Sosial

“Azərbaycan Respublikasının hər bir vətəndaşı fərdi istirahət və idman məqsədilə çimərliklərdən istifadə etmək hüququna malikdir. Çimərliklərdən istifadə zamanı insanlar şəxsi təhlükəsizlik qaydalarına riayət etməli, çimərlikləri və onun sahələrini məişət və digər tullantılarla çirkləndirməməli, yanğın təhlükəsizlik qaydalarının tələblərinə əməl etməlidirlər. Çimərliklərdən istifadə zamanı qadağan olunmuş davranış və hərəkətlər barədə insanlar məlumatlı olmalıdırlar”.  Bu sözləri Yenisabah.az-a təhlükəsizlik eksperti Orxan Musayev deyib. Ekspert deyir ki, çimərliklərdə boğulma halları tez-tez baş verir. Müsahibimiz bu cür vəziyyətlərdə insanların hansı təlimatları yerinə yetirməli olduğu barədə məlumat verib:  “Belə ki, çimmək üçün ayrılmamış yerlərdə çimmək, çimmə zonasının işarələnmiş sərhədlərindən kənara çıxmaq, su axınlarında sahildən 20 metrdən artıq məsafədən uzaqlaşmaq, müxtəlif növ gəmi, qayıq və texniki qurğulara üzüb yanaşmaq və ya toxunmaq, texniki qurğuların, xəbərdarlıq nişanlarının üstünə dırmaşmaq və oradan suya atlanmaq, körpü, qayıq, bərə və digər texniki qurğular vasitəsilə suya tullanmaq, çimərliyə spirtli içkilər gətirmək, sərxoş halda çimərlik ərazisində gəzmək və çimərlikdən istifadə etmək, suda kobud hərəkətlərə və qarşı tərəfdə olan insanlarla zarafatlar yol vermək, sahil hissəsini və suyun dibini müxtəlif cisimlərlə çirkləndirmək və zədələmək, çimmə zonasında balıq və digər bioresursları ovlamaq kimi hərəkətlər və davranışlar çimərlikdən istifadə zamanı qadağan olunmuş hərəkətlər sırasına daxil edilmişdir. Çimərliklərdən istifadə zamanı xüsusilə də, uşaqlar valideyn nəzarəti altında çimərlik ərazisində istirahət etməli və suya daxil olmalıdırlar. Uşaqları və azyaşlıları valideyn nəzarətindən kənar saxlamaq qadağandır. Çimərliklərdən istifadə zamanı mütləq fikir verilməlidir ki, xilasedicilərin mövcud olduğu vaxt aralığında çimərliklərdən istifadə olunsun. Çünki xilasedicilərin çimərliklərdə olmadığı vaxtlar əsasəndə, axşam saatlarında çimərliklərdən istifadə etmək həyat üçün təhlükəlidir. Bir daha insanlarımızı  təhlükəsizlik qaydalarına riayət etməyə və qaydaların tələblərinə əməl etməyə dəvət edirik”.  Ekspert çimərliklərdə baş verən boğulma hallarının böyük əksəriyyəti çimmək üçün nəzərdə tutulmamış və qadağan olunan yerlərdə baş verdiyini bildirib: “Bəzən lövhələrin və xəbərdarlıqların qeyd olunmasına baxmayaraq hələ də, çimərlik üçün nəzərdə tutulmayan ərazilərdə insanlar tərəfindən suda çimmə halları, yəni çimərlik kimi istifadə halları qeydə alınır. Qeyd edim ki, bu cür qeyri-çimərliklərdə boğulma halları baş verərsə orada xilasetmə xidməti daimi olaraq olmadığından insanların həyatı təhlükə altında olur. Yəni insanların vaxtlı-vaxtında xilas edilməsi mümkün olmur. Ona görə də çimərliklərdən istifadə edərkən mütləq xilasedicilərin mövcud olduğu çimərliklərdə və xilasedicilərin orada mövcud olduğu vaxt aralığında çimərliklərdən istifadə olunmalıdır. Belə ki, səhər 9-dan axşam saat 8-ə qədər çimmək üçün nəzərdə tutulmuş çimərliklərdə daimi olaraq Fövqaladə Hallar Nazirliyi əməkdaşları tərəfindən xüsusi xilasedicilər təşkil olunur. Bu xilasedicilər tərəfindən çimmə sərhədinə yaxınlaşan və yaxud keçən şəxslərə dərhal xəbərdarlıqlar edilir. Hər hansı bir boğulma halının baş verdiyi an müdaxilə olunur və insanların həyatının xilas edilməsi istiqamətində işlər aparılır. Çimmək üçün nəzərdə tutulmayan çimərliklərdə isə nəzarət olmadığından hər hansı bir fövqaladə hal baş verərsə müdaxilə etmək dərhal mümkün olmur. Xüsusən də çimərliklərdən kənar su kanallarında, su hövzələrində boğulma hallarının çoxalmasının şahidi oluruq. Bu qeyri-çimərliklərdən istifadə edən şəxslərin də azyaşlıların, məktəblilərin olmasını görürük. Bununla bağlı maarifləndirici təbliğat işlərinin daha geniş aparılmasına ehtiyac var. Bundan əlavə olaraq valideynlərin bu barədə xüsusi məsuliyyəti ondan ibarətdir ki, övladlarına xüsusi olaraq yay mövsümündə çimərliklərlə bağlı məlumat verməlidirlər”.

Evlərin qiymətində artım müşahidə olunur. Sozcu.az bildirir ki, əmlakçı Vüqar İsmayılovun Baku Tv-yə açıqlmasına görə, mənzil bazarında durğunluq olsa da qiymətlərin enməsi gözlənilmir: "Hazırda sənədli həyət evlərinin qiyməti 100 min manat təşkil edir. Belə davam edərsə, qiymətlərin daha da artması gözlənilir". Əmlak məsələləri üzrə ekspert Elnur Fərzəliyev bildirib ki, mənzillərin qiymətində qalxma olsa da bu, əvvəlki illərlə müqayisədə xeyli azdır: "Qiymət artımı daha çox yeni tikili binalardadır. Köhnə binalardakı mənzillərin qiymətinin artması sünidir. Alıcı qıtlığı bir müddət də davam edərsə, qiymətlər enəcək".

Yay fəslinin qarşıdan gələn günlərində əksər bölgələrində havanın temperaturunun iqlim normasından yüksək olacağı gözlənilir.  Sozcu.az xəbər verir ki, bunu Milli Hidrometeorologiya Xidmətinin rəisi Nazim Mahmudov bildirib.  Onun sözlərinə görə, Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatının regional iqlim mərkəzlərinin fəsillik proqnozlarına əsasən bu ilin yay fəslində həm Abşeron yarımadasında, həm də bölgələrdə havanın temperaturunun iqlim normasından yüksək olacağı, ayrı-ayrı günlərdə isə anomal isti keçəcəyi ehtimal olunur. Xidmət rəisi qeyd edib ki, yağıntının miqdarının normaya yaxın, bəzi yerlərdə isə iqlim normasından bir qədər az olacağı proqnozlaşdırılır: "Ümumilikdə iyul-avqust ayları Azərbaycanın yerləşdiyi fiziki-coğrafi mövqeyə uyğun olaraq ən isti aylardan hesab olunur. Qlobal iqlim dəyişmələri fonunda isti hava dalğalarının təsiri nəticəsində ötən illərə nisbətən bu ilin yayında isti günlərin bir qədər davamlı olacağı ehtimalı çoxdur". 

Azərbaycanda III kurs tələbəsi vəfat edib. Sozcu.az-ın məlumatına görə, Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin (UNEC) tələbəsi Cəbrayılov İmran Əli oğlun faciəvi şəkildə dünyasını dəyişib. O, Universitetin “Maliyyə və mühasibat” fakültəsinin "Maliyyə" ixtisasında təhsil alırdı. Allah rəhmət eləsin! modern)

Xəbər verdiyimiz kimi, Cəlilabadda qazi Elnur Əliyev ailə qurmağa hazırlaşdığı qızın valideynləriylə yaşadığı problemə görə intihara cəhd edib. Yanıq xəsatərləri alan E.Əliyev hazırda paytaxt xəstəxanalarının birində müalicə olunur və vəziyyəti kafidir. Qazinin vəziyyət Cəlilabad rayon İcra Hakimiyyəti tərəfindən də nəzarətdə saxlanılır. Baş verən hadisə həssas təbəqəyə aid edilən döyüşçülərlə davranış məsələlərini bir daha gündəmə gətirib. Məsələ ilə bağlı Bakupost.az -a açıqlama verən sosioloq, professor Əhməd Qəşəmoğlu bu cür insanlarla sosial iş aparmağın vacib olduğunu bildirib. Onun sözlərinə görə, nə qədər ki ölkəmizdə bu cür hallar davam edir, İcra Hakimiyyətləri həmin insanlarla iş aparmalıdır: "Bunun üçün bizim sosial işçilərimiz olmalıdır. Amma təəssüf ki, o sistem yaranmayıb. Bu insanlara ciddi şəkildə gizli nəzarət olmalı, onlar tibbi müayinədən keçməlidirlər. Qazilərin problemiylə əlaqəli olan digər qurumlar da məsələyə həssas yanaşmalıdır”. Ə.Qəşəmoğlunun sözlərinə görə, bu gün təkcə qazilər yox, başqa təbəqədən olan insanlar da problemləri olanda çıxış yolu kimi intihara cəhd edirlər: “Cəmiyyət günü-gündən mürəkkəbləşir, belə hadisələrin sayı da artır. Biz bununla mübarizə üçün sosial işçilər hazırlamalı, onları təkmilləşdirmə kursuna cəlb etməliyik. Hər kəs öz ərazisində olan qaziləri və digər intihara meyilli insanları müəyyənləşdirməlidirlər. Bu istiqamətində çox həssas iş aparmaq lazımdır”.

Cari ilin ilk beş ayı ərzində 17448 nikah və 8795 boşanma halları qeydə alınıb. Sozcu.az xəbər verir ki, bu barədə Dövlət Statistika Komitəsi məlumat yayıb. Bildirilib ki, ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə əhalinin hər 1000 nəfərinə nikahların sayı azalaraq 4,6-dan 4,1-ə, boşanmaların sayı isə 2,2-dən 2,1-ə düşüb.

İnstagramda, yaxud digər sosial şəbəkələrdə onlayn mağazalar fəaliyyət göstərir ki, bunlardan bəziləri də fırıldaqçılıqla məşğuldur. Yəni, məhsul müştəriyə təhvil verilmədən öncə şərt qoyurlar ki, məhsulun qiymətinin tam məbləği yaxud bir hissəsi ödənilməlidir. Ödənişdən sonra isə müştərini bloka atır, yaxud səhifəni silirlər.  Bəs belə risklərdən necə qorunmaq olar? Ümumiyyətlə onlayn alış-veriş zamanı insanlar nələrə diqqət etməlidirlər ki, ziyana düşməsinlər? İnformasiya Texnologiyaları üzrə mühəndis-tədqiqatçı, Azərbaycan Kibertəhlükəsizlik Təşkilatları Assosiasiyasının (AKTA) eksperti Bəhruz Əliyev “Yeni Sabah”a bu barədə bəzi məqamlara toxunub: “Sadəcə məntiqli davranmalıyıq. Unutmamaq lazımdır ki, bəzən tanıdığımız insanlara etibar etməkdə çətinlik çəkdiyimiz halda, tanımadığımız və hüquqi ünvanı olmayan, cəmiyyətdə etibarı yaranmamış hər hansı birinə və ya alış-veriş səhifəsinə şərtsiz inanmaq bir az sadəlövlükdür. Təbii ki, cəmiyyətdə qarşılıqlı etibarsızlıq mühitinin yaranmasını əsla arzu etmirik. Amma xəbərlərdən, olan hadisələrdən dərs çıxararaq, daha diqqətli davranmalıyıq. Kiberdələduzların zamanla müxtəlif yollarla insanları aldatmağa çalışdıqlarını nəzərə alaraq, onlar üçün, münbit ola biləcək, heç bir boşluğa icazə verə bilmərik”.  Ekspert, həmçinin, ehtiyat tədbirlərindən söz açıb: Rəsmi və tanınmış mağazaların səhifələrindən alış veriş etmək ən təhlükəsiz yollardan biridir. Sosial şəbəkədə “mavi təsdiq” işarəsinin olmasına diqqət yetirilməlidir. Təsdiq olmadığı halda uzaq durmaq məsləhətdir.  Rəsmi mağazaların səhifələri müştəri münasibətlərinə xüsusi diqqət edirlər. Rəsmi mağazaların özlərinin online ödəmə sistemi yoxdursa, müştəriyə istədiyini təqdim etmədən ödəniş tələb etmirlər. Ölkədaxili online alış-veriş səhifələri isə, əsasən qapıda ödəmə sistemi ilə işləyirlər. Məhsulu əlinizə alıb yoxlamadan həmin mal üçün ödəmə etməyin. Məhsul təhvil verilmədən əvvəl ödəniş tələb edən mağazalardan ümumiyyətlə uzaq durun. Etibarlı ödəniş sistemlərində istifadə edilməlidir. Sizə təqdim olunan linklərə onların kök domeninə xüsusi diqqət yetirmək lazımdır. Şübhə varsa kart məlumatlarını daxil etməmək və məlumatlı şəxsə müraciət etmək lazımdır. Ödənişlərin tanınmış ödəmə sistemləri ilə olmasına xüsusi diqqət yetirmək lazımdır. Sizin adınıza və sizin üçün yaradılmış koda ödəniş etmək olar. Əks halda kiminsə kartına və ya nömrəsinə uzaqdan ödəniş düzgün deyil”. B.Əliyev vətəndaşlara tövsiyə edir ki, hər hansı bir problem halında əlaqə saxlamaq üçün, mümkün olan əlaqə məlumatlarını, və əlaqə formasını yoxlamaq mütləqdir: “Digər müştərilərin rəyləri və təcrübələri sizi mağaza haqqında məlumatlandıra bilər. Haqqında rəy olmayan və ya 1-3 müsbət rəy varsa və mənfi rəy yoxdursa, bu şübhə üçün, əsas verə bilər. Hər hansı bir problem yaşayan digər alıcıların nə dediyini bilmək faydalıdır. Rəylər online alış verişdə müştəri üçün, ciddi əhəmiyyətə sahibdir. Digər alıcıların təcrübələri və rəyləri sizi bir mağazanın etibarlılığı haqqında məlumatlandıra bilər. İnternetdə axtarış edərək və ya sosial media platformalarında müştəri rəylərini yoxlamaq lazımdır. Online mağazadan məhsul sifariş etmədən əvvəl, şərtləri diqqətlə oxumaq lazımdır. Özünüzü qorumaq üçün, mağaza haqqında məlumat toplamaq və dəqiqləşdirmək lazımdır”. 

Saat 9:00-a olan məlumata görə əksər rayonlarda hava şəraiti əsasən yağmursuz keçib, lakin axşam və gecə bəzi dağlıq və dağətəyi rayonlarda şimşək çaxıb, qısamüddətli leysan xarakterli yağış yağıb. Milli Hidrometeorologiya Xidmətindən Sozcu.az verilən məlumata görə, düşən yağıntının miqdarı Lazada (Qusar) 13 mm, Şəki, Qax, Şahdağ, Qrız, Balakən, Gədəbəy, Şəmkir, Qəbələ, Zaqatala, Balakən, Tərtər, Yevlaxda 5 mm-dək olub. Şimal-qərb küləyi sarı xəbərdarlığa uyğun olaraq Neftçalada 20 m/s, Goranboyda 19 m/s, Balakəndə 18 m/s, Bakıda və Abşeron yarımadasında 17 m/s, Şirvan, Naftalanda 16 m/s, Zaqatalada 15 m/s-dək güclənib. Qrızvə Şahdağda duman müşahidə olunub. Havanın maksimal temperaturu Bakıda və Abşeron yarımadasında 33, Naxçıvan MR-da 38, Aran rayonlarında 40, dağlıq rayonlarda 31 dərəcəyədək isti olub.

"AzParking"də giriş-çıxışda göndərilən hər SMS-ə görə artıq 0.10 manat ödəniş çıxılması ilə bağlı iddialar yayılıb. Sozcu.az Oxu.az-a istinadən xəbər verir ki, bu barədə sosial şəbəkələrdə vətəndaşlar qeyd ediblər. Onların sözlərinə görə, 24 iyundan etibarən sözügedən SMS-lər pullu olub. Sürücülər qeyd ediblər ki, əvvəllər parkinqin ilk 15 dəqiqəsi tamamilə ödənişsiz idi, mesaj göndərildiyi halda belə həmin müddətdə heç bir pul çıxılmırdı. Amma bu dəyişiklikdən sonra SMS bildirişi göndərildiyi an vətəndaşın hesabından 10 qəpik silinir. Eyni proses çıxışda da aparılır və parkinqdən 15 dəqiqədən az belə istifadə edənlər ümumilikdə 0.20 manat ödəniş etməli olurlar. Buna müvafiq olaraq 15 dəqiqəni keçdiyi halda avtomobillə parklanma yerinə giriş və çıxış üçün göndərilən SMS-ə görə çıxılan pul isə ümumi parkinq pulunun üstünə gəlir. Məsələ ilə əlaqədar Azərbaycan Yerüstü Nəqliyyat Agentliyi (AYNA) ilə əlaqə saxlanılıb. Qurumdan sorğuya belə cavab alınıb: "Parklanmaya görə SMS-lərin ödənişli olması ilə bağlı bildiririk ki, bu, "Bakcell" və "Nar" mobil operatorları tərəfindən tətbiq edilən komissiya haqqıdır və parklanmaya görə ödəniş deyil. "Azercell" mobil operatoru tərəfindən bu xidmət üçün heç bir komissiya haqqı tətbiq edilmir. Parklanmaya görə ödənişləri SMS-lə yanaşı, "AzParking" mobil tətbiqi üzərindən etmək mümkündür. Ödəniş üsulu vətəndaşlar tərəfindən könüllü seçilir. "AzParking" mobil tətbiqindən istifadəyə görə heç bir komissiya haqqı tutulmur".

İyulun 11-13-də Azərbaycanda müşahidə ediləcək hava şəraiti ilə bağlı xəbərdarlıq edilib. Bu barədə Sozcu.az-a Milli Hidrometeorologiya Xidmətindən məlumat verilib. Bildirilib ki, bu gün Bakıda və Abşeron yarımadasında şimal-qərb küləyinin 15-18 m/s, gecə və səhər arabir 20-23 m/s-dək güclənəcəyi gözlənilir. Günün birinci yarısında yarımadanın bəzi yerlərində yağış yağacağı ehtimalı var. Azərbaycanın rayonlarında iyulun 11-13-də bəzi dağlıq və dağətəyi rayonlarda əsasən gündüz saatlarında arabir yağış yağacağı gözlənilir. Ayrı-ayrı yerlərdə qısamüddətli leysan xarakterli olacağı, şimşək çaxacağı, dolu düşəcəyi ehtimalı var. Şərq küləyi 15-18 m/s, bəzi yerlərdə arabir 20-23 m/s-dək güclənəcək. Çaylarda sululuğun artacağı, Böyük və Kiçik Qafqazın bəzi çaylarından qısamüddətli daşqın və sel keçəcəyi gözlənilir.

İctimai fəal İlkin Rüstəmzadə "Ekspressbank"la bağlı Prezidentə müraciət edəcəyini açıqlayıb. Sozcu.az xəbər verir ki, İlkin Rüstəmzadə bankda ona qarşı haqsızlıq edildiyinə görə bu addımı atacağını qeyd edib. "Gəlmişəm "Ekspressbank"a. Cari hesab açmağa, kart açmağa uyğun bilmədilər. Açıq-aşkar dedilər ki, sən qara siyahıdasan. Dedim ki, heç vaxt heç bir bankda kreditim olmayıb, hansısa şübhəli əməliyyatım olmayıb.  "Məhkumluğa görə sən bizə uyğun müştəri deyilsən" dedilər. "Voobşem", səviyyən uyğun gəlmir bizim banka".  İlkin Rüstəmzadə bankın etdiyinin açıq-aşkar tərbiyəsizlik olduğunu vurğulayıb. O bildirib ki, bu, həm də cinayətdir: "Diskriminasiyanın hər hansı növü və forması Azərbaycan Konstitusiyasına görə qadağandır. Mənə qarşı edilən bu ləyaqətsiz davranışla bağlı Maliyyə, Daxili İşlər Nazirliklərinə və Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətinə rəsmi şikayət ünvanladım.  Bir azdan Prezidentə də rəsmi şikayət ünvanlayacam. Sabah isə rəsmi qaydada məhkəməyə müraciət edəcəm. Bankdan mənə qarşı etdikləri davranışa görə 1 milyon manat təzminat tələb edəcəm".

2024-2025-ci tədris ilində VI sinif üzrə coğrafiya, VII sinif üzrə isə kimya, fizika, biologiya fənləri yeni məzmunda tədris olunacaq. Sozcu.az xəbər verir ki, bunu “Report”a açıqlamasında Elm və Təhsil Nazirliyinin Məktəbəqədər və ümumi təhsil siyasəti şöbəsinin müdiri Vəfa Yaqublu deyib. Şöbə müdirinin sözlərinə görə, bu dərsliklər yeni konsepsiya əsasında tərtib olunub: “Yeni dərsliklər fənnin, elmin həyata tətbiqi məsələlərini qabardır və izafi nəzəri bilikləri azaldır. Misal olaraq, yeni coğrafiya dərsliyi şagirdə məkan anlayışını sadə yolla izah etməklə başlayır. Bu vəsaitlərin hazırlanmasında Sinqapurun dərslik hazırlığı sahəsində qabaqcıl institutları kömək edib”. Nazirlik rəsmisi xatırladıb ki, ötən illərdə informatika fənni bir sıra məktəblərdə yeni məzmunda tədris olunub: “Burada şagirdlərə təkcə nəzəriyyə deyil, praktik kodlaşdırma bacarıqları da öyrədilir. Bundan başqa, təbiət fənlərinin tədrisinə ayrılan vaxt və həcm artırılıb. STEAM məşğələlərinin keçirilməsi də məzmunda yeniliklərə aiddir. Xeyli məktəbdə STEAM laboratoriyaları var və bu sahədə əhatəlilik genişləndirilir. Riyaziyyat və Azərbaycan dili fənlərinin məzmunu ilə bağlı təkmilləşdirmələr davam edir. Əgər əvvəllər Azərbaycan dili fənninin tədrisində şagirdlərə əsasən dil qaydalarını öyrədirdiksə, indi dünyada qəbul olunduğu kimi, dörd əsas məsələni öyrədirik: dinləyib-anlama, oxuyub-anlama, danışma və yazı. Dil qaydaları isə bu istiqamətləri öyrənmək üçün zəruri bilikləri verməlidir. I-V sinif Azərbaycan dili dərslikləri bu istiqamətdə hazırlanır. Eyni hal riyaziyyat fənninə də aiddir. Azərbaycanda riyaziyyat elmi və onun məktəbdə tədrisi hər zaman güclü olub, amma riyaziyyat tətbiqi xarakter daşımayıb. Riyaziyyat fənni üzrə çoxlu misallar həll olunur, ancaq eyni misalın məntiqi hansısa məsələyə, konkret həyati situasiyaya aid olanda şagird cavabı tapa bilmir. Hazırda riyaziyyat fənninin məzmunu şagirdə həyati məsələlərlə riyazi termin və formulları öyrətmək üzərində qurulur”.