Türkiyənin ana müxalifət partiyası - Cümhuriyyət Xalq Partiyasının (CHP) yeni sədri Özgür Özəl ilk xarici səfərini Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinin (ŞKTC) ardınca Azərbaycana edəcəyini bildirib. Sozcu.az Report-a istinadən xəbər verir ki, bu barədə partiya sədri “Sabah” qəzetinin köşə yazarı Donat Özələ deyib. CHP sədri ilə bağlı silsilə məqalələr dərc etdiyini bildirən müəllif yazır ki, bu məqalələrdən sonra partiya sədri ona zəng edib. D.Özəl qeyd edib ki, partiya sədri əvvəlcə onunla Azərbaycanla bağlı yazdığı məqalələrdən danışıb. “Dost və qardaş Azərbaycanın xətrinə dəymişik. Yanlış yolda olmuşuq. Bu, bizim səhvimizdir”, - deyə qəzet əməkdaşı CHP sədrindən sitat gətirib. Onun sözlərinə görə, illərdir CHP-dən belə bir səs, səhvini etiraf edən olmayıb. “Sevindik”, - deyə qəzet əməkdaşı vurğulayıb. Müəllif xatırladır ki, Türkiyədə hər prezident seçkilərindən sonra Rəcəb Tayyib Ərdoğan ilk səfərini məhz ŞKTC və Azərbaycana etməsi ənənə halını alıb. “İndi də CHP sədri “bu səhvlər tamamilə bizdən qaynaqlanan xətalardır” deyib. CHP sədrinin “Can Azərbaycanın könlünü alacağını” deyən qəzet əməkdaşı Özelin bu açıqlamasını ən düzgün seçim adlandırıb. “Hazırlıqlara başladıq”, - partiya sədri bildirib. Qeyd edək ki, CHP-nin əvvəlki rəhbəri Kamal Kılıçdaroğlu Azərbaycanla bağlı qərəzli açıqlamaları ilə yadda qalıb. Onun müşaviri Ünal Çevikköz isə hətta Türkiyəni İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycana muzdlu döyüşçülər göndərməkdə ittiham edib. Noyabrın 5-də Türkiyənin Cumhuriyyət Xalq Partiyasının 38-ci növbədənkənar qurultayında Manisadan olan millət vəkili Özgür Özəl yeni sədr seçilib. Seçkilərin ikinci turunda partiya sədri Kamal Kılıçdaroğlu 534, Özel isə 811 səs toplayıb. CHP 1923-cü ildə Türkiyənin ilk dövlət başçısı Mustafa Kamal Atatürk tərəfindən yaradılıb.

Xocalı soyqırımı qurbanlarının xatirəsinə həsr olunan abidə ucaldılacaq. Sozcu.az Report-a istinadən xəbər verir ki, abidə Xocalı şəhərində qoyulacaq. Hazırda abidə ucaldılacaq ərazidə hazırlıq işləri və təmizləmə əməliyyatları həyata keçirilir. Qeyd edək ki, 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Ermənistan silahlı qüvvələri Rusiyanın 366-cı motoatıcı alayının iştirakı ilə Xocalı şəhərini işğal edərkən orada azərbaycanlılara qarşı soyqırımı törədib. Xocalı soyqırımı nəticəsində 63-ü uşaq, 106-sı qadın, 70-i qoca və qarı olmaqla 613 Xocalı sakini qətlə yetirilib, 8 ailə tamamilə məhv edilib, 25 uşaq hər iki valideynini, 130 uşaq valideynlərindən birini itirib. Düşmən gülləsindən 76-sı uşaq olmaqla, 487 nəfər yaralanıb. 1275 nəfər əsir götürülüb. Əsir götürülənlərdən 150 nəfərinin, o cümlədən 68 qadın və 26 uşağın taleyi bu günədək məlum deyil.

Ordubad rayonu, Kələki kənd sakini, birinci qrup əlil Qafqaz Hüseynov Dövlət Yol Polisi əməkdaşları tərəfindən bir gündə iki dəfə qanunsuz olaraq cərimələnib. O, bu barədə Bakupost.az -a şikayətində bildirib. Q.Hüseynovun sözlərinə görə, avtomobili özünün idarə etməsinə fiziki imkanı yoxdur: "Birinci qrup əliləm. Avtomobili dost-tanış pul yağıb alıb ki, harasa gedəndə əlil arabası ilə gedə bilim. Maşın elə düzəldilib ki, əlil arabası salona yerləşir. Özüm anadangəlmə əlil olduğum üçün maşını sürə bilmirəm. Ona görə də arada harasa getmək lazım olanda həmkəndlim Səmədi çağırıram ki, gəl, maşını sür gedək. Yəni avtomobil ancaq mən içində olanda hərəkət edir. Səmədin də sürücülük vəsiqəsi var. Ona görə də ona etibarnamə verməyə ehtiyac görməmişəm". Q.Hüseynov deyir ki, DYP əməkdaşları "Sürücülük hüququ olmadan avtomobil idarə etmək" maddəsi ilə ona bir gündə iki dəfə cərimə yazıblar: "Cərimələrdən birinin məbləği 300, digərininki isə 100 manatdır. Düşünürlər ki, maşın mənim adınadır, başqa adama etibarnamə verməmişəm deyə, yəqin özüm sürürəm. Ancaq mən hər dəfə maşın hərəkətdə olanda onun içində oluramsa, Səmədə etibarnamə verib-verməməyin nə mənası var? Üstəlik Azərbaycanda üztanıma kamerası yoxdur ki, bunlar kameradan baxıb maşını sürənin kim olduğunu təyin etsinlər. Bu halı ancaq və ancaq DYP işçisi aşkar edə bilər. Amma buna baxmayaraq, mənə bir gündə iki dəfə cərimə yazıblar. Bu, tamamilə qanunsuzdur".

Ermənistan parlamentinin 44 günlük müharibənin şəraitini araşdırmaq üzrə istintaq komissiyası qondarma rejimin keçmiş “rəhbər”i Samvel Şahramanyanı dindirməyə çağırıb. Sozcu.az xəbər verir ki, musavat.com-un erməni mətbuatına istinadən xəbərinə görə, dindirmə barədə məktub Ermənistandakı “Artsax” nümayəndəliyinə göndərilib. Məlumata görə, komissiya Şahramanyanın cavabını gözləyir.

Rusiya Müdafiə Nazirliyinin Dneprdəki qoşunların mövqeyi ilə bağlı yaydığı məlumat dərhal silinib. Sozcu.az glbalinfo.az-a istinadən xəbər verir ki, məlumatda buradakı qrupun komandanlığının qoşunları Dneprdən şərqdə daha əlverişli mövqelərə köçürmək qərarı verdiyi vurğulanıb. Sözügedən məlumatın RİA Novosti və TASS İnformasiya Agentliyinin veb səhifələri və sosial şəbəkə hesablarından dərhal silinməsi ölkədə ciddi müzakirələrə səbəb olub. Qeyd edək ki, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Rusiyanın nəzarətində olan Dnepr çayının sol sahilində bəzi ərazilərə nəzarəti ələ keçirdiyi iddia edilir. Rusiyanın məhz bu istiqamətdə yeni hücuma hazırlaşdığı deyilir.

Xəbər verdiyimiz kimi, tanınmış aşıq Namiq Fərhadoğlu Zabitlər parkında gəzən qadına söz atıb. Nəticədə qadının oğlu onu döyüb. Daha sonra hər iki şəxs bir-birindən Nəsimi Rayon Polis İdarəsinin 21-ci Polis Bölməsinə şikayət edib. Sozcu.az xəbər verir ki, Aşıq Namiq Fərhadoğlu ATV-nin efirində yayımlanan "Rəngarəng səhər" proqramına qoşularaq məsələ ilə bağlı danışıb. Ətrafı:

Azərbaycanda hüquqi və fiziki şəxslərə arxiv arayışlarının, arxiv sənədlərindən çıxarışların, arxiv sənədlərinin təsdiq olunmuş surətlərinin sürətləndirilmiş qaydada verilməsi üçün dövlət rüsumu ləğv edilir. Bu barədə Azərbaycan Prezidentinin təsdiqlədiyi “Dövlət rüsumu haqqında” Qanuna dəyişiklik edilməsi barədə Qanunda göstərilib. Yeni dəyişiklikdə adıçəkilən qanunun 2.0.21-ci, 33-3-cü və 33-4-cü maddələri ləğv edillib. Qeyd edək ki, mövcud qanuna görə, Milli Arxiv İdarəsi tərəfindən hüquqi şəxslərə arxiv arayışlarının, arxiv sənədlərindən çıxarışların, arxiv sənədlərinin təsdiq olunmuş surətlərinin 3 iş günü ərzində verilməsinə görə 20 manat, 5 iş günü ərzində verilməsinə görə 10 manat rüsum hesablanırdı. Bundan əlavə eyni xidmətlər fiziki şəxslərə 3 gün ərzində göstərildikdə 10 manat, 5 gün ərzində göstərildikdə isə 5 manat rüsum ödənilirdi. Daha uzun müddətə göstərilən xidmət üçün isə heç bir rüsum tələbi yoxdur.

"İsrail hakimiyyəti fələstinlilərin insansızlaşdırma siyasətini davam etdirir..." "Hüquq müdafiəçiləri girovların taleyindən narahatdır, raket zərbələri onlara təhlükə törədir..." "Amnesty İnternational" beynəlxalq hüquq-müdafiə təşkilatının İsrailin "Qəzzada bütöv aillələri məhv etməkdə" ittiham edən petisiyasını bir milyondan artıq adam imzalayıb. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə "vesty.co.il" nəşri yazıb. "İsrail hakimiyyəti fələstinlilərin dehumanizasiyası siyasətini (insansızlaşdırma, yəni subyektin insan nəslinə aid olmasının inkar edilməsinə yönələn hərəkətlər və onun insani hüquqlarının pozulması) davam etdirir, - petisiyada deyilir. İsrail insanlarla dolu qaçqınlar düşərgələri, xəstəxanalar və BMT-nin rəhbərliyi altında olan məktəbləri bombalayır. Zərbələr məscidlərə, çörəkxanalara, yollara və digər infrastruktur obyektlərinə endirilir. İsrail tərəfdən raket atəşləri dinc sakinlərə təhlükə törədir.  Bundan başqa, HƏMAS və digər hərbi birləşmələrin saxladıqları girovlar da İsrailin bombardmanları səbəbindən təhlükə altındadır", - "Amnesty İnternational" öz narahatlığını ifadə edib. Nəhayət, petisiyada bölgədə atəşin dərhal dayandırılmasına çağırış yer alıb. Bu, hüquq-müdafiə təşkilatının İsrailin ünvanına yəhudi dövlətinin fələstinlilərə qarşı törətdiyi insanlığa qarşı ağır cinayətlərdə ilk  ittihamı deyil. Noyabrın 11-də "Amnesty İnternational" İsraili fələstinli  məhkumları alçaldıcı şəraitdə saxlamaqda ittiham edib.  "İsrail həbsxanalarında saxlanılan fələstinli məhkumlar işgəncələrə və alçaldıcı davranışa məruz qalır, - məlumatda deyilir. İsrail İordan çayının Qərb sahilində fələstinlilərin inzibati həbslərindən geniş istifadə etməyə başlayıb. Onların hüquqları güclü döyülmələr və alçaltmalar, məsələn, başı aşağı saxlamaq, diz çökmək və İsrail mahnlarını oxumaq öhdəliyi qoyulmaqla pozulur". 20 oktyabr 2023-cü ildə təşkilat İsraildə HƏMAS-a dəstək nümayişlərinə qadağa qoyulmasından qəzəblənib. Hüquq müdafiəçilərinin fikrincə, bu, demokratiyanın əsaslarına qəsd deməkdir. Təşkilat belə aksiyaları "Fələstində insan hüquqlarınım müdafiəsinə yönələn etirazlar" adlandırır. Təşkilat bəyan edib ki, "nümayişlərin qadağan edilməsi yalnız son tədbir kimi nəzərdən keçirilə bilər".

"Azərbaycan Cənubi Qafqazda davamlı sülhün tərəfdarıdır və regional sülh gündəliyini, Ermənistanla münasibətlərin normallaşdırılmasını və sülh müqaviləsinin imzalanmasını dəstəkləyir". Bunu Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev noyabrın 13-də ATƏT Parlament Assambleyasının prezidenti Pia Kaumanı qəbul edərkən deyib. Prezident bildirib ki, hazırda regionun sülh gündəliyi üçün çox yaxşı imkanlar var. Dövlət başçısı vurğulayıb ki, 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra sülh müqaviləsi və onun əsasını təşkil edən prinsiplər təşəbbüsü ilə də məhz Azərbaycan çıxış edib.

Müdafiə Nazirliyinin N saylı hərbi hissəsinin hərbi qulluqçusu, baş leytenant Bəndəliyev Elsun Habil oğlunun odlu silahdan atəş açmaqla özünü öldürməsi barədə Tərtər hərbi prokurorluğuna məlumat daxil olub. Bu barədə Hərbi Prokurorluğun Mətbuat xidmətindən məlumat verilib. Daxil olmuş məlumat əsasında Tərtər Hərbi Prokurorluğunun və Azərbaycan Respublikası Hərbi Prokurorluğunun Kriminalistika və İnformasiya Texnologiyaları İdarəsinin əməkdaşları tərəfindən hadisə yerinə və meyitə baxış keçirilib, iş üçün əhəmiyyət kəsb edən predmetlər maddi sübut kimi götürülüb, izahatlar alınıb və digər hərəkətlər icra edilib. Fakt üzrə Tərtər Hərbi Prokurorluğunda Cinayət Məcəlləsinin müvafiq maddəsi ilə cinayət işi başlanılaraq şahidlər dindirilib, müxtəlif ekspertizalar təyin edilib və təxirəsalınmaz zəruri istintaq hərəkətləri həyata keçirilib. Hazırda istintaq davam etdirilir və qanunvericiliyin tələblərinə uyğun olaraq bütün tədbirlərin görülməsi təmin olunacaqdır.

Azərbaycanın Ağdam rayonunda yerləşən Türkiyə-Rusiya Birgə Monitorinq Mərkəzində xidmət edən türkiyəli hərbçilərin fəaliyyət müddəti daha bir il uzadılır.  Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə “Report”a diplomatik mənbələrdən məlumat verilib.  Qeyd olunub ki, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan bu həftə ərzində məsələ ilə bağlı qanun layihəsini parlamentə göndərəcək.  Layihə daha sonra Türkiyə Böyük Millət Məclisində müzakirəyə çıxarılacaq.  Qanunverici orqan türkiyəli hərbçilərin Azərbaycanda qalma müddətinin daha bir il uzadılmasına razılıq versə, qərar rəsmi mətbuatda dərc olunandan sonra qüvvəyə minəcək.  Xatırladaq ki, 2020-ci il noyabrın 17-də Türkiyə Böyük Millət Məclisi ölkənin Silahlı Qüvvələrinə qoşunlarını bir il müddətinə Azərbaycana göndərmək səlahiyyəti verib.  2021 və 2022-ci illərin noyabrında Türkiyənin Azərbaycandakı hərbçilərinin fəaliyyət müddəti bir il uzadılıb. 

2023-cü ilin yanvar-oktyabr aylarında istehlak qiymətləri indeksi 2022-ci ilin yanvar-oktyabr aylarına nisbətən 110,2 faiz, o cümlədən ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatları üzrə 111,4 faiz, qeyri-ərzaq məhsulları üzrə 109,5 faiz, əhaliyə göstərilmiş ödənişli xidmətlər üzrə 109,1 faiz təşkil edib.  Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatında bildirilib.  2023-cü ilin oktyabr ayında istehlak qiymətləri indeksi əvvəlki aya nisbətən 100,4 faiz, əvvəlki ilin oktyabr ayına nisbətən 103,9 faiz təşkil etmişdir.  2023-cü ilin oktyabr ayında ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatları üzrə istehlak qiymətləri indeksi əvvəlki aya nisbətən 100,8 faiz, əvvəlki ilin oktyabr ayına nisbətən 103,1 faiz təşkil edib.  Cari ilin oktyabr ayında əvvəlki aya nisbətən ayrı-ayrı ərzaq məhsullarından daha çox bahalaşma düyünün, mal və qoyun ətinin, təzə balığın, südün, yumurtanın, üzümün, pomidorun, xiyarın, bibərin, badımсanın, yerkökünün, çuğundurun, kartofun, sarımsağın, meyvə şirəsinin, ucuzlaşma isə əsasən manna və qarabaşaq yarmasının, çörəyin, süfrə marqarininin, günəbaxan və qarğıdalı yağlarının, naringinin, limonun, kivinin, almanın, kələmin, balqabağın, şəkər tozunun, qəhvənin qiymətlərində müşahidə olunub.  Digər ərzaq məhsullarının qiymətlərində ciddi dəyişikliklər baş verməyib.  2023-cü ilin oktyabr ayında qeyri-ərzaq məhsulları üzrə istehlak qiymətləri indeksi əvvəlki aya nisbətən 100,1 faiz, əvvəlki ilin oktyabr ayına nisbətən 104,7 faiz təşkil edib.  Oktyabr ayında əvvəlki ayla müqayisədə qeyri-ərzaq məhsullarından bahalaşma əsasən paltaryuyan maşınların, sementin, kəsilmiş taxtaların, ucuzlaşma isə mobil telefonların və planşet tipli kompüterlərin qiymətlərində müşahidə olunub. Digər qeyri-ərzaq məhsullarının qiymətlərində ciddi dəyişikliklər baş verməyib.  2023-cü ilin oktyabr ayında əhaliyə göstərilmiş ödənişli xidmətlər üzrə istehlak qiymətləri indeksi əvvəlki aya nisbətən 100 faiz, əvvəlki ilin oktyabr ayına nisbətən 104,5 faiz təşkil edib. 

Ukraynanın ərazi-bütövlüyü və azadlığı uğrunda daha bir azərbaycanlı həlak olub. Sozcu.az xəbər verir ki, bununla bağlı Odessa Azərbaycanlıları Birliyinin sədr müavini Anar Natiqoğlu məlumat yayıb. O, Ruslan İsmayıl oğlu Abdullayevin davam edən döyüşlərdə həlak olduğunu bildirib.

Yevlax şəhərində törədilən qətlin bəzi təfərrüatları məlum olub. Sozcu.az-ın report-a istinadən məlumatına görə, bu gün günorta saatlarında Yevlax şəhərində 1991-ci il təvəllüdlü Əhməd Əhəd oğlu Nəsibov küçədə başından güllələnərək qətlə yetirilib. Mərhumun anası Simuzər Nəsibova bildirib ki, oğlunu bir gün öncə tanımadıqları şəxs evdən bayıra çağırmışdı: “Mən həmin vaxt oğlumun arxasınca çıxdım. Həmin adam mənim oğlumun arxasınca gəldiyimi görüb çıxıb getdi. Bu gün də oğlum çörək almaq üçün marketə getmişdi, sonra eşitdim ki, oğlumu güllələyiblər”-deyə mərhumun anası bildirib. Qeyd edək ki, Ə.Nəsibov küçədə onu öldürməyə cəhd edən şəxsdən qaçmağa çalışsa da buna nail ola bilməyib və “Makarov” tipli tapançadan alın nahiyəsinə açılan atəş nəticəsində dünyasını dəyişib. Hadisəni törətməkdə şübhəli bilinən şəxs, 1989-cu il təvəllüdlü Saleh Əliyev polis əməkdaşları tərəfindən saxlanılıb və istintaqa təhvil verilib. Şəxsi münasibətlər zəminində baş vermiş hadisə ilə bağlı cinayət işi açılıb, araşdırma aparılır.

Qazaxıstan hakimiyyəti Milli Təhlükəsizlik Komitəsi (MTK) haqqında əsasnamədən respublikanın birinci prezidenti Nursultan Nazarbayevin mühafizəsi ilə bağlı ayrıca bəndi çıxarmağı planlaşdırır. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə ölkənin “Açıq hüquqi aktlar” portalında məlumat dərc olunub. İctimai müzakirəsi noyabrın 24-dək davam edəcək sənədə əsasən, Milli Təhlükəsizlik Komitəsi haqqında qüvvədə olan əsasnaməyə dəyişiklik və əlavələr edilir. Belə ki, xüsusən, 14-cü bəndin 2-ci yarımbəndinin 13-cü abzasının başqa redaksiyada verilməsi təklif edilir və burada komitənin “Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsində iştirak etmək” öhdəliyi daşıdığı qeyd olunur. Bu bəndin əvvəlki redaksiyasında deyilir ki, Milli Təhlükəsizlik Komitəsi Qazaxıstan Respublikasının Prezidentinin və Qazaxıstan Respublikasının birinci Prezidentinin - Elbasının təhlükəsizliyinin təmin edilməsində iştirak etməyə borcludur.

"Bir Azərbaycan kişisinin mənə qarşı artıq-əskik danışdığını görməmişəm. Nə də mənə artıq-əskik təklifi görmədim. Mən bütün azərbaycanlı kişilərinə qeyrətli baxıram. Çünki mənimlə qeyrətlə davranırlar". Sozcu.az bizim media-ya istinadla xəbər verir ki, bu sözləri Əməkdar artist Elnarə Abdullayeva qonaq olduğu "Düzünə qalsa" verilişində deyib. Sənətçi xoşaqəlməz həyat tərzi keçirən qadınları sözləri ilə yerdən yerə vurub: "Həyatda məcburu heç nə yoxdur. Bizim xalqın kişiləri qeyrətli, vicdanlıdır. Kişi əsəbiləşib çıxıb gedə bilər çölə. Çöldə o kişi qız, qadın görməsə qoltuğuna pişiyi, çaqqalı vurub aparmayacaq ki, harasasa... Çıxıb, əsəbiləşib yenidən qayıdacaq evinə. Ortalığı qarışdıran isə qadındır. Ay qadın, sənin axı çöldə nə işin var ki, kişi səni götürüb harasasa aparır? Hə? Niyə? Niyə axı sən özünü bu günə qoyursan? Mən bu cür qadınları qınamıram, onlardan ötrü ağlayıram. Niyə axı bir qadına kişilər altdan-yuxarı və ya yuxarıdan-aşağı baxmalıdır?  Olmaz ki, çətin yaşayın, amma qürürla yaşayın və özünüzdən muğayat olun?!"

Gəncədə 2 nəfər evlərinə hücum edən şəxslər tərəfindən bıçaqlanıb. Sozcu.az-ın Report-a istinadən məlumatına görə, hadisə şəhərin Məhsəti Gəncəvi qəsəbəsində qeydə alınıb. Bıçaq xəsarəti alan, 1991-ci il təvəllüdlü T.Quliyev və 1981-ci il təvəllüdlü Ə.Ələsgərov yaxınları tərəfindən xəstəxanaya çatdırılıb. Zərərçəkmişlərin bildirdiyinə görə, onlar olduqları evə hücüm edən bir neçə nəfər tərəfindən bıçaqlanıb. Qeyd edək ki, xəsarət alanlardan biri ev sahibi, digəri isə həmin evdə qonaq olub. Faktla bağlı araşdırma aparılır.

Qəzza zolağında İsrial və HƏMAS arasında müharibə nəticəsində 11180 nəfər həlak olub, 28 min nəfər isə yaralanıb. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə Fələstin Səhiyyə Nazirliyi məlumat yayıb. İsrail ilə Qəzza zolağına nəzarət edən HƏMAS radikal hərəkatı arasında müharibə oktyabrın 7-dən davam edir. Yaraqlıların İsrail ərazisinə hücumu zamanı 1,2 min nəfər həlak olub, 5,4 min nəfər isə yaralanıb.

“Çin işgəncəsi” ifadəsini yəqin ki çoxlarınız eşitmisiniz. Qədim tarixə və mədəniyyətə malik olan Çində öz mədəniyyətlərinə yad olan müsəlman, həm də türk uyğurlar illərdir ki, sözün əsl mənasında elə həmin “Çin işgəncəsi”-nə məruz qalırlar. Bu mövzuya müxtəlif zamanlarda toxunmuşuq, elə bu gün də toxunmaq istədik. Məhz bu gün bu mövzuya toxunmamız isə heç də təsadüf deyil. Bu gün 1933-cü ilin 12 noyabr tarixində qurulan Şərqi Türkistan İslam Cumhuriyyəti, daha sonra 1944-cü ilin 12 noyabr tarixində Şərqi Türkistan Cumhuriyyətinin yaranmasının ildönümüdür. Uyğur türklərinin yaşadığı faciə ilə bağlı Şərqi Türkistandan olan  jurnalist Mir Kamil Kaşğarlı ilə söhbət etdik. Doğulduğu yerin adını özünə təxəllüs götürən Mir Kamil bəyin özü də Çin zülmündən xilas olanlardan və uyğur türklərinə verilən işgəncələr mövzusunda səsini duyurmağa çalışanlardandır. 1996-cı ilin sonunda Çindəki problemlərə görə ailəsi ilə birlikdə mühacir həyatı yaşamalı olublar. Mir Kamil Kaşğarlı uyğur türklərinin hazırkı vəziyyəti ilə bağlı proseslər barədə deyir ki, Şərqi Türkistan dedikdə ağlımıza qırğın və assimilyasiyanı, nasist düşərgələrini və inkvizisiya məhkəmələrini, ən əsası isə İslam dünyasının zəngin cənnəti olan Əndəlüsü gətirmək lazımdır. “1492-ci ildə Əndəlüsün süqutu zamanı Əndəlüsdə baş verən hadisələr, Şərqi Türküstanın Çin tərəfindən işğalı və bugünkü gündə soydaşlarımızın amansız soyqırım düşərgələrində çəkdiyi zülmlərə səssizlik və reaksiyasızlığın nəticəsidir ki, Şərqi Türkistan öz “qınına” çəkilmiş vəziyyətdədir. Səkkiz əsr İspaniyanın taleyində söz sahibi olan müsəlmanlara sanki bu ölkəyə ayaq basmamış kimi davranılırdı. Çin də Şərqi Türküstanın Əndəlüs fəlakəti ilə eyni şeyi yaşamasını istəyir. 1949-cu ildə Çin və Rusiyanın müştərək təşkil etdiyi təyyarə qəzası sui-qəsdi ilə Şərqi Türküstan Respublikasının prezidenti və baş naziri başda olmaqla, öndə gedən general və liderlər aradan qaldırıldıqdan sonra Şərqi Türküstana muxtar bölgə statusu təklif edildi. Şərqi Türküstan xalqının həyatına, malına, mədəniyyətinə və dini həyatına toxunulmayacağı, hətta siyasi idarəçiliyinə belə qarışmayacağına dair bir çox öhdəlik imzalandı. Bu öhdəliklərə görə, çinlilər Şərqi Türküstanda yalnız oranı çiçəkləndirmək, Təkləməkan səhrasını yaşıllaşdırıb qızılgül bağına çevirmək və iqtisadiyyatın inkişafına kömək etmək üçün məskunlaşacaqdılar. Çin bu yalançı öhdəliklərlə Şərqi Türküstana ayaq basdıqdan sonra Əndəlüsdəki kimi 3-5 il öz öhdəliklərinə sadiq qaldı. Bu prosesdə, Şərqi Türküstanda yerli nizami əsgərləri dağıdıb, onların əlindən silah almaq üçün xalqı yuxuya verməklə dünya tarixində misli görünməmiş bir hiylə həyata keçirdi. Düz 5 il sonra bütün sərhədlər bağlanaraq xarici dünya ilə bütün əlaqələr kəsildi və Şərqi Türküstan açıq qırğın düşərgəsinə çevrildi. Əndəlüsdə olduğu kimi, indi də  Şərqi Türküstanda transformasiya başladı. Meydanlarda yüz minlərlə qiymətli kitab və Quran toplanaraq yandırıldı, əlifba dəyişdirildi, evlərində uyğurca kitab saxlayanlar qeyri-müəyyən müddətə həbs edildilər. Sonradan “Mədəni inqilab” adlandırdıqları qırğın düz 28 il davam etdi. Qeyri-rəsmi rəqəmlərə görə, ən azı 25 milyon Şərqi türküstanlı soyqırıma məruz qalıb. 1982-ci ildə dünyada baş verən proseslərə ayaq uydurmalı və iqtisadi cəhətdən kapitalizmə uyğunlaşmalı olan Çin dünyanın reaksiyasından yayınmaq üçün Şərqi Türküstandakı qırğınlarına ara verməli oldu. Dünya ölkələrindən sərt reaksiya almamaq üçün Şərqi Türküstan xalqının dini, dil və adət-ənənə hüquqlarını, eləcə də ağır və kommunist çevriliş düşərgələrinə çevrilmiş məscid və mədrəsələrini müvəqqəti olaraq geri çəkilmək məcburiyyətində qaldı. Bu azadlıq yalnız 10 il davam edə bilərdi. Şərqi Türküstanın bütün vilayət, mahal və kəndlərində onlarla müxtəlif adlar altında Çin üsulu nasist düşərgələri quraraq, İslamın bütün rəmzlərini, hətta Allah kəlamını terrora bağlayaraq, uyğurları oyandıran bütün fəaliyyətləri kütləvi şəkildə təbliğ etməklə separatizm, dini ekstremizm kimi uydurma bəhanələrlə mədəniyyət və adət-ənənələr yenidən məhvə və soyqırıma başlayıb. Saysız-hesabsız məscidlər dağıdılıb, Quran daxil olmaqla dini kitablar yığılıb yandırılır. Xüsusən də hər şəhər və rayonda yaradılmış “cəsəd yandırma mərkəzləri”  Şərqi Türküstan xalqının nə cür  kütləvi soyqırım dönəmində olduğunun ağırlığını izah etmək üçün kifayət edər, hətta bəlkə də artar” – deyə müsahib bildirdi. Mir Kamil Kaşğarlı dünyanın uyğur türklərinin soyqırımına biganə qalmasından şikayətlənərək deyir ki, təəssüflər olsun ki, İslam və Türk dünyasındakı parçalanma Əndəlüs fəlakətində olduğu kimi, Şərqi Türküstanın 2-ci Əndəlüsə çevrilməsini də seyr etməklə qalır. “Heç bir türk və ya islam ölkəsində hələ də “Çin Strateji Araşdırmalar İnstitutu”nun yaradılmaması bunun əyani göstəricisidir ki, dünya ölkələrinin çoxu Çini kifayət qədər yaxşı tanımır. Ən böyük səhvimiz Çini özümüz qədər dürüst “özü və sözü bir” olaraq görməmizdən və onların dediklərinə asanlıqla inanmağımızdan irəli gəlir. Şərqi türküstanlı dindarların fəryadlarına bağlı qalan qulaqlar dərhal Çinin şirin sözlərinə açılır. İslam və Türk dünyası sarsılmadan, bir baş, bir bayraq, bir hədəf ətrafında birləşməsək, başda Şərqi Türküstan olmaq üzrə heç bir yaramızı sağalda bilməyəcəyik. Məncə, təcili olaraq atılmalı bəzi addımlar var. Hansı ki, Çinin Şərqi Türküstanla bağlı açıq siyasət yürütməsini təmin etmək, onu bu nöqtədə qapalılıq və məlumatsızlıq siyasətlərindən əl çəkməyə məcbur etmək və ya diplomatik kanallarla razı salmaq. Bunun göstəricisi kimi qadağan olunmuş xarici rabitə kanallarının açılması və tikinti şirkətlərinin xaricdəki qohumları ilə rahat ünsiyyət qura bilməsi zəruridir. Çinin media qurumlarının təmsilçiliyi olan bütün ölkələr, xüsusilə Türkiyə, Şərqi Türküstanda qarşılıqlı olaraq media nümayəndəliklərini açmalıdırlar və hətta onların azad xəbər hüquqları təmin edilməlidir. Bundan əlavə, əcnəbi səyyahların istər fərdi, istərsə də qrup halında Şərqi Türküstana yönləndirilməsi və orada əcnəbiləri sıx şəkildə olmasını təmin etmək çox faydalı olardı. Xarici iş adamlarını investisiya qoymağa, ofis və iş yerləri açmağa təşviq etmək lazımdır. Bu təşəbbüslər uğur qazandıqda, Çinin öz qeyri-insani assimilyasiyasını daha gizlədə bilməsinə mane olacaq. Çin də İslam dünyasındakı imicinə və uzunmüddətli imperialist məqsədlərinə xələl gəlməsinin qarşısını almaq üçün öz qəddarlığını və zülmünü bir az da olsa azaldacaq yaxud azaltmağa məcbur qalacaq”.musavat.com)

"Biz daxili çəkişmələr deyil, istisnasız olaraq faşist Rusiyası üzərində qələbə haqqında düşünməliyik..." "Hərbçilər cəbhədə baş verənlər haqqında şərh verməməlidir, bu, təcavüzkarın işini asanlaşdırır və müttəfiqlərimizdə təlaş yaradır..." Hərbçilər və siyasətçilər vəziyyəti heç də həmişə eyni cür dəyərləndirmir. Sozcu.az xəbər verir ki, bu fikri "QORDON" internet nəşrinin təsisçisi Dmitri Qordon teleaparıcı Vasili Qolovanova müsahibəsində ifadə edib. O, Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenski və Silahlı Qüvvələrin Baş Komandanı Valeri Zalujnı arasında Rusiya işğalçıları ilə bundan sonra aparılacaq mübarizə ilə bağlı, guya, "fikir ayrılığı" və gərginlik yaranması barədə şayiələrə münasibət bildirib. "Hərbçilər və siyasətçilərin müxtəlif cür düşündükləri normaldır, istənilən ölkə üçün bu, belədir", - o, deyib. Jurnalistin sözlərinə görə, hərbçilər hərbi mənzərəni görür və heç də həmişə siyasi aspektləri nəzərə almır, siyasətçilər isə, əksinə, hər şeydən əvvəl siyasi aspektləri nəzərə alır, lakin hərbi aspektləri görmür. "Belə münaqişələr əvvəlcədən həmişə gözləniləndir. Mən istərdim ki, əgər prezident və general Zalujnı arasında, siyasətçilər və generallar arasında ixtilaflar varsa (bunlar yəqin ki, var, təkrar edirəm, bu, normaldır), bunlar müşavirələr keçirilən zallardan kənara çıxmasın. Bizim bir düşmənimiz var, onun soyadı Putin və onun arxasında dayanan faşist, nasist, kiflənmiş, murdar Rusiyadır. Ona görə də biz bu gün daxili çəkişmələr, daxili münaqişələr deyil, istisnasız olaraq faşist Rusiyası üzərində qələbə haqqında düşünməliyik", - Qordon bəyan edib. O,  vurğulayıb ki, Ukraynanın qələbəsinə inanır. "Mən qələbəmizə tamamilə inanıram. Yeri gəlmişkən, mən heç şübhə etmirəm ki, Valeri Fyodoroviçin hətta məlum məqaləsindən sonra da özü də qələbəyə inanır. Mən buna əminəm. Zelenski də qələbəyə inanır. Mən buna da əminəm. Bütün bəlli olanlardan sonra da mən qələbəmizə tamamilə əminəm", - Qordon hesab edir. Noyabrın 1-də Zalujnının "The Economist" nəşrində Ukrayna cəbhəsində yaranmış vəziyyətə həsr edilmiş məqalə dərc edilib.  Məqalədə o cümlədən deyilir ki, müharibə hazırkı mərhələdə "tədricən mövqe formasına keçir", uzunmüddətli müharibə isə Ukrayna üçün böyük risklər yaradır. Baş Komandanın dəyərləndirməsinə görə, hazırda hər iki tərəfin texnoloji inkişafı elədir ki, "dalandan çıxmaq üçün", vaxtilə barıtın kəşf edilməsi zamanı olduğu kimi, vəziyyəti dəyişmək üçün nəsə prinsipial olaraq yeni bir şey lazımdır. Ukrayna prezidenti Ofisi rəhbərinin müavini İqor Jovkva Zalujnının məqaləsini şərh edərkən bəyan edib ki, hərbçilər cəbhədə baş verənlər barədə açıq şərh verməməlidir. Onun sözlərinə görə, bu, "təcavüzkarın işini asanlaşdırır", məqalə isə Ukraynanın müttəfiqləri arasında "təlaş" yaradır. Zelenski NBC News" nəşrinə müsahibəsində etiraf edib ki, cəbhədə "bu gün həqiqətən mürəkkəb vəziyyət yaranıb", amma bu, dalan demək deyil. "Bəzən bizim müharibəyə münasibətimiz belə olur, daşünürsən ki, kimsə yerində sayır. Lakin bu, sadəcə, yerində saymaq demək deyil. Yerində dayanaraq da sən düşməni məhv edirsən və bu, faktdır", - dövlət başçısı qeyd edib.

Ukrayna müharibənin 627-ci günü üçün Rusiya ordusunun itkiləri haqda məlumatı yeniləyib. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə Ukrayna Baş Qərargahı məlumat yayıb. Məlumata əsasən, Rusiya indiyə qədər 311 750 hərbçi, 5349 ədəd tank, 10073 ədəd zirehli döyüş maşını, 7559 ədəd artilleriya sistemi, 881 ədəd RYAS (reaktiv yaylım atəş sistemi), 580 hava hücumundan müdafiə sistemi, 322 ədəd hərbi təyyarə, 324 ədəd helikopter, 9944 ədəd avtomobil texnikası, 5632 ədəd PUA, 1560 qanadlı raket, 22 gəmi/kater, 1 sualtı qayıq, 1078 xüsusi avadanlıq itirib.

Oktyabrın 7-də kütləvi qətllər törədən terrorçulara etiraz əlaməti olaraq Təl-Əvivin tarixi Dizenqof meydanında dar ağacı quraşdırılıb. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə “Segodnya v İsraile”("Bu gün İsraildə") telegram-kanalı məlumat yayıb. Aksiyanın təşəbbüskarı həbs olunan terrorçuları ölüm cəzasına məhkum edən “Vətəndaş cəbhəsi” (“Həzit əzrahit”) təşkilatı olub. Təşkilatçılar bildiriblər ki, onlar bu dar ağacını əvvəllər onlara bu cür məzmunlu mitinq keçirməyi qadağan edən Təl-Əviv bələdiyyəsinin razılığı olmadan quraşdırıblar. Obyektin özü iki "mələk" qanadı arasında xaç olan dar ağacıdır və üzərində həmin gün ölən İsrail vətəndaşlarının qurbanları təsvir edilib. Postament üzərində bəyanat tərtib edilib: “Oktyabr qırğınının terrorçuları dar ağacında məsuliyyətə cəlb edilməlidir”.

"Qarabağ xalqı"nın (? - red.) hüquqlarının qorunması vacibdir. Sozcu.az xəbər verir ki, bu sözləri İranın Ermənistandakı səfiri Mehdi Sübhani “SivilNet”ə müsahibəsində deyib. “Biz beynəlxalq hüquqa və BMT normalarına uyğun olaraq Ermənistan və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyırıq, lakin bu o demək deyil ki, oradakı insanların hüquqları pozulmalıdır. Hesab edirik ki, Qarabağ xalqının (? – red.), Qarabağ xalqının hər bir nümayəndəsinin hüquqları təmin edilməlidir, onların öz hüquqlarını reallaşdırmaq imkanı olmalıdır. Bu, heç kimin, o cümlədən Azərbaycanın gözardı edə bilməyəcəyi reallıqdır. Qarabağ böhranı başlayanda və qarabağlılar Ermənistana gələndə bir qrup qaçqın Qafana yerləşmişdi, mən gedib onlardan niyə ərazini tərk etdiklərini soruşdum, dedilər ki, həyatları təhlükədə idi. Başqalarını öz vətəndaşı adlandıran ölkə şərait yaratmalıdır ki, bu insanlar özlərini təhlükəsiz hiss etsinlər, bu ərazini, bu torpağı tərk etməsinlər. Biz “Qarabağ xalqı”nın qanuni və legitim hüquqlarının təmin olunmasının tərəfdarıyıq”, - Sübhani bildirib. Sübhani Ermənistandan keçən yol haqqında “dəhliz” sözünün işlənməsi haqda qeyd edib ki, bu sözün arxasında onların (Azərbaycanın – red.) gizli fikri var: “Biz Ermənistanın müstəqilliyini, ərazi bütövlüyünü və suverenliyini dəstəkləyirik və onun beynəlxalq sərhədlərini pozan hər şeyə qarşıyıq. Dəhlizə gəlincə, qeyd etməliyəm ki, beynəlxalq terminologiyada bu, əlaqə marşrutu deməkdir, lakin Ermənistanla bağlı olanda xüsusi hüquqi məna kəsb edir. Bu sözü təkrar edənlər xüsusi mənada işlədirlər və fikirlərini öz bəyanatlarının arxasında gizlədirlər”. Səfir vurğulayıb ki, İran nəqliyyat əlaqələrinin bərpasının əleyhinə deyil, lakin Ermənistanın nəzarətindən kənarda yolların mövcudluğunu qəbuledilməz hesab edir: “Biz Ermənistanın suverenliyindən kənara çıxan və Ermənistanın müstəqilliyini şübhə altına alan o rabitə və kanalların əleyhinəyik. Bizim nöqteyi-nəzərimizdən Ermənistanın nəzarəti və suverenliyi altında olmayan yol qəbuledilməzdir”. Qeyd edək ki, məkrli surətdə erməni əhalini “Qarabağ xalqı” adlandıran və onların guya həyatlarına təhlükə olduğu üçün Qarabağdan getdiyini deməklə, təxribat törədən, Zəngəzur dəhlizinin məntiqini təhrif edən Sübhaninin açıqlamalarına Azərbaycan XİN artıq cavab verib və İranın buna reaksiyasını gözlədiyi vurğulanıb.

“Azərbaycan Rusiyadan məsafə saxlamalıdır”. Sozcu.az xəbər verir ki, bu fikri TV Müsavat-ın efirində hərbi ekspert Üzeyir Cəfərov deyib. O bildirib ki, bu günə qədər Şuşaya və digər işğaldan azad edilən ərazilərimizə getməyən Rusiyanın Azərbaycandakı səfiri artıq tədbirlərdə görünməyə başlayıb. Ekspert bununla bağlı sensasion şərh  verib. Verilişdən həmin hissəni təqdim edirik: