalar heyvan mənşəli qida məhsullarının istehsal və ya istehlakı dövründə sanitar-gigiyenik qaydalara əməl edilmədikdə həmin məhsulların tərkibində geniş yayılır. Xüsusilə də quşçuluq məhsulları (quş əti, yumurta və s.) bu bakteriya növünün əsas daşıyıcısıdır.

Ürək sağlamlığının qorunmasına düzgün qidalanma da daxildir, yəni bu o deməkdir ki, ürək-damar sisteminə zərər verə biləcək müəyyən qidalardan imtina etmək lazımdır. Sozcu.az lent.az-a istinadən bildirir ki, kardioloqlar Frederik Kun və Raed Bargut, dietoloq Krutika Nanavati və praktik tibb bacısı Keytlin Polikastro ilə birlikdə ürək sağlamlığına diqqət yetirilməli olan üç ən zərərli qidanı müəyyənləşdiriblər: hot-doqlar, delikates ətləri və konservləşdirilmiş qidalar. Hot doqlar: Bu məşhur yeməklər ürəyinizə mənfi təsir göstərə bilən kalori, yağ və natrium ehtiva edir. Natrium nitrat kimi qoruyucu maddələrlə müalicə olunanlar sağlamlıq riskləri ilə əlaqələndirilir, çünki həddindən artıq istehlak yağ və natrium qəbulunu artırır. Ət delikatesləri. Vetçina kimi işlənmiş ətlərdə doymuş yağ və antibiotiklər var. Antibiotiklər və donuz əti əsas həzm sistemi toksinlərin yığılmasına səbəb olur. Ürək sağlamlığını dəstəkləmək üçün toyuq kimi yağsız protein mənbələrini seçin. Konservləşdirilmiş qida. Rahat olsa da, konservləşdirilmiş qida yüksək natrium tərkibinə və bisfenol-A (BPA) kimi kimyəvi maddələrə görə təhlükəli ola bilər. Minimum qida dəyəri və əlavələr onları daha az faydalı edir. Şəkər və ya natrium az olan konservləşdirilmiş meyvə və tərəvəzləri seçin. Ürək sağlamlığının yaxşılaşdırılması ardıcıl sağlam vərdişlərin formalaşmasını əhatə edir və pəhriz mühüm rol oynayır. Bu qidaların azaldılması və ya aradan qaldırılması ürək-damar xəstəlikləri və əlaqəli problemlər riskinizi əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər.

“Günvurma hər yaşda və cinsdə olan insanlara təsir edə bilər, lakin uşaqlar və yaşlılarda risk daha yüksəkdir. Uşaqlarda bədənin fizioloji termorequlyasiyası hələ də tam formalaşmayıb, yaşlılarda isə artıq zəifdir”. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu Səhiyyə Nazirliyinin mütəxəssis-eksperti, terapevt Günay İsmayılova bildirib. Onun sözlərinə görə, həmçinin, ürək-damar xəstəlikləri, piylənmə, şəkərli diabet, qalxanabənzər vəzinin patologiyaları, qaraciyər sirrozundan əziyyət çəkən insanlar tez-tez və daha asan günvurmaya məruz qalırlar. Mütəxəssis bildirib ki, vitamin D günəş işığının ultrabənövşəyi şüalarının təsiri altında insan dərisində sintez olunur, buna görə də onu “günəş vitamini” adlandırırlar: “D vitamini orqanizmin həyatında əvəzolunmaz elementdir və sağlamlıq üçün çox faydalıdır. İnsan orqanizmində D vitamininin əsas rolu qidada olan kalsium və fosforun nazik bağırsaqdan sorulmasını təmin etməkdir. Bu elementlər isə sümüklərin normal inkişafını, dişlərin sağlamlığını təmin edirlər. Vitamin D immun, sinir, əzələ, hormonal, reproduktiv sistemlərin fəaliyyətini möhkəmləndirir, metabolizmi sürətləndirir”. G.İsmayılova günvurma zamanı nə etmək lazım olduğunu da açıqlayıb. O bildirib ki, günvurmanın əlamətləri müşahidə olunduqda dərhal ilkin yardım göstərilməlidir: “Eyni zamanda unutmayın ki, bu ilk yardımdır və təcili yardım çağırmaq daha yaxşıdır, çünki zərərçəkənin vəziyyətini düzgün qiymətləndirmək, xüsusən də uşaqlarda və yaşlılarda, adətən çətin olur. Zərərçəkmişi dərhal kölgəli və sərin yerdə horizontal (şaquli düz) vəziyyətdə uzatmaq, başına buz və ya soyuq kompres qoymaq lazımdır. Əgər huşu özündədirsə, ona sərin suyun verilməsi tövsiyə edilir”.

Şalvarın cibində mobil telefon gəzdirmək sperma keyfiyyətini və kişilərin ata olma şansını azalda bilər. Sozcu.az Publika.az-a istinadən xəbər verir ki, bu barədə uroloq-androloq Vladlen Petrişşov Gazeta.ru-ya müsahibəsində deyib. "Zərərli təsir istilik effekti ilə bağlı ola bilər. Mobil telefonlar tez-tez şalvarın cibində gəzdirilir, cinsi orqanların temperaturu yüksəlir və bu, kişilərin sağlamlığı üçün zərərlidir. Həmçinin təhlükə sperma DNT-sini zədələyə bilən reaktiv oksigen növlərinin (sərbəst radikallar) istehsalının artması ilə bağlı ola bilər", - həkim izah edib. Petrişov həmçinin kişilərə noutbuku dizlərinin üstünə qoymamağı tövsiyə edib. Onun sözlərinə görə, bu, mikrob hüceyrələrinin hərəkətliliyinin azalmasına və spermatozoidlərin DNT-sinin zədələnməsinə də kömək edə bilər.

Böyükdən kiçiyə hər kəsin sevimli deserti olan dondurmanın piylənməyə səbəb olduğu açıqlanıb. Sozcu.az lent.az-a istinadən bildirir ki, mütəxəssislər yay aylarında bu deserti olduqca az istifadə etməyi məsləhət görür. Qeyri-sağlam hesab olunan dondurmanın tərkibindəki şəkər və yağ kökəlməyə gətirib çıxaran əsas faktorlardandır. Diyetoloqlar bildirir ki, dondurma ən çox belini incəltmək istəyənlər üçün tövsiyə edilmir. Onların tərkibindəki şokolad dənəcikləri, yağlı süd və qaymaq kalorilərin artmasına xidmət edir. Bu da bel ətrafında çəki artımına gətirib çıxarır. Mütəxəssislər adi dondurma əvəzinə daha sağlam variantlar təklif edirlər. Təbii dadlandırıcılar və təzə meyvələrlə dondurulmuş qatıqlara üstünlük verin. Əsl meyvədən hazırlanmış və şəkər əlavə edilməyən şərbətlər və ya daha az şəkərli kiçik bir parça tünd şokoladdan zövq almağa çalışın. Arada-bir dondurma yemək olsa da, müntəzəm istehlak şəkər xəstəliyinə, çəki artımına və ürək problemlərinə səbəb ola bilər. Unutmayın ki, sağlam həyat tərzi üçün moderasiya vacibdir.

İnsanların sıx olduğu nəqliyyat vasitələrində xəstəliklərin mövcudluğu və yoluxma qaçılmazdır. Nəqliyyat vasitələrindəki xəstəliklərdən həm sərnişinlər, həm də sürücülər eyni dərəcədə əziyyət çəkirlər. Yoluxucu xəstəliklərin yayılması üçün əla mühit olan ictimai nəqliyyat vasitələrində, xüsusilə də metro və trolleybusda bakteriya və viruslar asanlıqla hava damcı və fiziki təmas yolu ilə ötürülür. Sozcu.az Medicina.az-a istinadən xəbər verir ki, elm adamları ictimai nəqliyyatın SARS xəstəliyinə necə təsir etdiyini araşdırıb. Araşdırmanın nəticəsinə görə, bir şəxs 5 gün ardıcıl tramvay və ya trolleybusdan istifadə edirsə, yoluxma riski 6 dəfə artır. Bundan əlavə, vərəm, qızılca kimi yoluxucu və daha ciddi xəstəliklərə tutulma ehtimalı da yüksəkdir. Həmçinin, təkcə şəhər daxilində gündəlik istifadə edilən nəqliyyat vasitəsində deyil, həm də qatar və ya şəhərlərarası avtobusla nadir səyahətlər də eyni səviyyədə təhlükəlidir.

İstidə tez-tez soyuq bir şey içmək istəyinin olmasına baxmayaraq, bu içkilər susuzluğu çox zəif yatırır və insan bədəninin termorequlyasiya xüsusiyyətlərinə görə bədəni tez tərk edir. Sozcu.az lent.az-a istinadən bildirir ki, şirin içkilər qəbul etməyin də heç bir mənası yoxdur. Onlar yalnız susuzluğun artmasına səbəb olur və əksəriyyəti zərərlidir. Xüsusilə, mütəxəssislər istidə çox soyudulmuş olmayan adi su içməyi məsləhət görürlər. Suya limon, nanə və ya meyvə qarışdıra bilərsiniz.  İsti olduğunuz zaman bədən termorequlyasiyanı işə salır, tər buraxır, bu da bədəndən duz və digər iz elementlərini atır. Buna görə də, istidə düzgün qidaları yemək vacibdir ki, bu da orqanizmə mikroelementlərin balansını bərpa etməyə və susuzlaşdırma ilə mübarizə aparmağa kömək edəcəkdir. Duz yeməyi dayandırmaq lazım deyil. Tərəvəz və meyvələrin çoxu ilk növbədə sudan ibarətdir, ona görə də onları yeyəndə nəinki vitamin və minerallar alırsınız, həm də bir az maye içirsiniz.  Belə ki, həkimlər isti havalarda xiyar (suyun nisbəti 96%-ə çatır), pomidor (93%), qarpız (90%), çiyələk (90%), qreypfrut (88%), ərik və alma (85%), albalı və gilas (82-83%) yeməyi tövsiyə edir. Həkimlər həmçinin yay pəhrizinizə soyuq şorbalar əlavə etməyi məsləhət görürlər - onlar çoxlu qida maddələrini ehtiva edir və eyni zamanda orqanizmin su balansını doldurur.

"Plos One" jurnalında nəşr olunan son elmi araşdırma metabolik sindrom, II tp diabet və prediabetli xəstələrdə zərdəçal əlavəsinin qlükoza metabolizminə təsirini tədqiq edib. Sozcu.az Medicina.az-a istinadən xəbər verir ki, diabet 2019-cu ildə 437.9 milyondan çox insana təsir edərək qlobal sağlamlıq problemi halına gəlib. Bu xəstəliyə tutulma halları inkişaf etməkdə olan ölkələrdə daha çox rast gəlinir. Bu tip diabetin idarə edilməsi çətin olsa da, müalicə üçün xəstəliyə nəzarət çox önəmlidir. Az inkişaf etmiş ölkələrdə qabaqcıl müalicə üsulları əlçatan olmadığı üçün yerli bitkilərin dərman məqsədli istifadəsinə rast gəlinir. Qida və tibbdə istifadə olunan zərdəçal (sarıkök) diabet xəstəliyi üçün tədqiq olunub. Bu araşdırmada tədqiqatçılar zərdəçalın metabolik sindrom, diabet və prediabetli xəstələrin metabolik və qlisemik parametrlərinə təsiri ilə bağlı mövcud sübutları nəzərdən keçiriblər. Prediabet, metabolik sindrom və ya diabetə tutulan yetkin şəxslərdə də standart terapiyaya nisbətən zərdəçal əlavəsinin təsiri qiymətləndirilmiş və qlisemik parametrləri müqayisə edilib. Zərdəçal əlavəsinə bütün növ "curcuminoid" ekstraktları, aşağı dozada piperin və ya orqanizmə daxil olduqda dövriyyəyə daxil olan preparatlar daxildir.

İlin əvvəlindən vəba xəstəliyinə yoluxma halları 25 ölkədə qeydə alınıb. Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə bu göstərici 9 ölkə artıb. Sozcu.az Trend-ə istinadən xəbər verir ki, bu barədə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) məlumat yayıb. Vəba xəstəliyinin gələcəkdə yayılma riskinin çox yüksək olduğunu bildirən ÜST informasiya bülletenində qeyd edib ki, ilin əvvəlindən iyulun 15-dək ən azı 25 dövlət vəba xəstəliyinə yoluxma halları barədə məlumat verib. Ötən ilin müvafiq dövrü ərzində vəba xəstəliyinə yoluxma halları 16 ölkədə qeydə alınmışdı. "Yoluxma hallarının sayının artmasını və coğrafi yayılmasını, vaksin və digər resursların çatışmazlığını nəzərə alaraq, ÜST qlobal səviyyədə riskin çox yüksək olduğunu qiymətləndirməkdə davam edir", - deyə Təşkilatın Cenevrə mənzil-qərargahından bildirilib. Qeyd edək ki, vəba vibrionların (vəba törədicisi) səbəb olduğu xüsusilə təhlükəli yoluxucu xəstəlikdir. Bağırsaq infeksiyası, sərt və şiddətli ishal ilə müşahidə edilir. Bu xəstəlik üçün güclü zəhərlənmə, qusma, ishal, orqanizmin kəskin susuzlaşması və nazik bağırsağın zədələnməsi xarakterik cəhətlərdir. Vəba xəstəliyində ölüm halları yüksəkdir. Günəş işığı bu törədicilərə məhvedici təsir göstərir. Vibrion qaynadıldıqda, habelə xlorlu əhəng və xloramin məhlulunun təsirindən tez məhv olur.

Harvard Universitetinin alimləri zeytun yağının müntəzəm istehlakı demensiyanın inkişaf riskini 8-14, xəstəlikdən ölmə riskini isə 28 faiz azalda biləcəyini müəyyən ediblər. Sozcu.az lent.az-a istinadən bildirir ki, mütəxəssislər 1990-cı ildən 2018-ci ilə qədər ürək-damar xəstəliyi və ya xərçəngi olmayan 60.000 qadın və 31.000 kişi üçün tibbi qeydləri araşdırıblar. Təxminən 30 il ərzində onlar və sağlamlıqları izlənilib. Məlum olub ki, mayonezi bir çay qaşığı zeytun yağı ilə əvəz etsəniz, demansdan ölmək riskini 8-14 faiz azalda bilərsiniz. Hər gün bu məhsuldan yarım xörək qaşığı istifadə etsəniz, bu xəstəlikdən ölmək riski 28 faiz daha azdır. Alimlərin fikrincə, bu kəşf yaşla bağlı xəstəliklərin çox olması səbəbindən vacibdir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə, dünyada 55 milyondan çox insan demansiyadan əziyyət çəkir. Həkimlərin hər il təxminən 10 milyon yeni yoluxma halı qeydə aldığı təxmin edilir. Demans həm də yaşlı əhali arasında yeddinci əsas ölüm səbəbidir. Ola bilsin ki, yeni kəşf tibbə bu xəstəliyin qarşısını almaq üçün effektiv üsullar hazırlamağa kömək edəcək.