İqdisadiyyat

Rusiya hökumətinin maliyyə sektorunda manevr imkanları tükənir. Qərbin sanksiyalardakı Moskvanın pul qazanmasına imkan verən boşluqları bağlamaqla Ukraynadakı müharibənin sonunu yaxınlaşdırmaq şansı var.  Sozcu.az xəbər verir ki, bunu ABŞ Demokratiyaları Müdafiə Fondunun baş elmi işçisi Peter Doran “Politico”da dərc edilən geniş məqaləsində yazıb. Mütəxəssis yazır ki, Vladimir Putin 2025-ci il üçün 436 milyardlıq dövlət xərclərinin 145 milyard dollarını hərbiyə xərcləmək niyyətindədir. Bu, Rusiyanın ÜDM-nin 6,3%-dən çoxunu təşkil edir və bu göstərici Soyuq Müharibədən bəri ən yüksək xərcdir. Bununla belə, o qeyd edib ki, müharibə ilə bağlı əlavə ödənişlər də illik büdcədən çıxacaq. O cümlədən: - Moskvanın Ukraynanın işğal olunmuş rayonlarında fəhlələrə ödədiyi əmək haqqı; - Yaralı əsgərlərə tibbi yardım; - Dağıntıların təmizlənməsi; - İnfrastrukturun təmiri və açıqlanmayan “gizli xərclər”. Doran qeyd edib ki, bütün bunlar nəzərə alındıqda, müharibə ilə bağlı Rusiya iqtisadiyyatı üzərindəki real yük ÜDM-in 10%-nə yaxınlaşır. Mütəxəssis bunu “heyrətamiz dərəcədə” ağır yük hesab edir. Onun qeyd etdiyi kimi, Rusiya büdcəsi ilə bağlı problem hökumətin müharibə xərclərini ödəmək üçün kifayət qədər pul almamasındadır. Kreml 2023-cü ildə təxminən 34 milyard dollar təşkil etmiş büdcə kəsirilə işləməyə məcburdur. Sanksiyalara görə, Moskva xarici borclar hesabına maliyyə vəziyyətini tarazlaşdıra bilmir və yerli kreditorlara hədsiz yüksək faiz dərəcələri ödəməyə məcburdur - 10 illik istiqrazlar üzrə 16%-ə qədər. Bundan əlavə, hakimiyyət “qara gün” üçün ayrılmış Milli Rifah Fondunu boşaldır. Normal şəraitdə Rusiya Milli Rifah Fondunun iki məqsədi var - yaxşı vaxtlarda əldə edilən artıq vergi gəlirlərini toplamaq və vəziyyət pis olanda neftin ucuz qiymətlərindən sığortalanmaq. Amma son vaxtlar Kreml müharibə xərclərini ödəmək üçün fondu boşaldır. 2021-ci ildə onun likvidliyi 117 milyard dollar idisə, bu gün cəmi 55 milyard dollardır. Milli Rifah Fondu boşaldıqdan sonra Moskva rejimin sabitliyi üçün risklər daşıyan qeyri-populyar addımlar atmalı olacaq: - Daha yüksək vergilər, o cümlədən rus elitası üçün; - Borclanma həcmlərinin artması; - Rubl emissiyası; - Əhaliyə sosial subsidiyaların və ödənişlərin azaldılması. Avropa və ABŞ üçün bu, Rusiya Federasiyasına daha çox təzyiq göstərmək üçün bir fürsətdir. Ekspertin fikrincə, bunun ən sürətli yolu Rusiya neftinin qiymətinin yuxarı həddini bir barel üçün 30 dollara endirmək və Çin, Hindistan, Avropa və ABŞ-dəki qeyri-qanuni alıcılara qarşı sanksiyaları sərtləşdirməkdir. Hələlik isə Qərbin müəyyən etdiyi indiki qaydalarda Moskva boşluq tapıb və ondan aktiv şəkildə istifadə edir ki, bu da ona pul qazanmağa imkan verir.AzPolitika.info)

Dünya bazarında qızılın qiyməti ən yüksək həddə çatıb. Sozcu.az xəbər verir ki, Nyu York birjasında qızılın qiyməti 19.1 dollar artaraq 1 troy unsiyası üçün 2800 dolları keçib.

Nyu-Yorkun COMEX əmtəə birjasında qızılın bir troya unsiyasının qiyməti 0,32% azalaraq 2 740 ABŞ dollarına bərabər olub. Sozcu.az birja məlumatlarına istinadən xəbər verir ki, COMEX-də gümüşün bir unsiyasının qiyməti də 0,38% azalaraq 33,67 ABŞ dollarına bərabər olub.

ABB-nin xarici valyutadan gəliri 6 milyon manatdan çox azalıb. “Azərbaycan Beynəlxalq Bankı” (ABB) 2024-cü ilin 9 ayında xarici valyutadan 43 milyon 11 min manat gəlir (məzənnə dəyişməsi daxil olmaqla) əldə edib.  "Yeni Sabah" bu barədə bankın hesabatına istinadən xəbər verir. Bu, 2023-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 6 milyon 430 min manat və ya 13 % azdır. 2023-cü ilin 9 ayında ABB-nin xarici valyutadan gəliri 49 milyon 441 min manat təşkil edib. Xatırladaq ki, ABB 1992-ci ildə yaradılıb. Onun nizamnamə kapitalı 1 milyard 225,648 milyon manatdır. Bankın səhmlərinin 92,56 %-i Maliyyə Nazirliyinə, 3,81 %-i İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Əmlak Məsələləri Dövlət Xidmətinə, 0,23 %-i “Aqrarkredit” QSC bank olmayan kredit təşkilatına (BOKT), 3,4 %-i isə fiziki və hüquqi şəxslərə məxsusdur.

“Milli iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi baxımından ölkədə turizmin inkişafına yönəlik investisiyaların həcminin artırılmasına və onun effektivliyinin təmin olunmasına xüsusi önəm verilməlidir. Dövlət infrastruktur seqmentini öz üzərinə götürməli, özəl sektor isə işgüzar fəaliyyətin canlanmasına doğru müvafiq istiqamətlər üzrə investisiyaları artırılmalıdır. Bunun üçün isə pul-kredit siyasətinin yumşaldılmasına, bank sektorunun bu işlərdə aktiv rol oynamasına ehtiyac var”. Bunu Bakupost.az -a Azərbaycan Texniki Universitetinin İnnovativ İqtisadi Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, professor Elşad Məmmədov bildirib. O qeyd edib ki, qış turizminin daha da inkişaf etdirilməsi üçün işlər görülməlidir: “Qusar, Quba, Xaçmazda artıq bu istiqamətdə müvafiq infrastruktur işləri görülüb. Eyni zamanda bazarda təklifin çoxalmasına, rəqabət mühitinin inkişafına ehtiyac var. Bu isə qiymətlərin daha əlçatan olmasına şərait yaratmalıdır. Eyni zamanda ölkəmizin Qərb bölgəsində, xüsusilə Gədəbəy rayonunda qış turizminin inkişafı ilə bağlı müvafiq infrastruktur və özəl sektorla bağlı işlərin reallaşdırılmasına ehtiyac var. Orada mövcud olan potensialın böyük hissəsi hələ də reallaşmayıb. Düşünürəm ki, aidiyyatı qurumlar bu məsələyə xüsusi önəm verməlidirlər”.

Dünya birjalarında neft yenidən ucuzlaşıb. Sozcu.az xəbər verir ki, hazırda “Brent” markalı neftin bir barreli 73,06 dollara, yüngül neftin bir barreli isə 69,22 dollara satılır.

Azərbaycanın işğaldan azad olunmuş ərazilərin yenidənqurulması və bərpası ilə bağlı xərclərin (Böyük qayıdış I planının layihəsi) 2025-2028-ci illərdə 14,612 milyard manat təşkil edəcəyi proqnozlaşdırılır. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə Maliyyə Nazirliyinin açıqladığı "2025-2028-ci illər üzrə Ortamüddətli Büdcə Çərçivəsi"ndə bildirilir. Sənədə əsasən, bunun da əsaslı xərclərdə xüsusi çəkisi 28,9 % təşkil edəcək. Dövlət büdcəsinin əsaslı xərclərinin ortamüddətli dövrün sonuna 2024-cü ilin təsdiq olunmuş göstəricisi ilə müqayisədə 3 milyard 581,4 milyon manat və yaxud 23,3 % azalma ilə 11 milyard 794,4 milyon manat təşkil edəcəyi proqnozlaşdırılır. Ortamüddətli dövrdə dövlət büdcəsinin əsaslı xərclərinin mühüm hissəsini Böyük Qayıdış Proqramının icrası və ölkənin müdafiə qabiliyyətinin və təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi təşkil edir.

Əmək və Əhalinin Sosial Müdafisəi Nazirliyi təkliflər hazırlayıb və noyabr ayında büdcə müzakirələri zamanı Milli Məclisə təqdim olunacaq. Belə ki, minimum əməkhaqqının və təqaüdlərin artırılması gözlənilir”. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu açıqlamasında REAL Partiyasının sədri, iqtisadçı Natiq Cəfərli deyib. O bildirib ki, bu artımın 8-10 faiz civarında olacağını düşünür: “Hər il maaş və təqaüdlər 8-10 % civarında artırılır. Məncə, bu konsepsiyaya uyğun hərəkət olunacaq. Davamlı şəkildə bundan sonrakı illərdə də bu addımlarla gedilməsi nəzərdə tutulur. Hazırda minimum əməkhaqqı 345 manatdır, artımla təqribən 380-390 manat civarında ola bilər”, – deyə partiya sədri vurğulayıb. (Unikal.az)

Ölkə üzrə aylıq sosial ödənişlər, o cümlədən pensiyalar müvafiq ayın son günü ödənilməli olduğu halda müəyyən edilmiş qrafikə əsasən daha tez müddətlərdə ödənilir. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə Dövlət Sosial Müdafiə Fondundan (DSMF) bildirilib. DSMF rəsmisi bildirib ki, əvvəlki aylarda olduğu kimi cari və növbəti ayların pensiyaları da ay yekunlaşmadan bank kartlarına köçürüləcək. "Hazırda müəyyən edilmiş qrafikə görə Bakı və Sumqayıt şəhərləri, eləcə də Abşeron rayonunda pensiyalar hər ayın 8-15-i aralığında, respublikanın digər bölgələrində, o cümlədən güzəştli şərtlərlə pensiya ödənişləri isə 20-28-i aralığında ödənilir. Sosial ödənişlərin bank kartlarına köçürüləcəyi konkret tarixlər barədə vətəndaşlara əvvəlcədən məlumat verilir. Bildirmək istərdik ki, təcrübədə cari ayın pensiya ödənişlərinin növbəti aya keçməsinə, yəni hər hansı gecikmə halına rast gəlinməyib.

Dünya bazarında "Azeri Light" markalı Azərbaycan neftinin 1 barelinin qiyməti 0,25 ABŞ dolları, yaxud 0,31 % artaraq 80,63 ABŞ dolları təşkil edib. Sozcu.az xəbər verir ki, hərracların nəticələrinə görə, “Brent” markalı neftin dekabr fyuçerslərinin qiyməti 79,04 ABŞ dolları təşkil edib. Azərbaycanın builki dövlət büdcəsində bir barel neftin orta qiyməti 75 ABŞ dollarından hesablanıb. vakansiyalar Xatırladaq ki, "Azeri Light" neftinin ən aşağı qiyməti 2020-ci il aprelin 21-də (15,81 ABŞ dolları), maksimal qiyməti isə 2008-ci ilin iyulunda (149,66 ABŞ dolları) qeydə alınıb. Azərbaycanda neft əsasən "Azəri-Çıraq-Günəşli” (AÇG) yataqlar blokunun işlənməsi haqqında müqavilə çərçivəsində hasil edilir. Müqavilədə Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin (SOCAR) payı 25 %-dir.

“Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunların Baş İdarəsinin hərbi qulluqçularının aylıq vəzifə (tarif) maaşlarının məbləğləri”ndə dəyişiklik edilib. Sozcu.az xəbər verir ki, Nazirlər Kabineti bu barədə qərar verib. Bu Qərar 2024-cü il iyulun 1-dən tətbiq edilir.

Əvvəllər bankların əksəriyyəti kredit verilişi və gecikmələr zamanı sərt tədbirlərə əl atırdı. Hətta uzunmüddətli gecikmələr və digər ciddi problemlər zamanı müddətli həbs tədbirləri də baş verirdi.  Lakin pandemiya dövründə və daha sonra vəziyyət ciddi dərəcədə dəyişməyə başladı. Artıq bankların bir çoxu olduqca sərfəli şərtlərlə kredit təklif etməkdədir. Bu isə kreditlə bağlı müraciət edən vətəndaşların sayında ciddi artıma gətirib çıxarır. Bəs görəsən, bu yaxın gələcəkdə banklar üçün ödənilməmiş milyardlıq borclara səbəb ola bilərmi? Mövzu ilə bağlı Yenisabah.az-a danışan iqtisadçı-ekspert Əkrəm Həsənov bildirib ki, əslində pandemiya dövründə kredit dövrləri uzandığı üçün banklar qazanan tərəf oldular:  vakansiya “Deməzdim ki, COVİD-19 zamanı banklar tərəfindən ciddi sayıla biləcək güzəştlər tətbiq olundu. Sadəcə, kreditlərin vaxtı uzadıldı. Amma müştərilər yenə də həmin məbləği və hətta dövr uzandığı üçün daha artıq faizlər ödəyirlər. Ona görə də ciddi güzəştlərin olduğunu deməzdim. Mərkəzi Bank sadəcə banklara tövsiyə etdi ki, vətəndaşların gecikmələrini cərimə olaraq saymasınlar. Amma banklar cərimə saymalar belə, vaxt uzandığı üçün əlavə faizlər tutdu. Ona görə də bu məsələdə banklar üçün hansısa problem yoxdur”.  Ekspertin fikrincə, bankları gözləyən daha başqa təhlükə var:  “Banklar təhlükə gözləyirsə də, buna görə gözləmir. Sadəcə, banklar son vaxtlar yenə də kimə gəldi-gəlmədi kreditlər verirlər. Düzdü, əvvəlki qədər olmasa da, bu nüans banklar üçün gələcəkdə problem yarada bilər. Amma düşünmürəm ki, banklar üçün gələcəkdə hansısa ciddi təhlükə olsun”.