Sağlamlıq

Ramazan ayının əvvəlində olduğumuz bu günlərdə aclıq dövrünün uzun olması səbəbindən iftar və sahurda yemək-içmək qaydası çox önəmlidir.  Yavaşlayan maddələr mübadiləsindən təsirlənməmək və enerji tarazlığını təmin etmək üçün diqqət yetirilməli məqamlar var. Moderator.az Ramazan ayında edilməməli olan 10 vacib məqamı diqqətinizə çatdırır.  Sahura qalxmadan oruc tutmayın Ramazanda sahura qalxmadığınız zaman bədən çox uzun müddət ac qalır. Bu, əzələlərin parçalanmasına səbəb olur və maddələr mübadiləsini yavaşladır. Kökəlməyin ən əhəmiyyətli faktorlarından biri də məhz maddələr mübadiləsinin yavaşlamağıdır. Kalorili qidalarla bəslənməyin İftar və sahurda kaloriliqidalardan çəkinmək lazımdır. Səhər yeməyi üçün, mürəbbə, şokolad, bal, bəkməz, yağlı pendir  yerinə, ağ pendir, pomidor, xiyar, göyərti, zeytun miqdarını şişirtmədən istehlak edilməlidir. Yumurta həm çox keyfiyyətli zülal qaynağı, həm də doyurucu xüsusiyyəti olduğu üçün üstünlük verilməlidir. Qızartma və xəmir yeməkləri yeməyin Sahurda və iftarda qızartma və xəmir xörəkləri istifadə edilməməlidir. Xüsusilə sahurda istehlak edilən belə yeməklər yatmadan əvvəl yeyildiyi üçün həzmsizlik və mədə narahatlığına səbəb ola bilər. Həmçinin gecələr maddələr mübadiləsinin yavaşladığını nəzərə alsaq, gecə yeyilən əlavə kalorili qidalar kökəlməyə səbəb olacaq. Düyü və makaron istehlak etməyin Ən keyfiyyətli karbohidrat çörək olduğu üçün düyü, makaron və bulqur plovu yerinə buğda çörəyinə üstünlük verilməlidir.  Buğda çörəyi kimi keyfiyyətli çörəklər həm toxluq hissini artıracaq, həm də qan şəkərinin ani artımına səbəb olmayacaq. Mütəxəssislərin fikrincə, plov, makaron və bulğur plovundan birini yeyəcəksinizsə, mütləq bulğur plovunu seçməlisiniz. 1 dilim çörəyi, 3 xörək qaşığı düyü, makaron və bulğurla əvəzləyə bilərsiniz. Ağ çörək istehlak etməyin Bəyaz undan hazırlanmış çörəklər Ramazan ayında ən çox istehlak edilən məhsullardan biridir. O şəkərin və təzyiqin ani artmasına səbəb oloa bilər. Bu səbəbdən də ağ çörək yeyən zaman dadına baxmağınız kifayətdir.  İftarda dərhal əsas yeməyə keçməyin Toxluq siqnalı beynə 20 dəqiqədən sonra çatdığı üçün iftar edib şorba içdikdən sonra 15 dəqiqəlik fasilə verilmək lazımdır. Bu fasilədən sonra əsas yeməyə keçə bilərsiz. İftar zamanı əsas yeməkdən əvvəl fasilə vermək nəinki yavaş yeməyi təmin edir, həm də porsiyaya nəzarəti asanlaşdırır. Bundan əlavə, qidalanmağa şorba ilə başlamaq təzyiqin qəfil qalxmasının qarşısını alır. Salatsız iftar süfrəsində oturmayın  Salat mədənin həcmini doldura bilər və daha çox kalorili qidalar yeməyin qarşısını ala bilər. Bundan əlavə, salatdan alınacaq lif bağırsaq tənbəlliyini aradan qaldırmağa kömək edir. Salatınıza 1 çay qaşığı yağ əlavə etməyi unutmayın. Ancaq daha çox yağ salatın kalorisini artıracaq. Şirniyyatı çox yeməyin Çalışın desertdən alınan kalorini vitamin və minerallarla zəngin olan meyvələrlə əvəzləyəsiniz. Şirniyyat istehlak edəcəksinizsə, şərbətli desertlər yerinə südlü desert və ya dondurma yeyin. Ancaq yeməkdən dərhal sonra meyvə və ya şirniyyat yemək olmaz. Unutmayın ki, ən azı 2 saat ara verərək istehlak etməlisiniz. Əzələ itirməyin Protein qeyri-kafi istehlak edildikdə, əzələ zəifləməsi baş verə bilər. Bu səbəbdən Ramazan ayında zülal ehtiyacının qarşılanması vacibdir. İftar, sahur və ya qəlyanaltılarda protein mənbəyi; süd və süd məhsulları istehlak edilə bilən qidalar arasındadır. Bu yolla şirniyyata olan ehtiyacı ödəmək mümkündür. Bağırsaq tənbəlliyini azaltmaq və lazımi zülal almaq üçün kəfirdən də istifadə etmək faydalıdır.  Susuz qalmayın Oruc tutan zaman bədən susuz qalır. Bunun qarşısını almaq üçün iftarla sahur arasında 10-12 stəkan su içmək faydalıdır. Ramazan ayında çay və qəhvə istehlakınızı mümkün qədər azaldın.

Əgər yuxusuzluq insanı uzun müddət narahat edirsə, bu ciddi sağlamlıq problemlərinə gətirib çıxarır. Bunu Səhiyyə Nazirliyinin mütəxəssis-eksperti, terapevt Günay İsmayılova bildirib. Onun sözlərinə görə, nevrotik pozuntular (gərginlik, fobiya, panik ataklar, depressiya və s.) yaranır, yaddaş itkisi, neyrodegenerativ xəstəliklər (məsələn, Alzheimer xəstəliyi), ürək-damar xəstəlikləri, yüksək qan təzyiqi, immun sisteminin disfunksiyası, hormonal disbalans riski artır: “Yuxu orqanizmin bərpası üçün zəruri olan təbii bioloji prosesdir. Sağlam insan yuxusu orta hesabla sutkada 7-8 saat davam etməlidir. Normalda yuxu gecə saatlarında olmalıdır. İdeal olaraq, insan axşam saat 22:00 ilə 23:00 arasında yatmalı və 3-5 dəqiqə ərzində yuxuya getməlidir. Bu, sağlam yuxu üçün ən optimal vaxtdır. Bu zaman stress hormonu olan kortizolun səviyyəsi azalır, melatonin (yuxu hormonu) isə əksinə yüksəlməyə başlayır. Qeyd edim ki, yuxusuzluq qısamüddətli (kəskin yuxusuzluq) və ya uzunmüddətli (xroniki yuxusuzluq) ola bilər. Kəskin yuxusuzluq adətən stressdən yaranır və bir neçə gündən bir neçə həftəyə qədər davam edə bilər. Ancaq bəzi insanlarda bir ay və ya daha çox davam edən xroniki yuxusuzluq halları da görülə bilər. Yuxusuzluqdan şikayət edən xəstələrin ən çox yayılmış qrupları bunlardır: 60 yaşdan yuxarı insanlar, elmi işçilər və yaradıcı peşələrlə məşğul olanlar, gecə saatlarında işləyənlər, tez-tez iqlimi və coğrafi mövqeyini dəyişməyə məcbur olanlar, psixi pozğunluqları və digər xroniki xəstəlikləri olan şəxslər. Yuxusuzluğun medikamentoz müalicəsi mütləq həkim tərəfindən təyin olunmalıdır, çünki bəzi dərmanlar arzuolunmaz yan təsirlərə səbəb ola bilər. Məsələn intoksikasiya, daxili orqan və sistemlərin zədələnməsinə gətirib çıxara bilər”. Həkim qeyd edib ki, yuxusuzluğun yaranma səbəblərinə depressiya, xroniki stress, emosional narahatlıq, gərginlik, yuxuya mane olan xarici amillər (səs-küy, işıq, isti hava), narahat ayaq sindromu; çox ağır fiziki yorğunluq; uzun müddət sürən ağrılar, aritmiyalar, hormonal pozğunluqlar, narkotiklərə məruz qalma, alkoqol və nikotinin istifadəsi, enerji içkiləri, burun çəpərinin əyriliyi və ya poliplər səbəbindən nəfəsalmanın pozulması, bəzi dərmanlar (məsələn, depressiya, yüksək qan təzyiqi və ya astmanın müalicəsində istifadə olunan dərmanlar), yuxu rejimində dəyişikliklər (məsələn, gecə növbələrində işləmək) daxildir.

İnsult xəstəliyinə qarşı öncədən nə qədər tez müalicə alınıb, tədbir görülərsə, bir o qədər zədələnmə az olar. Sozcu.az "Medicina"ya istinadən xəbər verir ki, insult beynin bir bölgəsinə qan axını kəsildikdə baş verir. Bunun səbəbi qan laxtalanması və ya qan damarının yırtılması ola bilər. İnsulta ya arteriyalarınızdan birində qan laxtalanması (işemik) və ya beyni qidalandıran qan damarının yırtılması (hemorragik) səbəb olur. Qan tədarükü kəsilərsə, beyin hüceyrələri ölə bilər ki, bu da həyatı əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirə bilər. • Xüsusi simptomlar beynin təsirlənmiş bölgəsindən qaynaqlanır və geniş şəkildə dəyişə bilər, baxmayaraq ki, birtərəfli zəiflik daha çox olur. • Bədənin bir tərəfində zəiflik və ya tam iflic (ayaqlar, qollar və ayaqlar daxil olmaqla) • Bulanıqlıq və ya görmə itkisi - xüsusilə bir gözdə qəfil görmə itkisi halında. • Çətin nitq və ya nitq pozğunluğu və ya düzgün sözləri istifadə edə bilməmək - bu, başqalarının nitqini başa düşə bilməmə ilə birləşdirilə bilər. • Çaşqınlıq və yaddaş itkisi • Başgicəllənmə və balansın itirilməsi kimi təzahür edir. • Belə hallar insanlar arasında müxtəlif amillərə görə baş verir. Bu amillərə aşağıdakılar daxildir: • Yaş - 55 yaşdan yuxarı insanların insult keçirmə ehtimalı daha yüksəkdir. • Ailə tarixi - Əgər yaxın bir ailə üzvü daha əvvəl insult keçiribsə, riskiniz daha yüksəkdir. • Etnik mənsubiyyət - Araşdırmalar göstərdi ki, Cənubi Asiya, Afrika və ya Karib dənizi insanlarının insult riski artır.

Planetin demək olar ki, bütün çaylarının sularını çirkləndirən antibiotiklər "superbakteriyaların" yaranmasına səbəb ola bilər. Sozcu.az Lent.az-a istinadən xəbər verir ki, alimlər çay sularının yüksək səviyyədə antibiotiklərlə çirklənməsini aşkar ediblər. Bu, bütün dünyada insanların kütləvi ölümünə səbəb ola bilər. Tədqiqatçılar 72 ölkədən axan çayların suyunu sınaqdan keçiriblər. Məlum olub ki, onlardan 65-də ən populyar 14 antibiotikin izləri aşkarlanıb. Ən çox antibiotik Asiya və Afrika çaylarında tapılıb. Eyni zamanda Banqladeşdə çayda dərmanların konsentrasiyası yol verilən həddi 300 dəfə keçib. Alimlər qeyd edirlər ki, dərmanların qalıqları kanalizasiya ilə birlikdə çay sularına düşür. Bu, antibiotiklərin daimi təsiri altında mikroorqanizmlərin mutasiyaya uğrayaraq "superbakteriyalara" çevrilməsi ilə nəticələnir ki, bu da öz növbəsində 2050-ci ilə qədər milyonlarla insanın ölümünə səbəb olacaq.

Hepatit infeksiyası, əsasən çirklənmiş qida və su vasitəsilə baş verir. Xəstə ilə birbaşa əlaqə zamanı, həmçinin bir qabdan və ümumi tualetdən istifadə zamanı bu virus orqanizmə keçə bilər. Sozcu.az "Medicina"ya istinadən xəbər verir ki, virus insan əlində bir neçə saat, hətta otaq temperaturunda yeməkdə daha uzun müddət yaşaya bilir. Virus həmçinin əvvəllər kanalizasiya ilə çirklənmiş suda yaşayan qabıqlı balıqlar və ya emal zamanı çirklənmiş meyvə və ya çiy tərəvəzlər vasitəsilə də ötürülə bilər. Yüksək temperatur, istilik hepatit A virusunu tamamilə öldürür, lakin yemək bişirildikdən sonra çirklənə bilər. Virus kifayət qədər gigiyena bacarıqlarının olmaması və sanitar şəraitin zəif olduğu yerlərdə olur. İnsanların sıx olduğu yerlərdə sıx təmas nəticəsində insanlar arasında yayıla bilər. Hepatit A 4-10 gün davam edən hərarət, zəiflik və pis hiss, iştahsızlıq, ürəkbulanma və qusma, əzələ ağrıları ilə başlayır. Xəstəliyin növbəti mərhələsində qaraciyər prosesə qoşulduqda sidik qaralır. Daha bir-iki gün sonra gözlərin və dərinin ağları saralır (sarılıq), nəcis rəngsizləşir. Bu zaman ilkin qızdırma və ürəkbulanma yox olur. Xəstə ümumi qaşınma və qarın ağrısı hiss edə bilər. Bəzi insanlarda, xüsusən də uşaqlarda hepatit A asomptomatik ola bilər və buna görə də xəstəliyə səhv diaqnoz qoyula bilər.

Miqren - hamımızın bildiyi paroksismal baş ağrısıdır. Lakin bu xəstəliyin başqa bir forması da var. Sozcu.az "Medicina"-ya istinadən xəbər verir ki, Ggöz miqreni və ya atrial skotoma adlanan xəstəlik miqrenin digər formasıdır. Bu xəstəlik zamanı insanın görmə sahəsinin müxtəlif yerlərində müvəqqəti olaraq təsvir itir və titrəmə effekti yaranır. Bu xəstəliyə daha çox 30 yaşdan yuxarı qadınlarda rast gəlinir. Bu, görmə funksiyasının kəskin pozulması kimi baş verir. Bu zaman görmə sahəsində "kor nöqtələr" görünür, işıq parıltıları ilə əhatə olunur. Göz miqrenində görmə sistemində aşkar qüsurlar olsa da, bu patoloji nevroloji xarakter daşıyır. Onun simptomları beyində yerləşən vizual analizatorun pozulması ilə bağlıdır. Göz miqreninin ümumi simptomları parıldıyan ləkələr, yaxud həmin ləkələr yanıb - sönür və yenidən parlayır. Obyektlərin bulanıq konturları və bulanlıq görmə də göz miqreninin simptomlarıdır. Bu simptomlarla bərabər başqa simptomlar da özünü biruzə verir ; başın bir tərəfində cəmlənmiş silkələyici xarakterli baş ağrısı (belə bir simptom aura ilə migreni xarakterizə edir); • vizual hallüsinasiyalar; • görmə funksiyalarının pozulması; • ürəkbulanma və qusma; • çəpgözlüyün görünüşü; • yuxarı göz qapağının sallanması.

Uşaqlarda qarın ağrısı müşahidə olunarsa və bu narahatlıq davam edərsə, mütləq ərazi üzrə uşaq poliklinikasındakı sahə həkimi ilə əlaqə saxlamaq lazımdır. Sozcu.az Medicina.az-a istinadən xəbər verir ki, TƏBİB-in tabeliyində fəaliyyət göstərən Bakı Baş Səhiyyə Mərkəzinin 17 nömrəli Uşaq Poliklinikasının baş həkimi Gülər Paşayevanın sözlərinə görə, uşaqlarda qarın ağrıları çox ciddi xəstəliklərdən xəbər verə bilər: "Buna görə də biz - ilkin səhiyyə xidməti müəssisələri olaraq, uşaqlarda bu cür narahatlıq müşahidə edildiyi halda valideynlərin mütləq şəkildə ilkin səhiyyə xidməti müəssisələrinə müraciət etmələrini tövsiyə edirik. Uşaqlarda qarın ağrıları müxtəlif səbəblərdən baş verə bilər. Bu zaman valideyn sahə həkiminə (həkim-pediatra) müraciət etməlidir. Sahə həkimi müvafiq suallar verməklə, ağrının səbəblərini araşdırır və onu təyinatına uyğun ixtisas həkimlərinə və analizlərə yönəldir. Əgər uşaqda səhərlər ürəkbulanma, gecə yatanda dişlərini sürtmək, ağzından su axmaq kimi əlamətlər, anal-dəlik sahəsində qaşınma olursa, uşaq qurd analizinə yönləndirilir. Belə ki, göbək ərtafında, epiqastral nahiyədə, yemək qəbulu zamanı baş verən ağrılar mədə-bağırsaq xəstəliklərinin əlamətləri ola bilər. Bir çox hallarda qarında kəskin ağrılar təxirəsalınmaz cərrahi müdaxilərə gətirib çıxardır". Həkim-pediatrın sözlərinə görə, çox vaxt qarın ağrıları digər orqanların xəstəliklərində də özünü büruzə verir: "Məsələn, sidik kisəsi iltihabı, qəbizlik, kolit xəstəlikləri də qarın nahiyəsində dözülməz ağrılar verə bilər. Buna görə məsləhət görürük ki, vaxtaşırı sahə həkimlərində tibbi müayinələrdən keçsinlər". "Qarındır ağrıyır, keçər, heç nə olmaz" deyib, keçməyin. Bir daha qeyd edək ki, qarın ağrısı bir çox xəstəliklərin "carçı"sı ola bilər.

Ayaq altında yaxud barmaqlarda yaranan sulu və quru kalluslarla (el arasında qabar kimi tanıdığımız) həyatımızda çox rastlaşırıq. Çox zaman onun sağalması üçün heç nə etmirik. Düşünürük ki ,öz - özünə keçib gedəcək. Lakin öz - özünə keçməyən kalluslar var ki, müalicəsiz sağalmır. Daha betəri bu kalluslar ayaq ətrafını bürüyür və xoşagəlməz yaralar peyda olur. Həmçinin sağlamlığımız üçün də təhlükəlidir. Sozcu.az "Medicina"-ya istinadən xəbər verir ki, həkim dermatoloq - kosmetoloq, trixoloq, trixoloq Tatyana Yeqorova kallusların yaratdığı problemlərdən danışıb. Əgər o, iltihablanırsa və yenidən diqqətsiz qalırsa, hətta sepsisə səbəb ola bilər. Kallusun iltihabını tanımaq o qədər də çətin deyil - bu, qızartı, ağrı, şişlik və pulsasiya daxil olmaqla bir sıra əlamətlərdir. Bəzən irin hətta sərbəst buraxıla bilər. Bəzən bildiyimiz sulu və ya quru kallusdan başqa, bərk şəkilli,içərisi tikanlı və irinli kalluslar var ki, onu xüsusi yapışqan dərmanlarla müalicə edirlər. Zamanında müalicə olunmazsa bunun qarşısını almaq çətin olur.

Endokronoloq Yuliya Sorokina xəbərdarlıq edib ki, qaz sobaları və piltələri nəinki qazdan zəhərlənməyə, eləcə də ani olaraq ürək tutmasına gətirib çıxardır. Sozcu.az "Medicina"-ya istinadən xəbər verir ki, sağlamlıqa qarşı təhlükə təbii qazın yanma prosesi ilə bağlıdır. Endokrinoloqun sözlərinə görə, təbii qazın tam yanması ilə belə havada karbon qazının konsentrasiyası artır. Ancaq tam yanma, bir qayda olaraq, baş vermir. Buna görə də havada olan zəhərli maddələr baş ağrılarının, allergiyanın, halsızlığın və immunitetin zəifləməsinə səbəb olur. Azot dioksidi isə astma tutmaları, tənəffüs yolu infeksiyaları və infarkt riskini artırır. Təbii ki, bu maddə xroniki ağciyər xəstəliklərini şiddətləndirir, həm də idrak funksiyalarına pis təsir göstərir.

“Apteklərdə iynə vurulması və ya sistem qoşulması halları aşkar edildikdə həmin aptek qanunverciliyə uyğun olaraq inzibati məsuliyyətə cəlb edilə bilər”. Bunu Analitik Ekspertiza Mərkəzinin müfəttişi Elvin Nağıyev deyib. Onun sözlərinə görə, yalnız həyat üçün təhlükə yarandığı halda apteklərə gətirilən xəstələrə ilkin tibbi yardım göstərilə bilər: “Burada ilkin yardım kimi qanda şəkərin miqdarının təyin olunması, arterial təzyiqin, bədən hərarətinin, boyun və çəkinin ölçülməsi kimi üsullardan istifadə oluna bilər. Aptek təşkilatlarında iynə vurulmamalı, sistem qoşulmamalıdır”. “Ümumiyyətlə səhhətində narahatlıq hiss edən şəxslərin təcili tibbi yardıma, yaxud xəstəxanalara müraciət etmələri daha məqsədə uyğundur”-, E. Nağıyev vurğulayıb. /Report/

"Bütün vaxtından əvvəl doğulmuş körpələr fəsadlarla qarşılaşmasa da, erkən doğuş qısamüddətli və uzunmüddətli sağlamlıq problemlərin yaranmasına səbəb ola bilər". "Report" xəbər verir ki, bunu Səhiyyə Nazirliyinin mütəxəssis-eksperti, neonatoloq-reanimatoloq Bəxtiyar Zeynalov deyib. O bildirib ki, ümumiyyətlə, körpə nə qədər tez doğulsa, ağırlaşma riski bir o qədər yüksəkdir. Vaxtından əvvəl doğulmuş uşağın çəkisi də mühüm rol oynayır. Bəzi problemlər doğuş zamanı görünə, bəziləri isə sonradan inkişaf edə bilər. İlk həftələrdə vaxtından əvvəl doğuşun ağırlaşmalarına aşağıdakılar daxildir: "Tənəffüs problemləri. Vaxtından əvvəl doğulmuş körpənin tənəffüs sisteminin yetişməməsi səbəbindən nəfəs almaqda çətinlik yarana bilər; Vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrdə bronxopulmoner displaziya kimi tanınan ağciyər xəstəliyi də inkişaf edə bilər. Bundan əlavə, bəzi vaxtından əvvəl doğulmuş körpələr apne sindromu kimi tanınan nəfəslərində uzunmüddətli fasilələrlə qarşılaşa bilərlər; Ürək problemləri. Vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrdə ən çox rast gəlinən ürək problemləri “Patent Duktus Arteriosus” (PDA) və aşağı qan təzyiqidir (hipotensiyon); Vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrdə bədən hərarəti çox aşağı düşərsə, anormal dərəcədə aşağı bədən hərarəti ilə (hipotermiya) nəticələnə bilər; Vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrdə yetişməmiş mədə-bağırsaq sistemi var. Nəticədə nekrotizə enterokolit (NEC) kimi fəsadlar yaranır. Bağırsaq divarını əhatə edən hüceyrələrin zədələndiyi bu ciddi vəziyyət vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrdə qidalanmaya başladıqdan sonra baş verə bilər; Vaxtından əvvəl doğulmuş körpələr anemiya və yeni doğulmuşun sarılıq kimi qan problemləri riski altındadır. Anemiya bədəndə kifayət qədər qırmızı qan hüceyrələrinin olmadığı ümumi bir vəziyyətdir. Sarılığın bir çox səbəbi olsa da, erkən doğulmuş körpələrdə daha çox rast gəlinir; Metabolizm problemləri. Vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrdə tez-tez maddələr mübadiləsi ilə bağlı problemlər olur. Bəzi hallarda anormal dərəcədə aşağı qan şəkəri (hipoqlikemiya) inkişaf edə bilər; Vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrdə rast gəlinən zəif inkişaf etmiş immun sistemi infeksiya riskinin artmasına gətirə bilər. Vaxtından əvvəl doğuşun sonradan inkişaf edən ağırlaşmalarına bunlar daxildir: Serebral iflic. İnfeksiya qeyri-adekvat qan axını, hamiləliyin erkən dövründə və ya yeni doğulmuş körpədə inkişaf edən beyninin zədələnməsi nəticəsində yarana bilən hərəkət və əzələ tonusu pozğunluğudur. Bu körpələr müxtəlif inkişaf mərhələlərində vaxtında doğulmuşlardan geri qalırlar; Onlarda gözün arxasındakı sinirlərin işığa həssas təbəqəsində (torlu qişa) həddindən artıq böyüməsi nəticəsində yaranan erkən doğuş retinopatiyası inkişaf edə bilər; Onlar müəyyən dərəcədə eşitmə itkisi riski altındadır; Bu körpələrdə diş çıxma gecikməsi, dişlərin rənginin dəyişməsi və düzgün olmayan dişlər kimi diş problemlərinin inkişaf etmə riski yüksəkdir; Onlarda müəyyən davranış və ya psixoloji problemlər, eləcə də inkişaf geriləmələri tam müddətli körpələrə nisbətən daha çox müşahidə olunur; Vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrdə astma inkişaf etmə riski yüksəkdir".

Qəhvə hazırda insanların təzyiqindən asılı olmayaraq, gündəlik sevimli içkisinə çevrilib. Sozcu.az "Medicina"-ya istinadən xəbər verir ki, Toronto universitetinin alimləri qəhvənin təzyiqə təsirini araşdırıb. Onlar 18-45 yaş arası 1128 nəfər üzərində tədqiqat aparıb. 16 il sürən araşdırmada onların içdiyi qəhvə miqdarı və sağlamlıq göstəriciləri qeydə alınıb. Məlum olub ki, gəncliyindən qəhvə sevənlərin böyrəklərində kələfli hiperfiltrasiya əmələ gəlir, yəni böyrəklər həddən artıq çox sidik hasil edir. Bu isə diabetik nefropatiyaya səbəb ola bilər. Eləcə də təzyiqi yüksək insanlar gündə 3 fincandan artıq qəhvə içdikdə, böyrəklərin disfunksiyası problemi normal təzyiqi olanlardan 2 dəfə çox artır. Onlarda 2,5 dəfə çox hiperfiltrasiya, 2,7 dəfə çox albuminuriya olur. Belə ki, sidikdə zülal miqdarı çoxalır. Əgər sizdə təzyiq yüksəlməyə meyillidirsə, gündə 1-2 fincandan artıq qəhvə içməyin. Alimlər bu içkidən tam imtina etməyi tövsiyə etmir, çünki insult və infarkt riskini azaldır.